«10»: Φορές που ο Neil Peart μας μάγεψε με τους στίχους του

Δεν έχουν περάσει παρά ελάχιστες ώρες από την θλιβερή είδηση του θανάτου του Neil Peart και τα στερεοφωνικά του rock κόσμου σήμερα, σε όλον τον πλανήτη, θυμούνται τις τεράστιες στιγμές που μας χάρισαν οι Rush και ο ίδιος κατά την 45χρονη πορεία τους. Η σημασία του έργου και της κληρονομιάς του φυσικά έχουν ήδη αποτιμηθεί και δεν χρειαζόταν να έρθει η παλιοαρρώστια για να τα συνειδητοποιήσουμε. Παρόλα αυτά και με νωπή την συγκίνηση μας, νιώσαμε την ανάγκη να εκφράσουμε ένα μικρό, δικό μας ευχαριστώ, μέσω ενός αυθόρμητου κειμένου που αποτελεί περισσότερο οπαδική έκφραση παρά δημοσιογραφική μέριμνα.

Είναι βέβαια γνωστό ότι ο Neil Peart υπήρξε ένας από τους καλύτερους, πιο καινοτόμους και πιο επιδραστικούς ντράμερ στην ιστορία της rock μουσικής και, ειδικά στις progressive εκφάνσεις της, δεν υπάρχει ούτε ένας ντράμερ που να μην επηρεάστηκε από εκείνον, άμεσα ή έμμεσα. Αυτή του η ποιότητα είναι γνωστή, προβεβλημένη σε όλο τον rock κόσμο και τα χιλιάδες video θα πιστοποιούν για πάντα του λόγου το αληθές. Αυτό που όμως κάποιος κόσμος ίσως να αγνοεί ή να ξεχνάει είναι ότι ο Neil υπήρξε ταυτόχρονα κι ένας κορυφαίος στιχουργός κι ήταν υπεύθυνος για τους υπέροχους στίχους των Rush. Κι όπως το drumkit των 360 μοιρών ήταν πλήρες από τις μουσικές του ιδέες, έτσι και οι είκοσι studio δίσκοι των Rush είναι πλήρεις νοημάτων, ιδεών και μαθημάτων ζωής.

Δεν υπάρχουν πολλά θέματα με τα οποία ο Peart δεν καταπιάστηκε. Στην αρχή της καριέρας του, εμπνεύστηκε πολύ από την λογοτεχνία, την φιλοσοφία, την ηρωική και την επιστημονική φαντασία. Η ωρίμανση του σήμανε την περαιτέρω διεύρυνση της θεματολογίας του προς κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές αλλά και βαθιά προσωπικές κατευθύνσεις. Το εύρος και η ποιότητα των στίχων του, του έδωσαν το προσωνύμιο Professor. Πρακτικά; Για τον μέσο ακροατή των Rush, ο Neil Peart ήταν ο άνθρωπος που μας ενέπνευσε, μας δίδαξε, μας προβλημάτισε και γοήτευσε την φαντασία μας, όπως μόνο οι λίγοι και κορυφαίοι μπορούν. Αυτός ο μικρός φόρος τιμής δεν αποσκοπεί στην επιλογή των καλύτερων στίχων του - αυτό απαιτεί μεγάλη και βαθιά έρευνα - αλλά αποτελεί απλώς την ενστικτώδη επιλογή δέκα τραγουδιών που αγαπήθηκαν πολύ από τους τρεις υπογράφοντες, όπως κι από αμέτρητους ακόμα ανθρώπους που ήρθαν και που θα έρθουν.

Neil, σ' ευχαριστούμε. Ελπίζουμε να παίζεις τύμπανα και να ταξιδεύεις με την μηχανή σου εκεί που είσαι. [Α.Κ.]

1

"Closer To The Heart"
(A Farewell To Kings, 1977)

Το "Closer To The Heart" αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια των Rush και συγκαταλέγεται στα διαχρονικά αγαπημένα των οπαδών τους. Τεράστιο ρόλο σε αυτό παίζουν οι εξωφρενικά όμορφοι στίχοι του Neil (με την συνυπογραφή του Peter Talbot) που, καθόλου συμπτωματικά, μιλούν στις καρδιές όλων μας. Τα - φαινομενικά - απλά τέσσερα τετράστιχα με την κοινή ομοιοκαταληξία αποτελούν μια έμμεση κριτική στις διαμορφωμένες κοινωνικές αξίες και στην ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας πραγματικότητας και νοοτροπίας που θα είναι πιο ανθρώπινη και πλησιέστερη στο συναίσθημα. Ο καλλιτέχνης, ο σιδεράς, ο φιλόσοφος, ο αγρότης και, κυρίως, όσοι βρίσκονται στα υψηλά αξιώματα, θα παίξουν όλοι τον ρόλο που τους αρμόζει σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, σε μια κατασκευή που θυμίζει πολύ την πλατωνική Πολιτεία. Εντυπωσιακό στοιχείο η αποποίηση της προσωπικής εξουσίας: "You will be the captain and I will draw the chart" , το ταξίδι προς την καρδιά δεν έχει αφέντες και δούλους, παρά μόνο Πεπρωμένο. [Α.Κ.]

2

"The Trees"
(Hemispheres, 1978)

Στην πιθανόν πιο πολυσυζητημένη στιχουργική στιγμή του Neil πίσω στο 1978, το "The Trees" αναφέρεται στην διαμάχη που ξεσπά στο Δάσος ανάμεσα στους χαμηλούς Σφενδάμους και τις ψηλές Βελανιδιές, με έπαθλο το φως του ήλιου. Πίσω από αυτήν την αλληγορία, οι αναλύσεις μαίνονται ακόμα για το αν ο Peart υπονοούσε φυλετικές, οικονομικές, κοινωνικές ή πνευματικές διακρίσεις. Ο Neil απάντησε σε συνέντευξη του το 1980 ότι η ιστορία των στίχων είναι τυχαία και χωρίς βαθύτερο μήνυμα, αλλά είναι δύσκολο να μην αντιληφθείς ότι ο «ευγενής νόμος» που φέρνει τα δέντρα στο ίδιο ύψος και εξισώνει τα πάντα προς όφελος του συνόλου, δεν μπορεί παρά ν' αποτελεί κριτική προς την Δημοκρατία - σε έναν πολύ συνηθισμένο προβληματισμό της πολιτικής φιλοσοφίας. Αν και δηλωμένα φιλελεύθερος, ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας του συνόλου των στίχων του Peart μας κάνει να πιστεύουμε ότι το "The Trees" έχει μάλλον τον σκοπό να παινέψει την διαφορετικότητα μας και το γεγονός ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι σε όλα, όσο κι αν «το τσεκούρι και το πριόνι» αποφασίζουν το αντίθετο. [Α.Κ.]

3

"The Spirit Of Radio"
(Permanent Waves, 1980)

Οποιοσδήποτε έχει νιώσει την μαγεία του ραδιοφώνου, ανεξάρτητα από την γενιά και την ηλικία του, θα πρέπει να θεωρεί το "The Spirit Of Radio" ως έναν από τους κορυφαίους - αν όχι Τον κορυφαίο - ύμνους για αυτό το μέσο. Το υπέροχο αυτό τραγούδι ήταν αφιερωμένο από την μπάντα στον σταθμό CFNY FM 102.1 που εξέπεμπε στο Toronto στις δεκαετίες 70-80, όντας φιλικά προσκείμενο προς το εναλλακτικό rock της εποχής. Οι στίχοι του Καθηγητή προκρίνουν μια ελαφριά νοσταλγία για την χαμένη (από τότε;) μαγεία του ραδιοφώνου και το συναίσθημα οικειότητας κι ελευθερίας που ξυπνάει αυτό το μέσο. Ταυτόχρονα όμως πετάει και τα καρφιά του προς την σχετική βιομηχανία, θέτοντας ζητήματα καλλιτεχνικής ακεραιότητας, εμπορικών συμβιβασμών και, τελικά, της αιώνιας διαμάχης ανάμεσα στους νόμους του κέρδους και τον ιδεαλισμό της μουσικής ελευθερίας. Οι Rush εκείνης της εποχής δεν απολάμβαναν ιδιαίτερη ραδιοφωνική προβολή, αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να βάλουν αυτό το τραγούδι να ανοίγει έναν από τους πιο αριστουργηματικούς δίσκους τους. [Α.Κ.]

4

"Mission"
(Hold Your Fire, 1987)

"We each pay a fabulous price for our visions of paradise. But a spirit with a vision is a dream with a mission"

 

Είναι 1987 και ο Neil Peart αποφασίζει να απευθυνθεί σε όσους νομίζουν ότι οι άνθρωποι που μοιάζουν επιτυχημένοι και έχουν αποκτήσει δημοσιότητα είναι και πιο ευτυχισμένοι στη ζωή τους. Προφανώς αυτό δεν είναι αλήθεια, κάτι που έχοντας φτάσει πλέον στο 2020 έχει επιβεβαιωθεί με πάμπολλα τραγικά παραδείγματα. Όμως, η σημασία του νοήματος των στίχων ενδεχομένως να έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία στις ημέρες μας που όλοι πουλάνε επίπλαστη ευτυχία μέσω των κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Όμως, είναι σημαντικό να εστιάσει κανείς και στο κομμάτι των στίχων που εξυμνεί τα μεγάλα πνεύματα, τους μουσικούς, τους ποιητές, τους ζωγράφους… αυτούς των οποίων τα έργα αγγίζουν την καρδιά μας. Η ουσία δεν είναι να ζηλέψουμε την δημοφιλία ή εύκολη ζωή τους για την οποία ο καθένας πληρώνει ένα σημαντικό τίμημα, αλλά να εμπνευστούμε από το πνεύμα τους και το όραμα που μπορεί να κάνει τα όνειρα πραγματοποιήσιμα. [Χ.Κ.]

5

"Nobody’s Hero"
(Counterparts, 1993)

"But he's nobody's hero. Saves a drowning child, cures a wasting disease, lands the crippled airplane, solves great mysteries"

 

Στο "Nobody’s Hero" ο Peart θίγει το θέμα του ποιοι είναι οι πραγματικοί ήρωες ανάμεσά μας. Στα verses πραγματοποιεί αναφορά σε δυο προσωπικές του εμπειρίες: σε έναν φίλο του που νικήθηκε από το AIDS και στην οικογένεια μιας κοπέλας από την πόλη του που δολοφονήθηκε και στους αγώνες που έδωσαν. Επεκτείνοντας το θέμα θέτει το προφανές πως δεν πρέπει να ηρωποιούμε και θεοποιούμε τους λάθος ανθρώπους ή για τους λάθος λόγους. Δεν είναι ήρωας ένας ηθοποιός που παίζει τον ρόλο του ήρωα, το μοντέλο που θα πούλαγε και την ψυχή του για λίγη δημοσιότητα, ο αθλητής που κερδίζει έναν αγώνα ή ένα πρωτάθλημα. Ας αναζητήσουμε τους ήρωες σε ιατρικά εργαστήρια που περνάνε χρόνια από τη ζωή τους για να αντιμετωπίσουν μια ως τώρα ανίατη ασθένεια. Σε αυτούς που καθημερινά μοχθούν για το καλύτερο χωρίς απαραίτητα να επιδιώκουν ή να λαμβάνουν αναγνώριση. Σε αυτούς που δεν χάνουν την ανθρωπιά τους μετά από μια τραγωδία. Σε αυτούς που σώζουν παιδιά από πνιγμό. Το νόημα των σπουδαίων αυτών στίχων γίνεται όλο και πιο οικείο... [Χ.Κ.]

6

"Resist"
(Test For Echo, 1996)

"You can fight without ever winning. But never ever win without a fight"

 

Ξεκινώντας με μια φράση του Oscar Wild πως «μπορεί να αντισταθεί στα πάντα εκτός από τον πειρασμό», ο Neil Peart στους στίχους του "Resist" συμπυκνώνει κάποια θέματα που αποτέλεσαν στάση ζωής για τον ίδιο, καταλήγοντας και σε κάποια συμπεράσματα. Προσωπικά, επιλέγω να τα βλέπω σαν πυξίδα και σαν μαθήματα ζωής που οφείλουμε να θυμόμαστε κατά τη διαδρομή μας σε αυτό τον κόσμο: Να μην κλείνουμε τα μάτια μας στην αδικία, να μάθουμε να σεβόμαστε και συνεπώς να συνυπάρχουμε με όσα δεν κατανοούμε ή δεν μπορούμε να εξηγήσουμε, να μην επιμένουμε σε τίποτα εκτός από το να μην θέτουμε χαμηλούς στόχους για τους εαυτούς μας. Κι αν εντέχνως αφήνει τη θέση του αναφορικά με τη σχέση υποχώρησης και προσευχής ανοικτή σε ερμηνείες, ο Peart καθιστά σαφές πως κανένα σημαντικό πράγμα σε αυτή τη ζωή δεν πρέπει να θεωρείται εύκολο και δεδομένο. Όσο άδικο κι αν ακούγεται, μπορεί να παλεύεις για κάτι μια ζωή και να μην το κερδίσεις ποτέ, αλλά σίγουρα δεν θα το κερδίσεις αν δεν παλέψεις για αυτό. [Χ.Κ.]

7

"The Fountain Of Lamneth"
(Caress Of Steel, 1975)

Η πρώιμη στιχουργική πένα του Neil Peart έφερε μαζί της μια γοητευτική ρομαντικότητα, καθώς με τους αφηγηματικούς της παραλληλισμούς επιτύγχανε μια σπάνια σύνδεση του μύθου με την πραγματικότητα. Στο "The Fountain Of Lamneth", δε, ένα έτσι κι αλλιώς επικών προδιαγραφών τραγούδι από το, στην πραγματικότητα, πρώτο ουσιωδώς prog άλμπουμ των Καναδών, ο «Καθηγητής» περιγράφει με τρόπο μοναδικό το ταξίδι της ζωής και την αναζήτηση των όσων το κάνουν να αξίζει. Ακολουθώντας μια κυκλική λογική, με τη στακκάτη φρασεολογία να ανοίγει και να κλείνει την αυλαία όπως η ζωή κάνει τον κύκλο της και κάθε γέννηση προϋποθέτει κι έναν θάνατο, κάθε μουσικό και στιχουργικό σκέλος του αποτελεί και μια «στάση» αυτού του ταξιδιού. Οι έξυπνοι αναγραμματισμοί (βλέπει narpents - parents) και οι λόγιες αναφορές επιτυγχάνουν ιδανικά να αποφύγουν το να κατευθύνουν το πνεύμα σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, αλλά αντιθέτως το αφυπνούν, με το ουσιαστικό νόημα του τραγουδιού - αλλά και της ζωής - να δίνεται ακέραιο λίγο πριν το τέλος : η ζωή είναι μονάχα ένα κερί και τα όνειρα είναι εκείνα που θα της δώσουν τη φλόγα για να ανάψει. [Σ.Κ.]

8

"Vital Signs"
(Moving Pictures, 1981)

Η στιχουργική προσέγγιση του "Vital Signs" φαίνεται να περικλύει όλη τη μαεστρία του Neil Peart στο να παίζει με ομόηχες λέξεις με εντελώς διαφορετικά νοήματα, καταλήγοντας σε ένα συνδυασμό τους που οδηγεί σε διαφορετικά συμπεράσματα ανάλογα με την οπτική. Έτσι, αν και το καταληκτικό τραγούδι του “Moving Pictures” φαίνεται να αναφέρεται στην πίεση για προσαρμογή του ανθρώπου στα καθιερωμένα κοινωνικά πρότυπα, καταλήγει ως μια αναρώτηση για το πώς τα γεγονότα, οι σκέψεις και οι πράξεις του προς την επίτευξη της ομαλής κοινωνικής του ένταξης φτάνουν να τον καθορίζουν και ατομικά. Η επιλογή των λέξεων "deviate", "elevate" και "escalate" και η σχεδόν αντιφατική τους σημασία μόνο τυχαία δεν είναι, αφού φανερώνουν την εσωτερική πάλη του ατόμου να ενταχθεί σε μια «νόρμα» που αναλογίζεται ως αποδεκτή για τα διαμορφωμένα κοινωνικά πρότυπα, οδηγούμενο σε μια κλιμακούμενη «κανονικότητα» που μονάχα τέτοια δεν είναι. Καθώς η «νόρμα» βασίζεται στην οπτική του ατόμου για το τί θεωρείται «αποδεκτό» και τί όχι εντός του κοινωνικού συνόλου και καθορίζει τις επιλογές του, το «φαίνεσθαι» επιβάλλεται στο «είναι», με τρόπο όμως προσωπικό και όχι δεδομένο. Κατ’ ουσίαν, ένας ύμνος υπέρ της διαφορετικότητας και των ατομικών επιλογών, το "Vital Signs" φαίνεται να προοικονομεί και την καλλιτεχνική περίοδο της μπάντας που το ακολούθησε, για το υπόλοιπο των ‘80s. [Σ.Κ.]

9

"Freewill"
(Permanent Waves, 1980)

Αναλογιζόμενοι το κοινό αλλά και συνολικά της εποχή που κυκλοφορούσε το "Permanent Waves", το στιχουργικό υπόβαθρο του "Freewill" αποτέλεσε κάτι τόσο ριζοσπαστικό που εύκολα θα μπορούσε να βαλει σε μπελάδες τους Καναδούς δημιουργούς. Μάλλον αδίκως, βέβαια, καθώς, παρά την «επιθετική» του προσέγγιση προς κάθε μορφής οργανωμένη θρησκεία δεν αποτελεί ένα κατ’ ουσίαν «αθεϊστικό» τραγούδι, μα πολύ περισσότερο ένα κάλεσμα στην αχαλίνωτη σκέψη και την ελεύθερη βούληση για τις επιλογές που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μακριά από τα δεσμά του φόβου που επιβάλλεται στις επιλογές από μια ρητορική που ανάγει το «σωστό» και το «λάθος» σε μια αναλογία «επιβράβευσης» και «τιμωρίας», το άτομο μπορεί να επιλέξει απρόσκοπτα το μονοπάτι που το εκφράζει και το καθορίζει, δίχως να αφήνει άλλους να καθορίσουν την πορεία του. Έτσι κι αλλιώς, κάθε απόφαση είναι και μια επιλογή, οπότε, αφού μπορείς να αποφασίσεις για τη ζωή σου, γιατί να αφήσεις άλλους να το κάνουν για σένα; [Σ.Κ.]

10

"Dreamline"
(Roll The Bones, 1991)

Μεταξύ της κινηματογραφικής στιχουργικής του έτσι κι αλλιώς αγαπημένου "Red Barchetta" κι εκείνης του εναρκτήριου τραγουδιού από το ιδιαίτερο "Roll The Bones", επιλέγεται για την δέκατη και τελευταία θέση η δεύτερη περίπτωση, αν και την ίδια θέση θα μπορούσαν να είναι πάμπολλα ακόμη δείγματα του ταλέντου και της αλαβάστρινης πένας του αξεπέραστου Καναδού ντράμερ. Στην προκειμένη, όμως, έχουμε να κάνουμε με κάποιους από τους πιο όμορφους, αισιόδοξους στίχους που ο αδικοχαμένος μουσικός είχε γράψει, μια ωδή στα νιάτα, τον έρωτα και τα όνειρα που τα συνοδεύουν για μια ζωή που αξίζει να ζεις, ένα κάλεσμα στην περιπέτεια και τα ταξίδια σε τόπους και μέρη αταξίδευτα, που μονάχα ο νους μπορεί να πραγματοποιήσει στην ολότητα τους. Το "Dreamline" διαθέτει αυτή τη σπάνια χάρη οι στίχοι του να είναι άμεσα αντιληπτοί στο νόημα τους, μα η ποιητική τους απόδοση, η έντονα εικονοπλαστική τους διάθεση και ο ταυτόχρονος ρεαλισμός τους οδηγεί σε ενα αποτέλεσμα αυθεντικά ρομαντικό. Άλλωστε, η όμορφη αφέλεια της νιότης οφείλει να λάβει υπόψη της το καραβάνι του χρόνου, που σαν περάσει, αφήνει πίσω του μονάχα αναμνήσεις και απραγματοποίητα όνειρα που συγκυρίες κι επιλογές δεν άφησαν να πραγματοποιηθούν. [Σ.Κ.]