Με τον όρο Nordic folk, συνήθως οριοθετείται η παραδοσιακή μουσική των Σκανδιναβικών χωρών. Όπως συμβαίνει με κάθε λογής παραδοσιακή μουσική, οι απαρχές της δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί πως, τη δεκαετία του '90, το εν λόγω ιδίωμα άρχισε να εδραιώνεται ως μια αυτόνομη καλλιτεχνική κίνηση. Προεξαρχούσης της Φινλανδίας, της οποίας η μουσική παράδοση μεταλαμπαδεύτηκε σε χώρες της Βαλτικής καθώς και σε λαούς της Βόρειας Ρωσίας, το ιδίωμα άρχισε σταδιακά να αγκαλιάζει μια ευρύτερη μουσική έκφραση.
Ο «κλειστός» αυτός ήχος, βασίζεται εν πολλοίς σε παραδοσιακή ενορχήστρωση και συγκεκριμένα φωνητικά και μουσικά ηχοχρώματα, τα οποία περιπλέκονται τόσο με το neo-folk, όσο και, σποραδικά, με rock φόρμες. Το τελευταίο, είναι και ο λόγος που συχνά αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία του Folk metal, καθώς και του Viking metal, με τα οποία δεν θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως αρκετοί metal μουσικοί δημιούργησαν ανάλογα side-projects. Επιφυλασσόμαστε δε, πως θα επανέλθουμε στο μέλλον διεξοδικά με μια χαρτογράφηση της neo-folk σκηνής.
Πέραν όμως του ηχητικού προσανατολισμού του Nordic folk, αυτό που το καθιστά ιδιαίτερο είναι η θεματολογία του. Η σκανδιναβική μυθολογία αποτελεί ζωοδόχο και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης. Οφείλει όμως να σημειωθεί, πως, το Nordic folk, δεν επικεντρώθηκε, συνειδητά τουλάχιστον, ποτέ στο περίφημο «επικό» συναίσθημα, όπως για παράδειγμα, το πιθανώς πιο γνώριμο epic heavy metal. Η έμφαση στη θέση του ατόμου σε περασμένες, και ριζικά διαφορετικές εποχές, ήταν ανέκαθεν η κινητήριος δύναμη, έτσι ώστε, όπως συχνά αναλύαμε στη στήλη "To Enter Pagan", τα ιδιαίτερα συναισθήματα που γεννά αυτή η μουσική, να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον πυρήνα της.
Όπως θα διαπιστώσετε, το βίωμα είναι, εξίσου σημαντικό με την ίδια την ιστορικότητα και τη διαλεκτική του ήχου με την εκάστοτε εποχή. Τα τελευταία χρόνια, το ιδίωμα διανύει πιθανώς την πιο εμπορική και καθολική του περίοδο. Η αναβίωση, στη «χρυσή εποχή της τηλεόρασης», των ιστορικών σειρών ("Vikings" κλπ), μαζί με την ευρεία διάδοση μυθολογιών μέσω comics και κινηματογραφικών γεγονότων, η ενισχυμένη δύναμη της εικόνας και στροφή του κόσμου προς ambient soundtracks, συντέλεσαν στην εξάπλωση του.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, ίσως να είναι οι Wardruna. Το project του Einar Selvik, ήταν ήδη διάσημο πριν τη συμμετοχή του στο "Vikings". Το πέρασμά του όμως, και η μετουσίωση της εμπειρίας που απέκτησε στο, πρόσφατο, σπουδαίο, "Kvitravn", μας ώθησε σε μια απόπειρα χαρτογράφησης του ήχου. Για να το πετύχουμε, παρουσιάζουμε δέκα εξαιρετικά άλμπουμ, τα οποία αποτυπώνουν τις διαφορετικές του προεκτάσεις τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ στο τέλος, ο καθένας μας επιχειρεί μια προσωπική απάντηση στο υποθετικό ερώτημα, του γιατί αυτό το ιδίωμα είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ.
Spotify Playlist
Σε αυτό το τεράστιο σε ποιότητα γκρουπ, αν και θεωρείται πρωτοποριακό για το ατμοσφαιρικό metal των '90s, δεν του έχει αναγνωριστεί τόσο η nordic folk ταυτότητα. Κι όμως, μαζί με τις υπόλοιπες εκλεκτικές αναφορές του,
το αριστουργηματικό τους ντεμπούτο ήταν ένα άλμπουμ με διάσπαρτες πινελιές μιας βαθιάς, πολύχρωμης σκανδιναβικής folk. Ο τρόπος που η εκπληκτική
Kari Rueslåtten μπόλιασε στην - κλασικής παιδείας - φωνή της τις παγωμένες αναμνήσεις του μεσαιωνικού βορρά είναι μάλλον ανεπανάληπτος και τραγούδια-διαμάντια όπως τα "Atupoema", "Shaman" και "Lengsel" αποκτούν άλλο ειδικό βάρος όταν τα ακούς 27 χρόνια μετά. Η Kari επηρέασε σχεδόν τους πάντες, φύτεψε τους σπόρους για κάθε Myrkur του κόσμου τούτου κι ευτυχώς
είναι ακόμα εδώ. Τα
Δάκρυα που απλώθηκαν στη γη όμως δεν στέγνωσαν ποτέ. (ΑΚ)
Έχει γραφτεί πάρα πολύ μελάνι για τους
Ulver, και δικαίως. Τα πρώτα τους τρία άλμπουμ είναι βεβαίως κλασικά για το black metal, με ανεξίτηλη σημασία κι επιδραστικότητα, αποτέλεσαν δε τη δική τους μουσική αποτύπωση της Norse μυθολογίας και της επιρροής της στο DNA της μπάντας. Το
"Kveldssanger" έκανε τρομερό ντόρο στην εποχή του για την τόλμη του ακουστικού εγχειρήματος, σήμερα μπορούμε όμως να το αντιληφθούμε ως ένα από τα σημαντικότερα πρώτα βήματα του black metal προς την ουσία της nordic folk. Οι απλές ενορχηστρώσεις με κιθάρα, τσέλο και φλάουτο και τα άτεχνα αλλά συναρπαστικά χορωδιακά φωνητικά, ήταν τα εργαλεία για το χτίσιμο ενός μαγικού, «δασοπαρμένου» άλμπουμ που αποτέλεσε για πολλούς ακροατές το σημείο εισόδου προς έναν άγνωστο ως τότε κόσμο. (ΑΚ)
Οι Σουηδοί
Garmarna είναι μία από τις πιο σημαντικές μπάντες του υπό εξέταση ιδιώματος, τόσο από ιστορική όσο κι από στιλιστική άποψη. Δισκογραφώντας από το 1993, είναι από τα παλιότερα nordic folk, ενώ είναι και αυτοί που έχουν μάλλον προσμίξει καλύτερα τη μεσαιωνική παράδοση με σύγχρονους rock, pop και trip hop ήχους. Έχουν κυκλοφορήσει μόνο πολύ καλά άλμπουμ αλλά
η δεύτερη full length δουλειά τους, 25 χρόνια πριν, είναι πιθανώς αυτή που όρισε καλύτερα το καλλιτεχνικό τους στίγμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι στέκονται μακριά από τον κόσμο της «βαριάς» μυθολογίας, έχοντας μια όμορφη εμμονή με τα murder ballads του σουηδικού folklore - επιλογή που υποστηρίζεται τέλεια από την προσγειωμένη φωνάρα της
Emma Härdelin. Μπορείς να ξεκινήσεις να τους θαυμάζεις από αυτόν τον δίσκο και μετά να τους ακολουθήσεις ως το εξίσου
συναρπαστικό τώρα. (ΑΚ)
Η συγκεκριμένη περίπτωση ίσως είναι η πιο ιδιαίτερη του αφιερώματος. Ταυτόχρονα, η περίπτωσή τους φαντάζει πιο ταιριαστή για μια περιπλάνηση σε neofolk χωράφια. Το εν λόγω άλμπουμ όμως, αν και πιθανώς να επισκιάζεται από ό,τι ακολούθησε, βρίσκει την μπάντα στην πιο πληθωρική και παγανιστική της στιγμή. Όπως είχε εξηγήσει ο Αντώνης
στη στιχουργική ανάλυση του "Saivo", οι Tenhi στοχεύουν στο υποσυνείδητο. Ο δεύτερος δίσκος τους, αξιοποιώντας μια ευρεία ποικιλία οργάνων, συντηρεί τον χαρακτηριστικό τους μινιμαλισμό, διοχετεύοντας ένα σκοτάδι, το οποίο, δοσμένο μέσω dark folk/prog δομών, λειτουργεί ως ένα αισθαντικό, λαβυρινθώδες τούνελ. Ο μόνος τρόπος να δείτε, είναι κλείνοντας τα μάτια σας. Θα σας καθοδηγήσουν τα μονοπάτια των συνθέσεων, αρκεί να είστε προετοιμασμένοι για ένα διαφορετικό ταξίδι. [Α.Ζ.]
Ανάμεσα στις διάφορες ηχητικές αναζητήσεις του Einar Selvik πέραν των Wardruna, ξεχωρίζουν οι δύο δίσκοι που κυκλοφόρησε σε συνεργασία με τον
Ivar Bjørnson. Ο δεύτερος, έφερε στο τραπέζι τη συνθετική νοοτροπία των
Enslaved, την οποία επιχείρησε να θέσει σε παράλληλη τροχιά με το κινηματογραφικό Nordic folk των Wardruna. Ο
μεγαλεπήβολος δίσκος, αρχικά προοριζόταν για μια από κοινού ζωντανή παρουσίασή του επί σκηνής, με αφορμή τα 200 χρόνια από τη συνταγματική διακήρυξη της Νορβηγίας. Το παρελθόν και το παρόν, χορεύουν γύρω από μια κοινή προοδευτική αντίληψη, με τους αντικατοπτρισμούς παρελθοντικών αξιών και άχρονων φαντασιακών στο σήμερα, να μετατρέπονται σε ηχητικές ακροβασίες. Ο Bjørnson
ελπίζει σε τρίτο δίσκο. Το ίδιο και εμείς. [Α.Ζ.]
Είναι απορίας άξιο πως σε ένα τέτοιο αφιέρωμα βρίσκει θέση ένας multi-instrumentalist από το Ohio των ΗΠΑ. Η αλήθεια είναι ότι οι μουσικές που γράφει ο
Sean Ketz φαίνεται ότι δεν προέρχονται από βέρο Σκανδιναβό: υπάρχουν ambient και αμερικανικές πινελιές που κάνουν τη μουσική των
Osi And The Jupiter κάπως πιο world. Κι όμως, το πνεύμα της nordic folk είναι ακέραιο μέσα στο έργο τους, το πνεύμα της πέτρας, του δάσους κι ενός viking μυστικισμού που δεν σηκώνει πολλές αντιρρήσεις. Το πρώτο τους full length είναι
ένα απόμακρο, χαμηλόφωνο αριστούργημα που σε τραβάει σαν μυστικό και σε καταπίνει σαν πολική ομίχλη. Τα απόκοσμα φωνητικά και οι υποβλητικές ενορχηστρώσεις χαρίζουν ενδιαφέρουσες ενέσεις νεωτερισμού στη nordic παράδοση, ενώ ταυτόχρονα τη σέβονται απολύτως. (ΑΚ)
Το «φαινόμενο»
Heilung φαίνεται πως όσο περνάει ο καιρός θα παρασέρνει όλο και περισσότερο κόσμο στις τελετές του. Αν και το σχήμα ήταν ήδη διάσημο για τις
ζωντανές του εμφανίσεις, ήταν ο δεύτερος δίσκος τους που απογείωσε τη δημοτικότητά του. Λογικό, αν μας ρωτάτε. Η
«Ενισχυμένη Ιστορία» και
ο τρόπος που την εξερευνούν ολιστικά, είναι πιθανώς κάτι ανεπανάληπτο. Η αναβίωση μιας απόμακρης εποχής, υπό το ηχητικό πρίσμα των Heilung, καταλήγει, μέσα από τις συνθέσεις του
"Futha", σε μια βιωματική εμπειρία. Οι μεταφυσικές αρμοδιότητες της γυναίκας των βόρειων κοινωνιών του τότε, συνυπάρχοντας με τους εκάστοτε κοινωνικούς ρόλους, επιδρούν ψυχολογικά πάνω σε όσους/όσες εντρυφήσουν στην εικονοπλασία της μπάντας. Το μυστικό όμως βρίσκεται στο βάθος της ηχητικής πληροφορίας, περιμένοντας καρτερικά να ξεκλειδωθεί. [Α.Ζ.]
Ας είμαστε ειλικρινείς, η τρομερή αποδοχή που συνάντησε η
Amalie Bruun από την πρώτη της παρουσία ως
Myrkur το 2015, έφερε πολλούς νέους ακροατές στο ιδίωμα. Είναι επίσης αλήθεια ότι το
"Mareridt" είχε πολλά χαρίσματα, ως προς το μπλέξιμο του metal με τη nordic folk, εμείς όμως θα προτιμήσουμε την ηχητική γύμνια του
"Folkesange". Εδώ η Amalie αφοσιώνεται πλήρως στην παράδοση της Σκανδιναβίας, διασκευάζει γνωστά folk τραγούδια, γράφει πρωτότυπα κομμάτια σε αυτό το ύφος και μας χαρίζει
έναν πανέμορφο δίσκο που συνδυάζει τη μουσική μνήμη με την εμπορικότητα. Όσο κι αν δεν είναι η σπουδαιότερη τραγουδίστρια αυτού του αφιερώματος, μας κέρδισε με την απλότητα της και τελικά, ναι, προτιμάμε την Amalie ως ευαίσθητη τραγουδοποιό παρά ως viking πολεμίστρια. Μην απατάστε για την ποιότητα της: κάποιοι
σπουδαίοι τύποι το ψήφισαν ως
καλύτερο άλμπουμ της περασμένης χρονιάς. (ΑΚ)
O δεύτερος δίσκος του φωτογράφου Ludwig Swärd ως Forndom, αποτυπώνει ιδανικά τη σύγχρονη μορφή του ιδιώματος. Αντλώντας έμπνευση από τα τοπία της περιοχής του, ο καλλιτέχνης δημιουργεί ένα ατμοσφαιρικό άλμπουμ το οποίο, με κάθε ακρόαση, υπνωτίζει. Το ταχύτατα ανερχόμενο συγκρότημα, εμπλουτίζει τα συναισθήματα της περιπλάνησης και της μοναξιάς με αυτά του πόνου και της απομόνωσης, υπό ένα βαθιά θρησκευτικό πρίσμα, το οποίο αντηχεί ένα γνήσιο παγανιστικό συναίσθημα. Ο δίσκος, εξαιτίας κυρίως της δουλειάς στα κρουστά, χτίζει ένα (μετρημένα) εκσυγχρονισμένο ambient κάδρο, το οποίο λειτουργεί ως χάρτης μιας διαφορετικής περιπλάνησης, η οποία θα φλερτάρει ανά στιγμές με τον τρόμο. Ο λόγος είναι πως σε αυτή, το υποκείμενο δεν είναι μόνο του, αλλά κοιτά κρυφά προς τις σκιές ανάμεσα στα δάση. Οι Μοίρες ελλοχεύουν. [Α.Ζ.]
H κορυφαία δισκογραφική στιγμή των
Wardruna, συνενώνει δύο διαφορετικούς κόσμους δίχως να υποχωρεί καλλιτεχνικά. Ο Selvik, αντιλήφθηκε τις πραγματικές δυνατότητες της τέχνης του soundtrack, και αποφάσιζε να επενδύσει δια μέσου αυτής μαζικά πάνω στον πυρήνα του Nordic folk ήχου. Το
"Kvitravn" είναι ομολογουμένως εντυπωσιακό, καθώς, αξιοποιώντας στη συντριπτική του πλειοψηφία παραδοσιακά όργανα, δημιουργεί έντεκα μοναδικές, σύγχρονες, ευκολομνημόνευτες αλλά και απαιτητικές συνθέσεις που ακροβατούν μεταξύ τέχνης και τεχνικής. Αυτή ακριβώς η συνεκτική αλλά και τόσο διακριτή ταυτότητα των ηχοτοπίων του δίσκου, επιτυγχάνει μια καθολικότητα, η οποία, πιθανώς και να ορίζει πλέον, εκ νέου, το στάνταρ αυτού του ιδιώματος. Τέτοια είναι η δυναμική των Wardruna, οι οποίοι από προκαθήμενοι της αναβίωσης, έβαλαν πλώρη προς την αναδιαμόρφωση ολόκληρου του ήχου, μηδενίζοντας το κοντέρ. [Α.Ζ.]
Spotify Playlist
Γιατί Nordic folk το 2021;
Πέραν της προαναφερθείσας αντιμετώπισης του "Vikings" και παρόμοιων τηλεοπτικών/κινηματογραφικών στιγμών ως φεστιβιστικές καταστάσεις, υπάρχει άλλος ένας λόγος που το ιδίωμα διαθέτει τη σημερινή αποδοχή. Η «τυποποίηση» καθώς και αυστηρή «ορθολογικοποίηση» (με την έννοια του μετρήσιμου ως «χρυσού κανόνα») της σύγχρονης ζωής, καλλιεργεί, σε συνδυασμό με τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα, μια πραγματική κοινωνική τάση καταφυγής στο παρελθόν. Πέρα από την επιφανειακή ανάλυση του φαινομένου ως "escapism", υποβόσκει μια αντίδραση προς τις νεωτερικές κοινωνικές νόρμες, οι οποίες, εντείνουν τη διαρκή τους πίεση πάνω στο άτομο. Η αμεσότητα δε του ήχου, ως ένα ambient «χαλί», του επιτρέπει να κερδίσει ακροατές πάσης φύσεως. Στην τελική όμως, είναι αυτή η προαιώνια, πανανθρώπινη οικουμενικότητα που, από τις προ-εγγράμματες κοινωνίες μέχρι και μετά το τέλος της ιστορίας, συνεχίζει να ανθίζει στο σύγχρονο κοινωνικό φαντασιακό. Ας μην ξεχνάμε πως το σύμβολο διατελεί ταυτόχρονα τον πιο απλό και τον πιο δύσκολο ρόλο, ξεπερνώντας και την ίδια τη γλώσσα. [Α.Ζ.]
Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε ακριβώς ανάμεσα στο trend και την ουσία. Αφενός, η κινηματογραφική και τηλεοπτική στροφή στο fantasy την τελευταία εικοσαετία, ευνόησε την πρόσληψη των nordic folk ήχων από ένα ευρύ - και πεινασμένο για Έπος και popcorn - κοινό. Από την άλλη, το αυξανόμενο παγκόσμιο ενδιαφέρον των ακροατών προς τη folk παράδοση είναι δεδομένο (ακολουθώντας τις εξελίξεις στην επιστήμη της Λαογραφίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες) κι έχει εξήγηση. Σε έναν κόσμο όπου τα εθνικά αφηγήματα κλονίζονται κάτω από το βάρος της παιδείας και οι αξίες του καπιταλισμού φέρνουν τις κοινωνίες σε οριακές καταστάσεις, οι άνθρωποι ψάχνουν, σε αντιστοιχία, είτε την αληθινή τους προέλευση, είτε πιο καλά ριζωμένες αξίες. Η διαδικασία της επαναπρόσληψης κι επανεξέτασης των ιδεών και των συμβόλων (και) της σκανδιναβικής παράδοσης, μοιάζει να βρίσκεται σε μια ώριμη στιγμή της και είναι ευχής έργο ότι μια σειρά αξιολογότατων καλλιτεχνών βρίσκονται εδώ για την καλύτερη δυνατή αναβίωση της. Όσο για τους ήχους και τους μύθους; Αυτοί είναι αιώνιοι, κι εμείς οι αιώνιοι σπουδαστές τους. Το Κοράκι και ο Λύκος περιμένουν, ακλόνητοι όσο ο χρόνος. (ΑΚ)
