To Enter Pagan #11: Το βίωμα, το ανοίκειο, το αποτύπωμα

Η ενδέκατη μετενσάρκωση της στήλης φέρνει σε διάλογο ανθρωπολογία και αχρονικότητα, το οικείο με το ξένο, τους Heilung με τους Tenhi

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, προσπαθώντας να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρες. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε να υμνήσει αλλά και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτήν τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες.

Η ενδέκατη μετενσάρκωση της στήλης επικεντρώνεται στην παγανιστική κληρονομιά της Γηραιάς Ηπείρου. Το βίωμα κοινωνιών και ανθρώπων μιας άλλης εποχής, που οριοθετήσαμε χρονολογικά μέχρι τον Μεσαίωνα, φέρνει σε διάλογο την «ενισχυμένη Ιστορία» με την αχρονικότητα, την ανθρωπολογική καταγραφή με τον ρομαντισμό, το οικείο με το ξένο, το "Futha" των Heilung με το "Saivo" των Tenhi.

 

Heilung - Futha
(2019, Season Of Mist)

Η «ενισχυμένη Ιστορία» στην οποία επιδίδεται το πολυμορφικό σχήμα των Heilung, επιτελεί ένα φαινομενικά απλό, αλλά πρακτικά σύνθετο σκοπό. Η ιδέα των δημιουργών των δίσκων καθώς και των εμφανίσεων, που παραπέμπουν σε θεατρικές παραστάσεις, είναι η αποκοπή του ατόμου από το παρόν, και η μεταφορά του σε έναν κόσμο που προϋπήρχε, αιώνες πριν. Οι Heilung, ακολουθούν ένα δρόμο αντίθετο του ρομαντισμού. Αντιλαμβανόμενοι την ιστορία ως στιγμές μοναδικότητας, δεν μεταφέρουν αξίες και ιδανικά στο σήμερα, αλλά επιχειρούν την, αισθησιακή αναβίωση της περιόδου στην οποία επικεντρώνονται, ως ένα ταξίδι στον χρόνο.

Heilung - Futha

Η ιδιαιτερότητα αυτή της μπάντας, που την ωθεί να προσαρμόζει από τα μουσικά όργανα, μέχρι την, πιστή στην εποχή της, ένδυση των μελών και το επί σκηνής στήσιμο, ωθεί το παρόν κείμενο να ξεφύγει ελαφρώς της πεπατημένης. Ο κύριος λόγος, είναι πως όπως κάθε άλλη πτυχή της εμπειρίας των Heilung, έτσι και οι στίχοι τους δεν είναι δικής τους δημιουργίας. Προέρχονται αυτούσιοι, από διασωθέντα έπη, ποιήματα, ρούνους, σημειώσεις της εποχής, και συγκεκριμένα, το "Futha" στρέφεται προς τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, μέσω των προσευχών, ξορκιών και γενικότερα της οπτικής της.

Ο τίτλος, "Futha", παρά τη γνώση της πηγής προέλευσής του, δεν βρίσκει σύμφωνη την επιστημονική κοινότητα ως προς την ακριβή του ερμηνεία. Έχοντας ως ρίζα της το "futh", απόδοση των τριών πρώτων γραμμάτων σε όλα τα ρουνικά αλφάβητα, περιπλέκει μαγικές ιδιότητες με μητρικές, ως διφορούμενη απόδοση της δημιουργίας. Η λέξη, εν τέλει, είναι έως τώρα περισσότερο αποδεκτό πως μεταφράζεται ως μήτρα. Κάπως έτσι κινείται και η ακριβής απόδοση των στίχων των τραγουδιών. Συνεπώς, το κείμενο αυτό επιχειρεί, μέσω της περιφραστικής οδού, να εισάγει τους αναγνώστες στον αισθητήριο και, συχνά πέραν της επιστημονικής οδού, κόσμο των Heilung και της «ενισχυμένης Ιστορίας» τους.

Η έναρξη με το "Galgadr", τοποθετεί το πλαίσιο στο κέντρο της Völuspá (Προφητεία της Βόλβα). Είναι το πιο γνωστό χωρίο της Ποιητικής Έντας και περιγράφει τη δημιουργία και το τέλος του κόσμου κατά τους Σκανδιναβούς. Η προφήτισσα, μέσω σαμανισμού και μετενσάρκωσης, ιδιοτήτων που αποδίδονταν στη γυναίκα την εποχή, περιγράφει μια εποχή διχόνοιας, σπαραγμού, πολέμων, δυστυχίας. Το φως του ήλιου σκοτεινιάζει με το πέρας των καλοκαιριών. Το "Norupo" στη συνέχεια βασίζεται σε νορβηγικό ποίημα του 13ου αιώνα, του οποίου οι ρούνοι αποτελούν και την πηγή του artwork. Η μετάβαση σε μεταγενέστερη εποχή, μέσω αινιγματικών αλληγοριών αναζητεί τη θέση του ανθρώπου στο οικοσύστημα. Το περιβάλλον διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, με κάθε τι μικρό, από την κοίτη του ποταμού μέχρι ένα φύλλωμα, να αποκρυπτογραφεί τον κόσμο. Μια κληρονομιά που βασίζεται στη χρησικτησία και όχι την ιδιοκτησία, που αποτελεί την αιτία της πτώσης φατριών.

Το "Othan" ρίχνει το βάρος στον πόλεμο. Ο Odhinn, πέρα από πολέμαρχος, ήταν και θεός της Ποίησης. Το πρώτο μέρος του κομματιού, βασίζεται σε μαγικές επικλήσεις που συνόδευαν τους στρατιώτες πριν τον πόλεμο, πηγάζοντας από βορειοευρωπαϊκά κοσμήματα, χρονολογημένα τον 7ο αιώνα. Το δεύτερο, τραγουδιόταν κάτω από τις ασπίδες ενώ το τρίτο μέρος, αποτυπώνει γλαφυρά την επίδραση της μαγείας στη μάχη. Ενδιαφέρον έχει πως το, σχετικά death metal, φωνητικό σημείο που επαναλαμβάνεται το όνομα του Odhinn, που, όπως έχουν καταγράψει μαρτυρίες του 10ου αιώνα, το εξέφεραν παραπλήσια στη μάχη οι Σκανδιναβοί.

Στο προσκήνιο επανέρχονται οι γυναίκες με το εξαιρετικό "Traust". Το κυρίως μέρος πηγάζει από την Grógaldr (Το ξόρκι της Gróa), ενώ περιέχονται και δύο μάγια του Merseburg. Εννέα ξόρκια, με τα οποία έντυναν τον άνδρα και τον αποφόρτιζαν από το βλέμμα και τις κακόβουλες σκέψεις των εχθρών του. Εδώ, απαντώνται οι πρώτες νεκρομαντικές αναφορές στον δίσκο, ενώ οι Heilung παραθέτουν σε διάλογο, δύο διαφορετικές πηγές με τρόπο, επιστημονικά ακριβή. Άξια αναφοράς είναι η όγδοη επίκληση, πως ακόμη και αν παρασυρθεί κανείς σε ξένα δάση, να μην τον επηρεάσει ποτέ η κατάρα νεκρής Χριστιανής. Τα συμπεράσματα της φύσης του ξορκιού, είναι άμεσα.

Ο κόσμος που δομούν οι Heilung, βασίζεται σε αρχέτυπα και βιώματα. Επιχειρούν να ξυπνήσουν, μέσω ψυχοδραμάτων, που αποτυπώνονται τόσο στην αναπαράσταση, σε πρώτο πρόσωπο, καταστάσεων, όσο και τη διαδοχή, όπως θα έχετε διαπιστώσει, γλωσσών και πηγών, ένα πανεθνικό, και πλήρως παγανιστικό συλλογικό υποσυνείδητο. «Θυμηθείτε, αν πάμε πολύ πίσω, στο τέλος είμαστε αδελφοί». Ακόμη και η τοποθέτηση των κομματιών εντός του δίσκου παίζει ρόλο, δεν είναι συλλογή, είναι αποσπασματικές, δυνητικές αναμνήσεις. Τo "Vapnatak", σε γερμανική διάλεκτο, απευθύνεται στο θείο. Κρύβει μια πράξη «ασέβειας», αναδεικνύοντας το ύψος του Ανθρώπου. Ο οποίος, όπως και το παραστατικό "Svanrand", θα επιστρέψει στον πόλεμο, που στο προσκήνιο, αντισταθμίζει πραγματιστικά τις μυστικιστικές χάρες των γυναικών.

Η γιατρειά της εμπειρίας όμως, δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί απλά ρεαλιστική. Επιστρέφει στη φύση, εκεί που τα παγωμένα κύματα ("Elivagar") λειτουργούν ως μεταφορά για τον κόσμο πριν από εμάς, τα απάτητα βουνά. Με βάρος και ορμή που διαλύουν κόκκαλα, η πέτρα και ο πάγος είναι εργαλεία, που αλλάζουν διαρκώς μορφή, που δίνουν τη θέση τους στην Άνοιξη. Φυσικά, πάνω στον πάγο μόνο ο Χορευτής της Φωτιάς μπορεί να αντέξει ("Elddansurin"), στην πιο μεθυστική στιγμή του δίσκου. Το "Futha", ολοκληρώνεται με το "Hamrer Hippyer", που κλείνει τον παγανιστικό κύκλο. Επιστροφή στη μυθολογία, μέσω της δεύτερης πιο κυρίαρχης πηγής, των προαναφερθέντων ξορκιών του Merserburg. Ο Odhinn περιθάλπει ένα άλογο, το αίμα κυριαρχεί. Η γυναικεία ματιά που ερμηνεύει τη Φύση, τους Θεούς, τη Μαγεία, τον πόλεμο, είναι εν μέρει βιωματική και κυρίως αντιπροσωπευτική μιας εποχής όπου οι συσχετισμοί ήταν, αν όχι αντεστραμμένοι, τουλάχιστον διαφορετικοί.

Οι Heilung με το "Futha" συνθέτουν ένα κόσμο ο οποίος βλέπει, φτάνοντας από την εποχή του Σιδήρου στον Μεσαίωνα, τον άνθρωπο ως έρμαιο των αποφάσεων του και της Μοίρας. Η ακρόαση, δεν ξυπνάει πολεμικά ένστικτα όσο και αν αυτά δεν εκλείπουν, αλλά παρέχει, μέσω όλων των αντιθέσεων που συνειδητά παρατάσσονται κατά αυτόν τον τρόπο, μια χαραμάδα σε εποχές και κοινωνίες που είναι μακρινές μεν, μέρος της Ιστορίας μας δε. Ανάμεσα στους ήχους δερμάτων, τόξων, λαρυγγισμών και εκπληκτικών γυναικείων φωνητικών, υπάρχει μια συνύπαρξη μεταφυσικής και ιστορικού αποτυπώματος. Δεν υπάρχει κάποιο επιμύθιο, πέραν του ότι η ύπαρξη μας προϋπάρχει της παρούσας φάσης του κόσμου. Οι ρίζες, όπως είδαμε και στην προηγούμενη εκδοχή της στήλης, εκεί θα είναι, ό,τι και να κάνει ο άνθρωπος στο μέλλον, όσο και αν η εφήμερη ασημαντότητα που αποφασίζει που ξεκινά και που τελειώνει η Ιστορία, επιχειρεί την αποκοπή από αξίες που δεν της ταιριάζουν. [Α.Ζ.]


Tenhi - Saivo
(2011, Prophecy)

Η ταλάντωση της χορδής του τόξου και η κλαγγή της ασπίδας. Η μητρική κραυγή και το ξόρκι της μάγισσας. Ο παγανιστικός τρόπος σκέψης - ως αποθέωση του φυσικού κόσμου και της διαλεκτικής σχέσης του ανθρώπου με αυτόν - βρίθει από σύμβολα και αρχετυπικά βιώματα που παραμένουν ευανάγνωστα για τη σύγχρονη εκδοχή του είδους μας. Ένα κομμάτι όμως αυτής της πνευματικής αποθέωσης παραμένει άρρητο, ανείπωτο, ανεξήγητο. Οι Φινλανδοί Tenhi στο αριστουργηματικό "Saivo" αποπειράθηκαν να κλειδώσουν όλο το μυστήριο της παγανιστικής εμπειρίας σε μια εικόνα που παραμένει απρόσιτη στις λέξεις: στο κουπί που σκίζει το νερό καταμεσής μιας σκοτεινής λίμνης.

Η λέξη Saivo είναι ιερή και συναντάται συχνά σε ευρήματα που σχετίζονται με τους Sámi, γηγενείς της Βορειοανατολικής Ευρώπης. Βρισκόμαστε βορειότερα και ανατολικότερα από τον πολιτισμό των Vikings και των Γερμανικών φυλών. Ακόμα σημαντικότερη από την ελαφριά γεωγραφική απόκλιση είναι όμως η λογοτεχνική και πολιτισμική απόκλιση: βρισκόμαστε μακριά από τον άρτιο ακαδημαϊσμό των Heilung, μακριά από τους ρούνους και τη γνωστή ποίηση, μακριά από την τελετουργία που οριοθετεί τη συνειδητότητα και την ταυτότητα κάθε κοινωνίας. Βρισκόμαστε στο κέντρο αυτής της σκοτεινής λίμνης, σε έναν τόπο χωρίς σύνορα, χωρίς τελετουργίες ή έθιμα. Βρισκόμαστε μακριά από το συλλογικό ασυνείδητο, στα μαύρα νερά της προσωπικής εμπειρίας και στις εσχατιές κάθε γνωστού folklore. Δεν βρισκόμαστε καν στον μεσαίωνα. Το ‘’Saivo’’ δεν βρίσκεται σε κανέναν χρόνο. Ή υπάρχει σε όλους. Σε πλήρη αντίθεση με την «Ενισχυμένη Ιστορία», ο κόσμος του ‘’Saivo’’ δεν είναι καν καταγεγραμμένος.

Κατά τον σαμανισμό των Sámi, η λέξη Saivo μπορεί να μεταφραστεί περίπου ως Κάτω Κόσμος. Προσοχή όμως, σε αυτόν τον κόσμο δεν υπάρχει σύνορο ανάμεσα σε νεκρούς και ζωντανούς, όπως δεν υπάρχει το παρελθόν και το επέκεινα. Επίσης, η μήτρα της ύπαρξης διαχωρίζεται πλήρως από τη γυναίκα, ως ον της δημιουργίας. Η μήτρα που μας γέννησε είναι άγνωστη. Βρίσκεται κάπου στο φέγγος των βαθιών νερών της μαύρης λίμνης ("Saivon Kimallus") και αποτελεί τόπο προέλευσης και τόπο επιστροφής. Το σύνολο της ζωής μοιάζει με την ηχώ που τρέχει στο γρασίδι πριν επιστρέψει στον παφλασμό του κύματος. ("Pojan Kiiski").

Αισθάνεσαι ότι ο παγανισμός των Tenhi κρύβεται μέσα σε ένα ρομαντικό ύφος; Μπορεί να έχεις εν μέρει δίκιο, οι όμορφες και ποιητικές λέξεις εξάλλου, αν μη τι άλλο, ξυπνούν το συναίσθημα. Ο ρομαντισμός όμως προϋποθέτει την επιστροφή σε μια άλλη εποχή και στις αρχές/αξίες μιας άλλης κοινωνίας ανθρώπων - όπως ο παλιός κόσμος του "Futha". Το "Saivo" όμως δεν έχει κάποια κοινωνία να επιστρέψει και δεν υπάρχει ομορφιά στην απόλυτη απομάκρυνση ("Uloin"). Οι Tenhi θα σε προτρέψουν να γίνεις το πιο απομακρυσμένο νησί, σε εκείνον τον χωροχρόνο που δεν υπάρχει ούτε Πόλεμος, ούτε Γιατρειά. Σε έναν χωροχρόνο που δεν μπορεί να υπάρξει πουθενά αλλού παρά βαθιά μέσα στο ίδιο το άτομο. Οι ακτές σου είναι αθέατες. Μόνο οι γαλέρες των σύννεφων ("Sateen Soutou") μπορούν να ακουμπήσουν το έδαφος σου.

Δεν υπάρχει καμία δραματικότητα στο ‘’Saivo’’ και δεν μπορεί η Μοίρα να σου σταθεί εμπόδιο ή σύμμαχος. Είναι ανύπαρκτη! Στη θέση της υπάρχει μια σχεδόν στωική νομοτέλεια: ο άνθρωπος είναι η κοκάλινη βάρκα ("Haaksi") που αναπόφευκτα πλέει στον κόσμο - είναι αδύνατο να διαχωρίσεις τη βάρκα από τη λίμνη - και, όσο κι αν το νερό τρώει το ξύλο, η ανώφελη κίνηση της αποτελεί την πεμπτουσία των πάντων. Τη ζωή. Τη ζωή στην πιο ανόθευτη και χωρίς νόηση μορφή της, μακριά από κάθε αρχετυπικό βίωμα. Είναι η ζωή χωρίς εξήγηση και χωρίς ποίηση, απλώς ένα νέο ακόρντο που γεννιέται κάθε αυγή ("Savoie") ενώ ένας ψίθυρος ακούγεται στο μυαλό: Saivo, Savoie!

Και φυσικά, ως πολλές φορές σε αντίστοιχες περιπτώσεις, το μόνο σύμβολο που δεν μπορεί πραγματικά να απουσιάσει, είναι εκείνου του Ποταμού ("Paluu Joelle"). Η αποκωδικοποίηση του εδώ δεν αφορά απλώς τον συμβολισμό της ατέρμονης ροής και επαναληπτικότητας, όπως ταιριάζει σε κάθε φυσιοκεντρικό σύστημα σκέψης. Στο ‘’Saivo’’ τα ρεύματα πάντα επιστρέφουν αφού πρώτα έχουν χαράξει κορυφές στα κύματα. Δεν ανάγονται λοιπόν όλα στο μηδέν (ή στο άπειρο), αφού η ύπαρξη αφήνει πίσω τις χαρακιές της. Ο κόσμος θα σε χαράξει, δεν είναι όλα ένας μάταιος κύκλος. Ο κόσμος θα σε χαράξει όπως κάθε τι πάνω στη γη, είτε ένα φύλλο είτε πέτρα, επηρεάζεται από την ύλη που το περιτριγυρίζει. Ανεξίτηλα σημάδια είναι τα Γαλάζια Ποιήματα που είναι γραμμένα μέσα μας ("Siniset Runot"), στη μόνη παραδοχή του άλμπουμ ότι κάπου εδώ γύρω υπάρχει Φως. Το φως που μετατρέπει το μαύρο σε γαλάζιο.

Αν αφήσεις αυτά τα νερά να σε βρέξουν, πιθανώς να νιώσεις τον κόσμο του ‘’Saivo’’ ως τον απόλυτα αληθινό παγανιστικό κόσμο που μπορεί η τέχνη να υπονοήσει. Οι Tenhi διαλέγουν το άχρονο, το άτοπο και το ασυνείδητο. Θα έλεγε κανείς ότι - παρά τις ωραίες λέξεις - περιφρονούν τον ίδιο τον Λόγο, τα περίτεχνα νοήματα του Μύθου, τα διδάγματα της Ιστορίας και τους κοινωνικούς συσχετισμούς, για να αφιερωθούν εξολοκλήρου στο απόλυτο βίωμα. Από αυτήν την άποψη, στέκονται εσκεμμένα μακριά από κάθε ανθρώπινο κεκτημένο και από την έννοια των ιδεών. Σαν αρχαίος θεός, προσεγγίζουν τον παγανισμό ως κατάσταση, παρακάμπτοντας ακόμα και τα λάφυρα της ανθρώπινης λογικής. Και με έναν παράξενο τρόπο, αυτός ο υγρός νυχτερινός κόσμος είναι ότι πιο πνευματικό μπορεί να ειπωθεί. Σαν χίλιες ραψωδίες να προσπαθούν να περιγράψουν τον ήχο που κάνει ένα ήρεμο κουπί ενώ παφλάζει σε μια μαύρη λίμνη, σαν χίλιες ραψωδίες που αποτυγχάνουν. (Α.Κ)

  • SHARE
  • TWEET