[7+7]: The Night Of The Vampyre

 Τα πράγματα είναι λίγο απλά μερικές φορές. Όπως είπαμε πριν λίγο καιρό, ο Νοσφεράτου ξαναήρθε. Προφανώς το είδαμε, και το συζητήσαμε. Η μεταφορά του Eggers, μέσα στην τεχνική και ατμοσφαιρική της αρτιότητα, ξεσήκωσε εντός της παρέας μας μια αναδρομή στην κινηματογραφική ιστορία του βαμπιρικού μύθου. Ως ταινία καθεαυτή, επιχείρησε να ρίξει το βάρος στην αισθητική έναντι του εκσυγχρονισμού θεματικών, οι οποίες είχαν άνιση κατανομή στο έργο, και ενώ εκλαΐκευσε τέλεια με εκσυγχρονισμένα παραδοσιακά μέσα την προαιώνια ιστορία, δεν της έδωσε την μαγειά που έφεραν οι προσδοκίες. Μην το κουράζουμε όμως, αγαπάμε, όπως και να ‘χει. Στο θέμα μας. Από τις πρώτες εικόνες του "Nosferatu" του Murnau λοιπόν, τις εδραιωμένες αποτυπώσεις ρομάντζων και δράσης, μέχρι τις πιο πειραματικές και underground στιγμές μιας πορείας συνολικά 103 ετών, η κινηματογραφική ιστορία των βρικολάκων είναι γεμάτη με σκοτεινές, ατμοσφαιρικές, ρομαντικές, αντικρουόμενες, βίαιες και υπνωτικές αφηγήσεις. 

Στο παρόν άρθρο, ρίχνουμε φως σε δεκατρείς συν μια ταινίες, κάθε μια από αυτές προσφέρει μια μοναδική ματιά στο αρχέτυπο του βρυκόλακα, από μια όχι και τόσο προφανή σκοπιά. Η εν λόγω αναδρομή, αποσκοπεί κατά βάση σε μια, μετά αδυναμιών, εξαιρέσεων και αντιφάσεων, παρουσίαση ταινιών που δεν ακολουθούν τα συμβατικά αφηγηματικά μοτίβα του mainstream horror, αλλά επεκτείνουν τα όρια του είδους, είτε μέσα από πειραματική, αφαιρετική αισθητική, είτε μέσω πολιτικών και κοινωνικών αλληγοριών. Η ανατροπή του βαμπιρικού μύθου συναντά τη σύγχρονη ατμόσφαιρα, όπου το σκοτάδι και η ελευθερία των πειραματικών κινηματογραφιστών συνυπάρχουν, δημιουργώντας νέες παραδόσεις, αξιοποιώντας τη δύναμη του μέσου και το εκάστοτε πλαίσιο.

Κοινώς, επιχειρήσαμε στην κάτωθι λίστα, να παρουσιάσουμε μια δευτερεύουσα, πιο βαθιά ανάγνωση των διφορούμενων και πολύπλευρων χαρακτηριστικών και αναγνώσεων του μύθου, από διαφορετικά κινηματογραφικά είδη και ρεύματα, και με εύρος αρκετών δεκαετιών, αναζητώντας μη συμβατικές προσεγγίσεις. Παράλληλα, προτείνουμε μουσικές που συνειρμικά συνδέσαμε με την ατμόσφαιρα κάθε ταινίας, προσφέροντας μια συναισθηματική συνέχεια στα κινηματογραφικά τους μανιφέστα. Από τον σουρεαλισμό και το avant-garde arthouse μέχρι cult classics, λαογραφικές απεικονίσεις και σύγχρονες προσεγγίσεις, επιλέξαμε να αφήσουμε συνειδητά κάθε μεταφορά του Nosferatu (με ένα τουίστ), τις ταινίες της Hammer Horror, τις μετενσαρκώσεις του Δράκουλα (με μια εξ’ αίματος παρασπονδία) ή της Καρμίλα, τις εμπορικές στιγμές των ‘90s & ‘00s σε εφηβικά ρομάντζα και δράση (με μια εξαίρεση γιατί αυτοί είμαστε), τα blaxploitations ("Ganja & Hess" & "Vampires vs. The Bronx" για πάντα) και τα animations ("Vampire Hunter D"), και να πετάξουμε αποψάρες.

Με εύφημες μνείες σε κάθε έπος από την Buffy και τον Blade μέχρι το "Addiction", τη Συνέντευξη με ένα Βρυκόλακα και τον Δράκουλα του Κόπολα, από τα "Vampire Lovers" και "Fascination", έως τα εγχώρια έπη του «Δράκουλα των Εξαρχείων» και της «Νορβηγίας», αλλά και κάθε pop culture αναφορά, ιδού τι διαλέξαμε. Τα "Only Lovers Left Alive" και "What We Do In The Shadows" τα τιμήσαμε δεόντως στο αφιέρωμά μας στον κινηματογράφο της προηγούμενης δεκαετίας. Όσο για τις μουσικές προτάσεις, δεν γινόταν αλλιώς. Καλή κατάδυση στο γοτθικό σκοτάδι, και ευελπιστούμε να πυροδοτήσαμε αναμνήσεις, διαλόγους, και αντιπροτάσεις.

1

"Vampyr", του Carl Theodor Dreyer
(1932)

Η κληρονομιά του τιτάνιου Δανού σκηνοθέτη στον κινηματογράφο δεν μπορεί να αποτυπωθεί εν συντομία. Στην δική του αποτύπωση του βαμπιρικού μύθου, ο Dreyer παραδίδει μια τεχνικά πρωτοποριακή, ονειρική και αρκετά ψυχεδελική εκδοχή, η οποία εμβυθίζει χάρη στην υπαρξιακή αγωνία με την οποία κατακλύζεται. Ο φωτισμός και τα κάδρα ανασυνθέτουν ένα μυστικιστικό κόσμο, ενώ μέσα σε μόλις 75 λεπτά, το "Vampyr" επιτυγχάνει να αποσυνθέσει αλλά και στη συνέχεια να ανοικοδομήσει όλες τις πρωτόλειες θεματικές γύρω από το μύθο, δίχως να υποπέσει σε ρομαντικοποιημένα «ατοπήματα». Εν πολλοίς, κάθε μετέπειτα πειραματική εκδοχή του μύθου, εδώ βρίσκει την πραγματική της εκκίνηση, με τον Dreyer να «στοιχειώνει» το folk horror στοιχείο ποικιλοτρόπως με την πορεία του.

 

After Credits: Οι επιλογές πολλές, ανάλογα την οπτική που αντιμετωπίζεις αυτό το μνημείο. Κάπου ανάμεσα στον τρόμο, τον σουρρεαλισμό, τον αυτοσχεδιασμό και την ονειρικότητα, με μια σκονισμένη ηχητική αισθητική, καταφθάνει το "Phaedra" των Tangerine Dream, γιατί μας αρέσει το παιχνίδι με τις σιωπές και η ψυχρή αποκρυστάλλωση εφιαλτικών ονείρων.

2

"Black Sunday", του Mario Bava
(1960)

Ένα υπνωτικό waltz από σκιές και ψιθύρους, η ταινία αποτελεί ένα γοτθικό όνειρο σμιλεμένο από τους πιο απόκοσμους φόβους. Η διεστραμμένη οπτική του Mario Bava στάζει απόκοσμη ομορφιά, καλυμμένη από αδυσώπητη ομίχλη που στοιχειώνει ερείπια και ανθρώπινα κουφάρια, υφαίνοντας μια ιστορία καταδίκης. Μια συμφωνία τρόμου και κομψότητας, ταυτόχρονα ανατριχιαστική και παράξενα σαγηνευτική.

 

After Credits: Αναδυόμενο από παρόμοια σκοτάδια και με ανάλογη ιταλική καταγωγή, το occult "Tardo Pede In Magiam Versus" των Jacula αναβλύζει γοτθικά vibes και giallo τρόμο, μέσω των απόκρυφων πλήκτρων και της heavy psych κιθάρας του.

3

"Goke, Body Snatcher From Hell", του Hajime Sato

(1968)

Ένας κοσμικός εφιάλτης βουτηγμένος στο πορφυρό του αίματος, το ιαπωνικό cult αριστούργημα φαντάζει ως μια must-see ταινία που λίγοι ενθυμούνται την ύπαρξη της. Κομψό μα συνάμα απόλυτα απόκοσμο, αιωρούμενο μεταξύ του γκροτέσκου και του υπνωτιστικού, ξετυλίγεται σαν μια στοιχειωμένη προφητεία, ζωγραφίζοντας τον τρόμο με σουρεαλιστική ομορφιά. Μια κάθοδος στην ανυπαρξία, όπου η μοίρα της ανθρωπότητας ψιθυρίζεται στο κενό της ματαιότητας της ύπαρξης.

 

After Credits: Αφού μιλάμε για ξεχασμένα Ιαπωνικά gems μιας άλλης εποχής, με ραφινάρισμα την αναμενόμενη σκοτεινή ψυχεδέλεια, η επιλογή του "Isshoku-Sokuhatsu" των Yosin Bayashi φαντάζει ταιριαστή.

4

"Daughters Of Darkness", του Harry Kümel
(1971)

Σε μια δεκαετία και δη χρονιά που το εν λόγω κινηματογραφικό genre έκανε πάταγο, συνεχίζοντας από τη μια στα ανακυκλωμένα μοτίβα, και από την άλλη αναζητώντας μια μεταμοντέρνα αποδόμηση, το "Daughters Of Darkness" στέκει ως πιθανώς η καλύτερη κινηματογραφική αποτύπωση της κόμισας Bathory στον κινηματογράφο. Υποβόσκων ρομαντισμός, μεταμοντέρνες πινελιές, ατμόσφαιρες και ψυχολογικά μοτίβα χαρακτήρων που χάνονται σε ένα αργό μεν, αλλά έντονο κυκλώνα συναισθημάτων, και κυρίως ο αέρας της παγερής μοναξιάς της διαρκούς ακόρεστης δίψας για αιώνια ζωή. Εδώ έχουμε ένα αριστούργημα πειραματικής αφήγησης και αποδόμησης του μύθου και δη της περσόνας της αξιότιμης Elizabeth.

 

After credits: Την ίδια χρονιά η Alice Coltrane κυκλοφορεί το μνημειώδες "Journey In Satchidananda", οπότε τα πράγματα απλοποιούνται ιδιαίτερα, αφού ο πνευματισμός, η αιθέρια μελαγχολία και η έντονα ρομαντική διάσταση του δίσκου και κυρίως οι avant απολήξεις του αποτυπώνουν πλήρως τη σαγήνη και τον αστικό τόνο της ταινίας.

5

"Vampyros Lesbos", του Jess Franco
(1971)

Υφαίνοντας έναν αισθησιακό λαβύρινθο από σκιές και φως, όπου οι ψίθυροι της jazz και οι νωχελικές ματιές διαλύονται σε μια απόκοσμη έκσταση, ο Jess Franco διδάσκει πως διασταυρώνεται μαεστρικά ο ερωτικός και ο giallo κινηματογράφος. Ο χρόνος αιωρείται, τα σώματα μπλέκονται, η νύχτα πάλλεται σε έναν παράξενο, σαγηνευτικό ρυθμό. Ένας παραισθητικός χορός ερωτισμού και λήθης, όπου ο τρόμος ερωτοτροπεί με την ομορφιά και το όριο μεταξύ εφιάλτη και φαντασίας τρεμοπαίζει σαν φως ενός κεριού που στάζει πάνω σε πορφυρά χείλη.

 

After credits: Το "Witchcraft Destroys Minds & Reaps Souls" των Coven έχει το ίδιο αισθησιακό μα συνάμα μυστικιστικό άρωμα, μπλέκοντας το απόκρυφο και ψυχεδελικό με το απαγορευμένα ερωτικό.

6

"The Hunger", του Tony Scott
(1983)

Με τέτοια πρωταγωνιστική τριάδα δεν χάνεις. Catherine Deneuve, Susan Sarandon και David Bowie βάζουν στο επίκεντρο το ονειρικό στοιχείο, την αιώνια ζωή, την σαγήνη, και με έμφαση στις ατμόσφαιρες το "The Hunger" οικοδομεί μια ιστορία απόγνωσης, αποπλάνησης και εν τέλει αρρώστιας υπό τον μεγάλο εξισορροπιστή. Μια από τις πιο ιδιαίτερες ταινίες του είδους, το έργο του Tony Scott να εκμεταλλεύεται ερωτικές και ονειρικές σεκανς καθώς και μια απόμακρη αίσθηση ματαιότητας στα κάδρα του, για να τοποθετήσει την πείνα και τον πόθο στο επίκεντρο.

 

After credits: Θέλει μεγάλη προσπάθεια σε ταινία που ξεκινά με τους Bauhaus να παίζουν το "Bela Lugosi’s Dead" να επιλέξεις κάτι άλλο. Με πόνο ψυχής αλλά και συμπάθεια για τον ερωτικό gothic θρήνο, και επειδή 4AD, πάμε με το κλασικό "It’ll End In Tears" των This Mortal Coil.

7

"The Lost Boys", του Joel Schumacher
(1987)

Δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη ταινία του χώρου από τις ένδοξες ημέρες του '80. Δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη ταινία του χώρου από τις ένδοξες ημέρες του '80. Δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη ταινία του χώρου για τη χρονιά που κυκλοφόρησε. Αδιαπραγμάτευτα όμως, είναι η πιο εμβληματική. Όποιες φωνούλες πάνε έστω να ψιθυρίσουν «ναι, μα» ανακατευθύνονται πάραυτα στο πιο-κλασικό-πεθαίνεις πόστερ, με έμφαση στο ύπουλα χαμογελαστό βλέμμα του Kiefer Sutherland με τα δερμάτινα και τα ξεβαμμένα καρφάκια, και παρακαλούνται να σοβαρευτούν. Το γεγονός ότι αυτό το απόλυτα campy, υστερικό horror comedy μίγμα κατάφερε όχι μόνο να αγγίξει το ευρύ κοινό, αλλά να γίνει σημείο αναφοράς αρκεί για να σβήσει κάθε απόπειρα ανάλυσης.

 

After credits: Το τιτάνιο soundtrack, ξανά και ξανά, προφανώς.

8

"Nadja", του Michael Almereyda
(1994)

Εν πολλοίς βασικός λόγος για τούτο το αφιέρωμα, αυτό το έπος του Almereyda σε παραγωγή David Lynch (αυτό εξηγεί τα πάντα αν είμεθα σοβαροί), είναι μια ασπρόμαυρη, arthouse μεταμοντέρνα παραλλαγή του Bram Stoker-ικού μύθου του κόμη Δράκουλα, από την σκοπιά της κόρης του, σε αστικό πλαίσιο, εκκινώντας από τον σχετικιστικό μηδενισμό για να αγγίξει ακόμη και γοτθική μελαγχολία. Μια ταινία ορόσημο του avant-garde κινηματογράφου τρόμου, η "Nadja" ειρωνική και επικριτική, έδειξε το δρόμο για τα όσα ενδιαφέροντα θα συνέβαιναν στις επόμενες δεκαετίες. Η Νέα Υόρκη είναι η νέα Τρανσιλβάνια για τα ψυχικά βαμπίρ της ρουτίνας.

 

After credits: Έτσι για να παίξουμε και λίγο με black metal, θα σας παραπέμψουμε στο "The Murnau Chronicles" των Vinterdracul, ένα πειραματικό, post-punk, θορυβώδες αλλά και ακραίο άλμπουμ, που ενώνει εξπρεσσιονισμό με τον πειραματισμό. Μην τα ξαναλέμε.

9

"From Dusk Till Dawn", του Robert Rodriguez
(1996)

Κι εκεί που έλεγες ότι λίγο-πολύ το δρακουλιάρικο σινεμά είχε βρει μία φόρμουλα, έρχονται δύο συνήθεις ύποπτοι geeks για να σπάσουν πλάκα σερβίροντας την αντιπρότασή τους, συνοδεία τεκίλας. Τα ονόματα αυτών, Robert Rodriguez και Quentin Tarantino. Ο πρώτος πίσω από τη σκηνοθετική καρέκλα και τις κάμερες, συν το γλέντι για μοντάζ. Ο δεύτερος στο σενάριο και σε δευτεραγωνιστικό ρόλο, επειδή γιατί όχι. Το άστρο του, νεανία τότε, George Clooney αστράφτει. Οι Juliette Lewis και Danny Trejo κλέβουν τις εντυπώσεις. Για τη Salma Hayek τα λόγια περιττεύουν. Το γύρισμα του διακόπτη στη μέση θα μνημονεύεται εις τους αιώνας των αιώνων.

 

After credits: Ζεστό αεράκι, γυαλιά ηλίου, αίμα στην άκρη του δρόμου, και το "Dust" από Screaming Trees.

10

"Shadow Of The Vampire", του E. Elias Merhige
(2000)

Μια στοιχειωμένη αντανάκλαση της τέχνης και της εμμονής, το δημιούργημα του Elias Merhige ψιθυρίζει για μια ανάγκη για κυνήγι - όχι μόνο του αίματος αλλά και της ίδιας της κινηματογραφικής αθανασίας. Το χωροχρονικό συνεχές παύει να έχει σημασία, η πραγματικότητα καταρρέει, καθώς τα παλλόμενα καρέ του βωβού κινηματογράφου αναγεννούνται με απόκοσμη μορφή. Ένα dance macabre σχιζοφρένειας και ιδιοφυΐας, όπου ο τρόμος και η ομορφιά μπλέκονται, αφήνοντας το ανατριχιαστικό ερώτημα για το τίμημα των επιλογών να έρθει το ατόφιο σκοτάδι εγγυτέρα στο σινεματικό φως.

 

After credits: Το "Elizium" των Fields Of The Nephilim φαντάζει προφανής επιλογή, βάσει των ατμοσφαρικών δυναμικών του. Γοτθικός τρόμος, ονειρικές, σινεματικές ατμόσφαιρες, το τρίτο άλμπουμ των Άγγλων gothic rockers θα μπορούσε να παίζει εν παραλλήλω.

11

"Let The Right One In", του Tomas Alfredson
(2008)

Όπως κάθε εγχείρημα που δεν αρκείται στην επιφανειακή αναπαραγωγή των βασικών του όποιου είδους, θα ήταν άδικο να κριθεί η νουβέλα του John Ajvide Lindqvist και η μεταφορά στη μεγάλη οθόνη από τον Tomas Alfredson ως μία εύκολη ιστορία τρόμου. Σίγουρα, σε μία πρώτη ανάγνωση μπορούν να βρεθούν κάμποσα στοιχεία για να υποστηριχθεί ο χαρακτηρισμός. Το διαρκές αίσθημα κινδύνου, τα βίαια ξεσπάσματα, η σκανδιναβική μαυρίλα, όλα βρίσκονται εκεί. Την ίδια στιγμή, από την πρώτη γνωριμία μέχρι την τελική κορύφωση, η προσέγγιση των χαρακτήρων και ο τρόπος που απεικονίζεται η αφήγηση, λένε μία διαφορετική αλήθεια.

 

After credits: Οι πιθανές επιλογές για ταιριαστή επένδυση από Σουηδία στα μέσα της δεκαετίας του 2000 είναι πρακτικά αμέτρητες. Απολύτως υποκειμενικά, η παγωμένη σκληράδα των αγαπημένων Cult Of Luna στο "Somewhere Along The Highway" είναι ό,τι πρέπει.

12

"Byzantium", του Neil Jordan
(2012)

Μία απολαυστικά σκοτεινή κινηματογραφική απεικόνιση της ισορροπίας ανάμεσα στη μελαγχολία και την κομψότητα. Ο Neil Jordan είχε ήδη κερδίσει τη θέση του στο τραπέζι των μεγάλων από τη «Συνέντευξη Με Έναν Βρικόλακα», δύο δεκαετίες πίσω. Εδώ, πιθανότατα χωρίς να το στοχεύει καν, απλά ξανάβαλε τα πράγματα στη θέση τους, σε μία ιδιαίτερη (sic) εποχή για το ύφος. Το ντουέτο των Gemma Arterton & Saoirse Ronan είναι άχαστο, φυσικά κι αναμενόμενα. Οι μικρές σύγχρονες πινελιές σε ένα κατά κανόνα παλαιάς κοπής σύνολο, κουμπώνουν ολόσωστα. Η ατμόσφαιρα δεν ξανοίγει ούτε δευτερόλεπτο.

 

After credits: Το "Unknown Rooms" της Chelsea Wolfe. Χωρίς να ανάψει φως, με κόκκινο κρασί σε ετοιμότητα και την ένταση τόσο-όσο.

13

"A Girl Walks Home Alone At Night", της Ana Lily Amirpour
(2014)

Το πρώτο vampire western φιλμ της Μέσης Ανατολής, ένας υπόκωφος αντιστασιακός θόρυβος ενάντια στην πατριαρχική θεοκρατία του Ιράν. Η πρωταγωνίστρια της υπερταινιάρας τρέφεται μόνο από άνδρες που κακομεταχειρίζονται γυναίκες, κάνει skate, την βρίσκει με βινύλια, αντιστρέφει ένα δυστυχώς μακροχρόνιο μοτίβο απειλής στον τίτλο και στην πλοκή, αξιοποιεί alt/rock μουσικάρες της χώρας, και αναδεικνύει την Ana Lily Amirpour ως μια σπουδαία κινηματογραφίστρια. Από το Sin City μέχρι το σινεμά του Jarmusch, τα ασπρόμαυρα πλάνα και ο μελαγχολικός, ανατρεπτικός τόνος, ορίζουν ένα μνημείο της προηγούμενης δεκαετίας.

 

After credits: Hip αισθητική, μαγνητισμός, χορός, σκοτάδι, αστικές περιπλανήσεις. Το ελευθεριακό post-punk/darkwave των Belgrado στο "Siglo XXI" είναι ικανό να ξεσηκώσει, και προτείνεται αφού όμως εμβαθύνεις στο soundtrack και τις μουσικάρες που ορίζουν σκηνές στην ταινία. Μετά, ετοιμάσου για post-punk αποκαλύψεις.

14

"The Vourdalak", του Adrien Beau
(2023)

Πατώντας πάνω στο διάσημο διήγημα του Αλεξέι Τολστόι, το "The Vourdalak" είναι μια από τις ταινίες της λίστας μας που ακολουθεί πιστά το βαμπιρικό folk horror, ειδικά στο πιο λαογραφικό του υπόβαθρο. Αυτό όμως που καθιστά τον βουρδούλακα του Beau κρίσιμο, είναι πως μια τέτοια, low-budget ταινία, κυκλοφόρησε το 2023, και κατάφερε να μην γίνει ούτε ένα στυλιζαρισμένο δημιούργημα της αναβίωσης του folk horror των τελευταίων 15 ετών, αλλά ούτε και άλλη μια μεταμοντέρνα κοινοτοπία. Τα πρακτικά εφέ, ο φυσικός φωτισμός και ο μαγνητισμός του σκοταδιού κρύβουν έναν ενδιαφέροντα πειραματισμό πίσω από μια ιστορία εποχής, αίματος, εγωισμού και, φυσικά, τρόμου.

 

After credits: Από το όλο το φάσμα του dark/pagan/neo-folk, εμείς αναζητήσαμε το ψυχικό τοτέμ στο δάσος και το βρήκαμε στους PÅGÅ. Από τις στάχτες των In Solitude ξεπετάγεται το "The Evil Year", για να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην έλξη του υπερφυσικού, τον τρόμο, τον πειραματισμό, την δύναμη της φύσης.