Tοni Erdmann: Ένα οδοιπορικό και μια αποψάρα

Η καλύτερη ταινία της χρονιάς μιλάει γερμανικά, φοράει μια γελοία περούκα και σου χαμογελά με ένα ζευγάρι απαίσια ψεύτικα δόντια...

Από τον Βασίλη Σπανό, 24/11/2016 @ 11:25

Λέω στον Γιώργο «πάμε γερμανική κωμωδία χαρακτήρων που αποθεώθηκε Κάννες» και μου λέει κατευθείαν «μέσα φούλ»... καλό κοπέλι, σε ό,τι «κουλτούρα» τον σέρνω δεν αντιμιλάει ποτέ και σιγά σιγά έχει εξελιχθεί σε καλό σύντροφο στις κινηματογραφικές αυτές εναλλακτικές περιπλανήσεις και στα διάφορα φεστιβαλάκια εδώ και κεί με ωραίο γούστο και άποψη -αν και συνήθως τρώμε στη μάπα και την γκόμενά του αλλά τριανταφευγαρίσαμε πια, μικροαστίζουμε συνειδητά και αυτά είναι στο πρόγραμμα (σσ. σ' αγαπάμε και σένα οκ)-...

Ο καθένας στη θέση του, στο άκουσμα των λέξεων «γερμανική» και «κωμωδία» θα έλεγε «καλά είσαι μαλάκας;» και ίσως όχι άδικα, μιας και ακόμα και τώρα αν κάποιος μου πει ότι του αρέσει πχ το γερμανικό χιούμορ έναντι πχ του αγγλικού, θα απαντούσα κι εγώ το ίδιο - νομίζω δεν υπάρχει καν σαν έννοια...

Αλλά με την υπερηρωική ανοησία στο μάξιμουμ, την πληθώρα remakes-prequels-sequels κτλ σε οργασμό και σε αντιδιαστολή  δύο πρόσφατες προβολές της "Υπηρέτριας" και του "Εγώ, ο Daniel Blake" των Park και Loach αντίστοιχα, δύο συγκλονιστικών ταινιών με τον τρόπο τους η κάθε μια, ο "Toni Erdmann" φαινόταν σαν το τρίτο μέρος μιας δεκαήμερης περιήγησης στους αθηναϊκούς κινηματογράφους στην αναζήτηση κάτι πιο κοντά στα γούστα μου μετά από ένα κάκιστο κινηματογραφικό καλοκαίρι και ευτυχώς ένα εξαιρετικό φθινόπωρο ελέω Νυχτών Πρεμιέρας... μιας ισορροπίας δηλαδή! Και μιας και το τρίτο μέρος κάθε σχεδόν κινηματογραφικής τριλογίας είναι το χειρότερο, έτσι και εδώ, σε συνδυασμό με τη φύση της ταινίας, πήγα λίγο προβληματισμένος και με μικρότερες προσδοκίες από όσες ήθελα να έχω εξ’αρχής...

Γερμανός 60άρης, χωρισμένος, ασόβαρος - μελαγχολικός στα όρια της κατάθλιψης - μουσικός καθηγητής σε γυμνάσιο Γερμανικής κωμόπολης, με αφορμή το θάνατο της μοναδικής του παρέας - ενός ημίτυφλου υπέργηρου σκύλου - αποφασίζει να επισκεφτεί στο Βουκουρέστι την αποξενωμένη corporate bitch κόρη του όπου έχει τοποθετηθεί εκεί από την πολυεθνική στην οποία εργάζεται με απώτερο σκοπό τη μετάθεση στην κερδοφόρα Ασιατική αγορά και να κάνει ένα catch-up στη μεταξύ τους σχέση. Όταν αυτή η επίσκεψη εξελιχθεί σε αδιέξοδο μέσα σε ένα μόνο σαββατοκύριακο, με μια περούκα και ένα ζευγάρι ψέυτικα δόντια θα μεταμορφωθεί στον Toni Erdmann, έναν τύπο που δεν μπορεί να αγνοηθεί με τίποτα και θα προσθέσει άλλο ένα τεράστιο πρόβλημα στην ήδη διαταραγμένη ζωή της κόρης του...

Toni Edmann

Πρόβλημα ή λύση; Μήπως ένα διαφορετικό οπτικό πρίσμα μέσω του οποίου θα πρέπει να επανεξετάσει τις προσωπικές της επιλογές ως προς την αντιμετώπιση της προβληματικής καθημερινότητας ενός ανθρώπου χωρίς ρίζες σε οικογένεια-φίλους-σχέσεις, αλλά δέσμιο των επαγγελματικών κατευθύνσεων και δρόμων που χαράσει η κλινικά αποστειρωμένη φιλελεύθερη επαγγελματική κουλτούρα και οι δυτικές οικονομικές πρακτικές στη σύγχρονη Ευρώπη;

Mήπως ένα καλειδοσκόπιο το οποίο θα διαστείλλει και θα κάνει πιο ξεκάθαρες τις αξίες με τις οποίες πορεύεται στην προσωπική και επαγγελματική της ζωή, αλλά και θα καταδείξει την αποξένωση που μαστίζει τον σύγχρονο εργαζόμενο άνθρωπο σε πολυεθνικό περιβάλλον, όταν μάλιστα ο ίδιος έχει γαλουχηθεί να επιδιώκει αυτήν την αποξένωση με πρωτοφανή-σχεδόν παρανoϊκή- μανία και λύσσα;

Μήπως ένα κατηγορώ στις Βρυξέλλες και την Ε.Ε. που έχοντας εισβάλλει και στα πιο φτωχά βαλκανικά κράτη θέλουν να τα γδάρουν από κάθε ταυτότητα και συνείδηση και να τα μετατρέψουν σε πολυεθνικά τασάκια για τα αποτσίγαρα των κεφαλαιοκρατών της ελεύθερης αγοράς; Πιο σημαντικό από όλα, όμως, ο Toni Erdmann θα αλλάξει, όσο κλισέ-βαρύγδουπο και εξωφρενικά δήθεν και αν ακούγεται, το νόημα της ζωής της...

Στα παραπάνω τεκταινόμενα επί οθόνης, το κυνικό μάτι και το στραβό μυαλό μου έψαχνε στις δυόμιση ώρες της ταινίας το παραμικρό πταίσμα για να την κατηγορήσει για φτηνό μελόδραμα, διδακτική ψευδοαρλουμποφιλοσοφία του κώλου και επιφανειακή προσέγγιση ενός κωμικού δράματος με μπανάλ αποφθέγματα Κοελι-ανικής λογικής, σαν και αυτά που ποστάρει ένας στους τρεις εκνευριστικούς φίλους/φίλες στο Facebook τύπου «δύο πράματα αρκεί να "βρείς" για να είσαι ευτυχισμένος σε αυτή τη ζωή... τον εαυτό σου και τον άνθρωπό σου» (με υπογραφή «Ρένα» και smiley face που κλείνει μάτι με γραμματοσειρά Times New Roman με φόντο εικόνα λιονταριού που αράζει κάτω από δέντρο στη Αβάνα)... Τίποτα όμως! Απολύτως τίποτα! Μονάχα μια σειρά σκηνών ανθολογίας, δύο συγκλονιστικές κεντρικές ερμηνείες και εν κατακλείδι ένα αριστουργηματικό έργο!

Κόντρα σε κάθε κλισέ, κάθε επίδειξη φθηνού μελοδράματος και της όποιας αμερικάνικης λογικής προσεγγίσεως ενός τέτοιου θέματος, το "Toni Erdmann" είναι μια ταινία γνήσια αναρχική στην καρδιά, τόσο στη δομή όσο και στο ουσιαστικό της περιεχόμενο, όπου σκηνοθέτες σαν τον Bunuel, Goddard, Rene, πρώιμο Trier και σία θα ήταν υπερήφανοι που η Maren Ade εν έτη 2016 κατάφερε να γυρίσει - μιλώντας χωρίς καμία υπερβολή - τη μακράν καλύτερη ταινία του 2016 so far (και πραγματικά αμφιβάλλω αν οποιαδήποτε ταινία μέχρι το τέλος της χρονιάς την πλησιάσει έστω και λίγο σε οποιοδήποτε επίπεδο) η οποία ανατρέπει με χαρακτηριστική ευκολία κάθε τετριμμένο και κάθε κινηματογραφική νόρμα, παίζοντας με τα είδη και τις ήδη υπάρχουσες «μανιέρες» στα δάχτυλα.

Toni Erdmann

Δυσκολεύτηκα πολύ, όμως, στο να κατηγοριοποιήσω το έργο, καθώς πολλοί έγραψαν ότι πρόκειται για «κωμωδία» - όπως και εγώ νόμιζα λανθασμένα στην αρχή. Το έργο είναι ένα σκληρό κυνικό και άβολα διεισδυτικό εργαλείο στην ψυχοσύνθεση του μέσου εργαζομένου αλλά και του μέσου τελικά ανθρώπου δράμα - με την κωμωδία σαν πολιορκητικό κλοιό - που απλά επιβιώνει στη σημερινή κοινωνία... Το αστείο σπάει κόκαλα, αλλά όταν απογυμνωθεί και θα αγγίζει το βαθύτερο εσωτερικό αυτών θα πονέσει, θα προβληματίσει, θα στραπατσάρει το εγώ και θα σπρώξει το ασυνείδητο σε πικρές διαπιστώσεις που ρομποτικά - ίσως και συνειδητά - απέφευγε ως τώρα...

Ο παλιάτσος Toni Erdmann που με μια γελοία μεταμφίεση θα τρολλάρει το σύστημα, όταν θα σε έχει κολλήσει στο πάτωμα από τα αυθόρμητα γέλια που προκαλεί, θα σε κάνει να μουδιάσεις ξαφνικά με τον τρόμο που θα σε κυριεύσει όταν αντικρύσεις τον εαυτό σου στον καθρέπτη. Είναι ο αφανής ήρωας της καθημερινότητας, ο πραγματικός ήρωας που αντιμετωπίζει τρισδιάστατα προβλήματα και τα κοπανάει στο ψαχνό με τη διαλεκτική του και όχι με ασπίδες ή μπουνιές ή σφυριά κτλ, είναι ο καλύτερος και χειρότερος φίλος που θα ήθελε κάποιος, αλλά αυτός που με έναν, μάλλον άβολο αλλά βαθιά ανθρώπινο τρόπο θα σου υπενθυμίσει ότι είσαι άνθρωπος και όχι ένα στατιστικό δεδομένο, ότι είσαι ο πρωταγωνιστής και όχι ο κομπάρσος στο πανηγύρι που έχει στηθεί προς τιμήν σου, μια αυτόνομη ξεχωριστή προσωπικότητα που θα πρέπει να σηκώσει κεφάλι απέναντι στην ίδια τη ζωή και να διεκδικήσει αυτό που οφείλει στην εαυτό της πάνω από όλα και σε δεύτερο χρόνο, αυτό που οφείλει εξίσου και στον συνάνθρωπο-συναγωνιστή που «λιώνει» καθημερινά δίπλα σου με κάθε πιθανό τρόπο...

Toni Erdmann

Η ταινία τελείωσε και κατηφορίσαμε σπίτια μας, εγώ προσωπικά με ένα παγωμένο χαμόγελο στο στόμα μου, έναν κόμπο στο στομάχι και μια αίσθηση ανησυχίας και άγχους ζωγραφισμένη στο πρόσωπό μου. Ο Toni Erdmann τρόλλαρε και μένα, την μικροαστίλα που από ότι φαίνεται αναζητάω χωρίς να το έχω καταλάβει, τη δουλειά μου, τις σχέσεις μου με γονείς-φίλους-κοπέλες, τον τρόπο που βλέπω τη φάση, την ίδια μου τη ζωή so far από τότε που τελείωσα το πανεπιστήμιο.

Ο Toni Erdmann είναι το αντίδοτο στην παράνοϊα και το φάρμακο της ζωής!

Ο Toni Erdmann είναι ο φανταστικός καλύτερος φίλος που θα ήθελα να έχω, όσο σκληρός και ρεαλιστής γίνεται ώρες ώρες και με γκρεμίζει από το σύννεφό μου ενώ ταυτόχρονα γελάει γεμάτος αυθεντική καλοσύνη και γνήσια ταξική συνείδηση...

Ο Toni Erdmann είναι αυτός που θέλω να γίνω όταν μεγαλώσω...

Toni Erdmann

Trailer
Imdb

  • SHARE
  • TWEET