Guns N' Roses, The Last Internationale @ Ολυμπιακό Στάδιο, 22/07/23

Όσο και να αγαπάμε τα συγκροτήματα που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, από τους Iron Maiden μέχρι τους Arctic Monkeys, είναι αλήθεια ότι μια πραγματικά μεγάλη συναυλία είχε πολύ καιρό να δει η Ελλάδα. Η υπερεπιτυχημένη και τεράστια σε όλα της περιοδεία των Guns N' Roses, με τα επιβλητικά σκηνικά και τα εκατομμύρια κόσμου που την έχουν παρακολουθήσει, είναι μια διεθνής υπερπαραγωγή. Το γεγονός ότι μια τέτοια υπερπαραγωγή βρήκε επιτέλους και πάλι τον δρόμο της για εδώ, ελπίζουμε να σηματοδοτήσει την επιστροφή μας στον συναυλιακό χάρτη αυτού του επιπέδου.

Από τη στιγμή που οι Guns N' Roses αποφάσισαν στα γεράματα να θάψουν όλα τα τσεκούρια του πολέμου και να τα ξαναβρούνε τα βασικά μέλη (ο Axl και ο Slash, δηλαδή), το τραίνο τους έχει μπει στις ράγες και ρολλάρει. Σίγουρα πιο επαγγελματικά και μάλλον καλύτερα από ποτέ. Προσφέροντας κάθε, μα κάθε βράδυ, ένα απολαυστικό, τουλάχιστον τρίωρο setlist, που δοκιμάζει τις αντοχές του κοινού. Με το κλισέ «καλολαδωμένη μηχανή» να νομίζεις ότι έχει φτιαχτεί για τη συγκεκριμένη ομάδα μουσικών που αποτελούν σήμερα τους Guns N' Roses. Ο μόνος παράγοντας που διαφοροποιείται κάθε βράδυ είναι η φόρμα στην οποία βρίσκεται ο Axl, αλλά λίγη υπομονή ακόμα γι’ αυτό!

Η μισή ώρα περαιτέρω μετατόπισης του προγράμματος λόγω της υπερβολικής ζέστης, προβλημάτισε μόνο όσους ήμασταν ήδη εκεί από νωρίς για να πιάσουμε θέση όσο πιο κοντά στη σκηνή γινόταν. Δροσιζόμενοι με νερά που έδιναν οι σεκιουριτάδες που βρίσκονταν μπροστά από τα κάγκελα σε όποιον τους το ζητούσε, είδαμε στις 19:30 ακριβώς τους The Last Internationale να πατάνε με αυτοπεποίθηση το σανίδι της τεράστιας σκηνής του Ολυμπιακού Σταδίου. Όταν από το φεστιβάλ «Αναιρέσεις», παίρνεις προαγωγή για το Ολυμπιακό Στάδιο, ο πρώτος φόβος είναι να μη σε καταπιούνε τα μεγέθη.

Αυτό δε συνέβη ούτε κατά διάνοια. Με πρωταγωνιστές τον πυρήνα της μπάντας, δηλαδή την τραγουδίστρια και καταπληκτική performer Delila Paz και τον κιθαρίστα Edgey Pires, οι The Last Internationale απλώσανε το bluesy, επηρεασμένο από τα '70s rock τους με άνεση και μας εντυπωσιάσανε. Ο ήχος τους ήταν πάρα πολύ καθαρός και καλός και φάνηκε να συγκίνησε μια ικανοποιητική μερίδα του κοινού που είχε μαζευτεί εκείνη την ώρα – κατά κύριο λόγο στην αρένα, μιας και οι κερκίδες περίμεναν να υποχωρήσει λίγο η ζέστη για να καταληφθούν από τους κατόχους των αντίστοιχων εισιτηρίων.

Στο ψυχωμένο "Soul On Fire" η Delila ανέφερε ότι οι The Last Internationale είναι μια ανεξάρτητη μπάντα που δεν έχει ούτε manager, ούτε δισκογραφική εταιρεία. Έχουν, όμως, τον θαυμασμό διάφορων αστέρων όπως ο Tom Morello και ο Robert Plant, με τους οποίους έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν. Στο "Hard Times" η πολυπράγμων Delila πήρε το μπάσο, ενώ ο Edgey πήρε μια κιθάρα στην οποία εμφανίζονταν οι λέξεις "Free Peltier". Προφανής αναφορά στον Leonard Peltier, τον άνθρωπο για τον οποίο είναι γραμμένο το "Freedom" των Rage Against The Machine.

Πλησιάζοντας προς το τέλος, η Delila πήρε από το χέρι τη φωτογράφο της μπάντας, κατέβηκε από τη σκηνή μαζί της, πήδηξε το διαχωριστικό κάγκελο και ήρθε μέσα στον κόσμο για να τραγουδήσει. Αφού μας κάθησε όλους κάτω, μας έκανε να πεταχτούμε σαν ελατήρια και να χοροπηδήξουμε. Λίγο μετά, ξαναπέρασε από το κάγκελο και έκανε crowd surfing, πράγμα με το οποίο μάλλον μεγάλη μερίδα του κοινού δεν ήταν και πολύ εξοικειωμένη, γιατί καταλήξαμε να είμαστε λίγοι αυτοί που την ταξιδέψαμε στις πρώτες σειρές. Η εμφάνιση των The Last Internationale τελείωσε κάπου εκεί, μετά από τρία τέταρτα της ώρας, φανερώνοντας μια μπάντα που δεν πέρασε απαρατήρητη και που άφησε το στίγμα της. [Π.Κ.]

Για την εμφάνιση των Guns N' Roses στη χώρα μας έχουν γραφτεί πάρα πολλά από την στιγμή της ανακοίνωσης της συναυλίας, ίσως υπερβολικά πολλά. Και πάλι αυτό ήταν αναμενόμενο, διότι μπορεί να πραγματοποιήθηκαν αρκετές μεγάλες συναυλίες στη χώρα μας αυτό το καλοκαίρι, αλλά αυτή εδώ ήταν η μόνη (επιτρέψτε μου την έκφραση) "larger than life" σε επίπεδο παραγωγής, ονόματος, απήχησης κλπ. Ακόμα και το ποσοστό του «θορύβου» (γκρίνια, μιζέρια, καταστροφολογία) ήταν αναμενόμενο. Άλλωστε, υπήρξε ποτέ εποχή που οι Guns ήταν αδιάφοροι, δεν διέγειραν τα πάθη και δεν προκαλούσαν εντάσεις;

Πριν πάμε να μιλήσουμε για το τι συνέβη μεταξύ του 3ωρου μεταξύ της 9ης και της 12ης μεσημβρινής της 22ας Ιουλίου, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι εδώ και κάποια χρόνια προσωπικά οι συναυλίες που πραγματοποιούνται σε μεγάλα στάδια δεν αποτελούν την πρώτη μου επιλογή. Μπορεί να διαθέτουν ένα στοιχείο εντυπωσιασμού που προκύπτει από το μέγεθος της σκηνής και της όλης παραγωγής, αλλά έχουν και κάποια δεδομένα μειονεκτήματα. Παραδείγματος χάριν, μην έχοντας την πολυτέλεια του χρόνου ή/και την φυσική αντοχή να προσέλθει κάποιος από πολύ νωρίς, λογικά θα υποχρεωθεί να παρακολουθεί την συναυλία από μια μέση ή μακρινή απόσταση, βλέποντας που και που ένα μικρό μέρος της σκηνής και στην πραγματικότητα παρακολουθώντας μεγάλο μέρος της από τις οθόνες.

Παράλληλα, είναι εξαιρετικά δύσκολο -σχεδόν ακατόρθωτο συνήθως- οι παρευρισκόμενοι να μοιραστούν ακριβώς την ίδια εμπειρία, ειδικά στο ηχητικό κομμάτι της συναυλίας. Συχνά θα ακούσεις διαφορετικές απόψεις από ανθρώπους που ήταν μπροστά στη σκηνή σε σχέση με αυτούς που ήταν πίσω στην αρένα ή από ανθρώπους που καθόντουσαν πολύ πλάγια ή από αυτούς που ήταν στις κερκίδες. Αναπόφευκτα θα υπάρχουν παραπάνω από μια αλήθειες και είναι όλες σεβαστές.

Ας ξεκινήσουμε, όμως, από κάποια στοιχεία που δεν επιδέχονται πολλαπλών ερμηνειών.

Πρώτον, οι Guns N' Roses τιμούν τα πολυπληθή κοινά που συρρέουν στις συναυλίες τους με ένα χορταστικό, 3ωρο σόου κατά τη διάρκεια του οποίου τα δίνουν όλα στη σκηνή. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες τύπου ηλικίας των μελών ή ειδικών συνθηκών, και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αρπαχτή αυτό που κάνουν. Το σόου που δίνουν γενικώς και αυτό που είδαμε μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως χορταστικότατο.

Δεύτερον, όπως εδώ και πολλά χρόνια λέει ο σοφός Αντώνης Μουστάκας «Εν αρχή ην το ρεπερτόριο». Οκ δεν το λέει ακριβώς έτσι, αλλά πιάνετε το νόημα. Πόσοι καλλιτέχνες έχουν την δυνατότητα σε 3ωρο σόου να αφήνουν έξω τραγούδια σαν το "Don't Cry" και να μην ασχολείται κανείς; Πόσες μπάντες εκεί έξω μπορούν να έχουν τραγούδια σαν τα "Welcome To The Jungle", "Sweet Child O' Mine", "Civil War", "November Rain", "You Could Be Mine", "Patience" και "Paradise City" στο ρεπερτόριό τους; Ή τις δικές τους πλέον διασκευές στα "Live And Let Die" και "Knocking On Heaven's Door"; Λίγες. Και πόσες μπορούν να βουτούν στα λιγότερα γνωστά τραγούδια τους και να τραβάνε ένα "Locomotive", ένα "Pretty Tied Up", ένα "Anything Goes" ή ένα "Bad Obsession"; Ακόμα λιγότερες.

Τρίτον, μπορεί ο Duff να είναι απαραίτητος και τεράστιος με το coolness του, αλλά στη χθεσινή βραδιά κι ο τελευταίος άπιστος πιθανότατα θα υποκλίθηκε στον Slash, και στο πόσο μεγάλος κιθαρίστας είναι. Ένας guitar hero ανεξαρτήτου γενιάς, ένας Θεός της εξάχορδης που έμοιαζε να ενσαρκώνει εκείνο το μεγαλείο που έκανε κάποτε, όταν ήμασταν παιδιά, πολλούς από εμάς οπαδούς των Guns και της rock μουσικής γενικότερα. Σε πολλές στιγμές, και με κάθε σεβασμό στους υπόλοιπους, το show έμοιαζε να είναι «ο Slash και οι άλλοι» σε επίπεδο απόδοσης κι ουσίας.

Τέταρτον, αναπόφευκτα καθώς ήμασταν στην ζούγκλα, υπήρξε κι ένας ελέφαντας για τον οποίο πρέπει να συζητήσουμε. Κι αυτός είναι η φωνή του Axl. Κι αν ο Axl με τις ερμηνείες του στα "Appetite For Destruction", "G N' R Lies" και "Use Your Illusion" μπήκε στο βιβλίο με τις καλύτερες rock φωνές μονομιάς, ε, αυτός δεν ήταν ο Axl που είδαμε ζωντανά, σε φωνητικό επίπεδο πάντα. Σίγουρα, δεν θα μπορούσε να τραγουδάει σαν να μην υπάρχει αύριο, όπως έκανε πριν 30 και 35 χρόνια, αλλά πλέον είναι στενάχωρα αληθές ότι κάποια τραγούδια σχεδόν τα χαλάει με τη φωνή του. Ειδικά, τα περισσότερα τραγούδια εποχής "Appetite For Destruction" πασχίζεις να καταλάβεις πως τα ερμηνεύει, ενώ ένα τραγούδι σαν το (πολύ αγαπημένο) "Locomotive", με τους ατέλειωτους στίχους και την ανάγκη για ανάσες, είναι σαν να εκθέτει όσα δεν μπορεί να υποστηρίξει πλέον...

Είναι, όμως, αυτή όλη η αλήθεια για τον Axl; Όχι! Διότι, υπήρξαν κι αρκετές στιγμές που ήταν αξιοπρεπής ως και αρκετά καλός. Στο "Bad Obsession", στο "Chinese Democracy", στο "Live And Let Die", στο "Civil War", στο "Knocking On Heaven's Door", στο "Patience" ακόμα και στο "Paradise City", αλλά κυρίως στο -δικό του- "November Rain", εγώ έμεινα αρκετά ως πολύ ικανοποιημένος από την απόδοσή του. Και δεν είναι λίγα τα παραπάνω!

Επίσης, εγώ του δίνω το credit ότι τα δίνει όλα. Μπορεί / δεν μπορεί, τρέχει την σκηνή πάνω κάτω όσο τον βαστάνε τα πόδια του, ερμηνεύει το κάθε τραγούδι περισσότερο με την ψυχή παρά με τη φωνή του και ιδρώνει το κάθε t-shirt (ή πουκάμισο) από τα πολλά που άλλαξε κατά τη διάρκεια της συναυλίας. Και συντάσσομαι με αυτούς που προτιμούν να βλέπουν τον ίδιο τον Axl να ερμηνεύει τα τραγούδια του, παρά κάποιον άλλο με φωνή σε καλύτερη κατάσταση...

...αλλά την ίδια στιγμή ίσως θα ήταν καλό να γίνει κάτι για να βελτιωθεί ο εν λόγω παράγοντας. Διότι, έχω την υποψία πως αν πολύ μεγάλο ποσοστό των παρευρισκόμενων θα το σκεφτόταν να ξαναδεί στο μέλλον ζωντανά τους Guns N' Roses, θα ήταν λόγω των ερμηνειών του Axl σε πολλά αγαπημένα τραγούδια. Και δεν ξέρω αν ο εγωισμός του, του επιτρέπει να έχει περισσότερη υποστήριξη σε φωνητικό επίπεδο (η Melissa Reese κάνει καλή δουλειά αλλά δεν αρκεί μόνη της) ή μπορεί να αλλάξει κάτι άλλο, αλλά όσο ο δυναμισμός που βγάζει ως frontman κρατάει το επίπεδο ενέργειας ψηλά, τόσο οι φωνητικές του αδυναμίες αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα. Κι είναι κρίμα.

Διότι, κατά τα υπόλοιπα, το show που έδωσαν οι Guns N' Roses ήταν καταπληκτικό ως κι απολαυστικό. Σε χρονική διάρκεια, σε αριθμό τραγουδιών… ακόμα και ο ήχος στα περισσότερα τραγούδια ήταν σούπερ. Μόνο στο "Estranged" για κάποιο ανεξήγητο λόγο χαμήλωσαν την υπέροχη κιθάρα του Slash και με ξενέρωσαν λίγο, καθότι είναι το αγαπημένο μου τραγούδι των Guns. Αλλά μου αρκεί και που το άκουσα ζωντανά, με μια αξιοπρεπή μάλιστα ερμηνεία από τον Axl.

Το μπάσιμο του "It’s So Easy" ήταν τζούφιο, αλλά το "Bad Obsession" ήταν σούπερ. Το "Chinese Democracy" -που περιέργως ήταν το μόνο τραγούδι που παίχτηκε από το ομότιτλο άλμπουμ- έδειξε ότι εκεί είναι η φωνή του Axl πλέον, ενώ το "Pretty Tied Up" ήταν απλά ΟΚ. Το "Mr. Brownstone" είχε το groove που χρειαζόταν για να λικνιστούμε και το ευχαριστήθηκα παρά τους αστερίσκους, ενώ το "Welcome To The Jungle" ήταν το μόνο τραγούδι που το κοινό υποδέχτηκε με 2-3 καπνογόνα. Θα τα άντεχε κι ο Bruce τόσα νομίζω.

Το "Double Talkin' Jive" ήταν μια χαρά και ήρθε πακέτο με μια σολάρα του Slash, πριν το σόου κάνει την μοναδική του κοιλιά σε επίπεδο τραγουδιών, με τα δυο υπέρ-μέτρια νέα/παλιά κομμάτια, το "Hard Skool" και το "Absurd". Συγνώμη στους διαφωνούντες αλλά δεν είναι τραγούδια επιπέδου Guns αυτά και το δεύτερο μοιάζει να έχει για ρεφραίν ένα φτέρνισμα.

"Estranged" και τα μυαλά στα κάγκελα, έστω κι αν κάποιος βλάκας χαμήλωσε την κιθάρα του Slash, ενώ θέλαμε να ρουφήξουμε κάθε μελωδία της. Ωραίος ο Dizzy Reed στο πιάνο πάντως.

Το δε "Live And Let Die" αποδόθηκε φανταστικά και ήταν αδιαμφισβήτητα ένα από τα highlight της βραδιάς σε επίπεδο απόδοσης, με το "Rocket Queen" επίσης να αποδίδεται καλύτερα από ότι το φοβόμουν, πάντα με την γνωστή υποσημείωση.

Άψογα αποδόθηκε το "Down On The Farm" το οποίο εκπροσώπησε το "The Spaghetti Incident?", την ίδια στιγμή που το "You Could Be Mine" δυσκόλευε εμφανώς τον Axl με το σημείο της γέφυρας (while you're breakin' down my back...) να αποδίδεται τόσο κακά που σκεφτόμουν ότι θα ήταν ίσως καλύτερα να το αφήσει στο κοινό. Όμως, ο Slash ήταν αρχηγός και δεν μας άφησε να μην χαρούμε την τραγουδάρα...

Ο Duffαρος, που ήταν πάντα ο πιο punk και ροκαμπίλης, από όλους ανέλαβε χρέη τραγουδιστή στην διασκευή του "T.V. Eye" των The Stooges και τα πήγε περίφημα, δίνοντας δυο ανάσες στον Axl για να ερμηνεύσει πιο άνετα το "Anything Goes", ένα από τα αγαπημένα, αλλά συχνά παραμελημένα, τραγούδια του "Appetite For Destruction", το οποίο προσωπικά ευχαριστήθηκα.

Στη συνέχεια νομίζω ότι ήρθε το καλύτερο μέρος της συναυλίας, πρώτα με το "Civil War" να αποδίδεται εξαιρετικά κι από τον Slash με τη διπλή του κιθάρα αλλά και από τον Axl, με το κοινό να συμμετέχει περισσότερο και να αποτελεί μια από τις καλύτερες στιγμές της βραδιάς, απόλυτα αφιερωμένη στην Ουκρανία, έστω κι αν δεν χρειάστηκε να πει κάτι κάποιος.

Έπειτα, ο Slash -που πραγματικά δεν χορταινόταν- πήρε το χώρο και το χρόνο του για το σόλο του, το οποίο οδήγησε στο "Sweet Child O' Mine" και στο αναμενόμενα μεγαλύτερο sing along της βραδιάς, λίγο πριν το μεγάλο κλασικό πιάνο τοποθετηθεί στο κέντρο της σκηνής και ο Axl με τον Slash μας χαρίσουν μια πανέμορφη εκτέλεση του θρυλικού "November Rain", ίσως στην κορύφωση της συναυλίας.

Μετά την μεγαλειώδη αυτή τριάδα, η σφήνα του παρελθόντος με το "Reckless Life" -όταν έγραφαν ακόμα love songs όπως αστειεύτηκε ο Axl= ήταν καλοδεχούμενη, αλλά είπαμε... όσο πιο πίσω πάμε στο χρόνο τόσο περισσότερο ζορίζουν τα φωνητικά. Η δε διασκευή στο "Wichita Lineman" ήταν κατ' εμέ αχρείαστη, αλλά κάποια πράγματα πάντα θα είναι μυστήρια με αυτή τη μπάντα.

Το "Locomotive" (που αν δεν κάνω λάθος επιλέχθηκε αντί του "Coma") το ευχαριστήθηκα μόνο σε ένα βαθμό, τραγουδώντας τους υπέροχους στίχους του όσο μπορούσα, καθώς η αλήθεια είναι πως δεν αποτέλεσε την πιο ταιριαστή επιλογή για τη φωνητική κατάσταση του Axl. Ο οποίος δυσκολεύτηκε πολύ λιγότερο στο "Knocking On Heaven's Door", στα αρκετά κιθαριστικά μέρη του οποίου δόθηκε χώρος και στον πολύ καλό γενικά Richard Fortus να δείξει τις ικανότητές του. Μπορεί να μην είναι Izzy (κανείς δεν μπορούσε να είναι), αλλά φοράει μια χαρά τα παπούτσια του ρόλου που έχει.

Οδεύοντας προς το κλείσιμο η επιλογή του "Nightrain" ήταν παραπάνω από ευχάριστη και η απόδοση σχετικά ικανοποιητική, ενώ το "Patience" αποτέλεσε μια από τις πιο όμορφες στιγμές της βραδιάς, όντας μια από τις πιο όμορφες συνθέσεις των Guns N' Roses, η οποία υποστηρίχτηκε όπως της άξιζε από την απόδοση όλων και τραγουδήθηκε θερμά από το κοινό.

Ίσως λίγοι έπιασαν την αναφορά του Axl στην υπόλοιπη μπάντα ως οικογένεια, όλοι όμως αναγνώρισαν πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα όταν ζήτησε από το κοινό να τραγουδήσει το "Happy Birthday" στον Slash, οκτώ λεπτά πριν αλλάξει η ημέρα και ο σπουδαίος αυτός τυπάς με την αφάνα, το ψηλό καπέλο και τα γυαλιά ηλίου κλείσει τα 58 του έτη. Κι αυτός με τη σειρά του, αφού ευχαρίστησε κάπως ταπεινά κι αμήχανα το κοινό, μας οδήγησε στο κλείσιμο της βραδιάς με το "Paradise City", στο οποίο για να είμαι ειλικρινής περίμενα πιο έντονες αντιδράσεις από το κοινό, αλλά ενδεχομένως η ενέργεια μετά από τρεις γεμάτες ώρες και τόση ζέστη να είχε εξαντληθεί σε μεγάλο βαθμό. Πάντοτε όμως, αυτό είναι το ιδανικό κλείσιμο μιας συναυλίας των Guns N' Roses.

Συνοψίζοντας, είχαμε την ευκαιρία να δούμε μια μεγάλη συναυλία. Και δεν αναφέρομαι (μόνο) στη διάρκεια. Βλέπαμε στην ίδια σκηνή τον Axl με τον Slash και τον Duff, υποστηριζόμενους από πολύ καλούς μουσικούς, να αποδίδουν τραγούδια που άλλαξαν την ιστορία της rock μουσικής και ενδεχομένως πολλές από τις ζωές των παρευρισκόμενων. Με τις όποιες δικαιολογημένες ενστάσεις (μην τις επαναλαμβάνουμε) να μετριάζουν εν μέρει τις εντυπώσεις, και πάλι προσέφεραν ένα απολαυστικό σόου κι όχι μια διεκπεραιωτική εμφάνιση, χωρίς ανάγκη να μακιγιάρουν οποιοδήποτε αδύνατο σημείο. Έχοντας πάντα κατά νου ότι πριν μερικά χρόνια φαινόταν όνειρο θερινής νυκτός, εμείς είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε μια καλοκαιρινή βραδιά (με καύσωνα) στην Αθήνα, απολαμβάνοντας αυτούς τους τύπους παρέα να παίζουν αυτά τα τραγούδια.

Κάποτε οι Guns N' Roses υπήρξαν η σπουδαιότερη hard rock μπάντα του πλανήτη. Σήμερα αποτελούν τον μεγαλύτερο εκπρόσωπο αυτής της μουσικής κι όσοι βρεθήκαμε στο ΟΑΚΑ είδαμε σίγουρα μια ιστορική rock συναυλία, για την οποία θα συνεχίσουμε να συζητάμε για καιρό. Έστω κι αν ο καθένας θα έχει μια διαφορετική αλήθεια να υπερασπιστεί. [Χ.Κ.]