«A Buyer's Guide»: John Coltrane

Με αφορμή το πρόσφατο συναρπαστικό ντοκιμαντέρ "Chasing Trane: The John Coltrane Documentary" (Στα Ίχνη του Τζον Κολτρέιν) το οποίο παρουσιάζει τον επαναστατικό σαξοφωνίστα και συνθέτη της jazz αλλά και έναν απλό άνθρωπο με αδυναμίες και προσωπικούς δαίμονες, αλλά και την ανέλπιστη φετινή κυκλοφορία ενός χαμένου δίσκου του με ηχογραφήσεις από το 1963 ("Both Directions Αt Once: The Lost Album") παρουσιάζουμε μερικούς από τους καλύτερους δίσκους του εμβληματικού αυτού σαξοφωνίστα.

Η επαφή του με την jazz, για καλή του τύχη, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του πενήντα (Α περίοδος '55-'59), με τον τρομπετίστα Dizzy Gillespie. Μετά από διάφορες περιστασιακές παρουσίες μαζί του, αλλά και με άλλους καλλιτέχνες όπως ο Johnny Hodges, συνέβει το απίθανο. Το 1955 γνώρισε τον Miles Davis και άρχισε να παίζει στην μπάντα του! Ναι, είναι μέρος με το σαξόφωνο του, του κατά πολλούς καλύτερου jazz δίσκου όλων των εποχών "Kind Οf Blue". Ενδεχομένως να έχετε ακούσει μια από τις καλύτερες συνθέσεις του είδους, το "So What" (αν όχι πατήστε άμεσα) στο οποίο αυτή η συνύπαρξη είναι ανεπανάληπτη. 

Η κλήση του Miles τον απογείωσε. Μην ξεχνάμε βέβαια ότι το συγκρότημα αποτελούνταν και από άλλους εξαιρετικούς μουσικούς. Έτσι μετά από δύο χρόνια συνθέτει και κυκλοφορεί με το όνομα του την πρώτη του προσωπική δουλειά (βέβαια το "Blue Train" έναν χρόνο μετά έκανε το ουσιαστικό και πραγματικό του προσωπικό ξεκίνημα). Το τενόρο σαξόφωνο του αρχίζει και κάνει τη διαφορά και μέσα σε μερικά χρόνια καταφέρνει να κυκλοφορήσει απίστευτα άλμπουμ (Β περίοδος '59-'65). Κάπου εκεί γνωρίζει και τον ασύλληπτο πιανίστα Thelonious Monk και παίζει και μαζί του. Στην επόμενη δεκαετία περνάει στο δυναμικό της Impulse! Μιας δισκογραφικής που μαζί της παρουσίασε απίθανα πράγματα μια εποχή βέβαια που ξεκίνησαν κάποιες (ας πούμε) αναζητήσεις του που τον έφεραν στο τέρμα. Ακούστηκε ότι αλκοόλ και ηρωίνη τον τσάκισαν. Εκει προς το τέλος όπως οι Charles Mingus και Eric Dolphy έφτιαχνε και αυτός τα καλύτερα προοδευτικά και προχωρημένα μουσικά έργα. Τα τελευταία του χρόνια (Γ περίοδος '65-'67) ήταν πιο κοντά σε avant-garde, free, noise και spiritual jazz έργα.

Επιγραμματικά, για να μην απλώσουμε σεντόνια και πάπυρους, θα καταγράψουμε και μερικούς επιπλέον εξαιρετικούς καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάστηκε, καθώς είναι εντυπωσιακό:

Art Blakey, Sahib Shihab, Albert Heath, "Philly" Joe Jones, Cecil Taylor, Elmo Hope, Elvin Jones, Gene Ammons, George Russell , Oscar Pettiford, Paul Chambers, Tadd Dameron, Tenor Conclave, Ray Draper, Wilbur Harden, Cannonball Adderley, Tommy Flanagan, Freddie Hubbard, Milt Jackson, Kenny Drew, McCoy Tyner, Art Taylor, Jimmy Cobb, Jimmy Garrison, Duke Ellington, Lee Morgan, Pharoah Sanders, Don Cherry, Rashied Ali και Archie Shepp.

Δυστυχώς πέθανε το 1967. Χρονιά που εκτελέστηκε ο Τσε Γκεβάρα και στην Ελλάδα ξεκίναγε ο αηδιαστικός εφιάλτης της χούντας. Δεν την λες και καλή χρονιά... Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του ένας θαυμαστής του εγκαινίασε τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Κολτρέιν στο Σαν Φρανσίσκο. Η Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία των ΗΠΑ συνεχίζει να θεωρεί τον Κολτρέιν Άγιο με εκατοντάδες πιστούς να τον λατρεύουν.

Φυσικά, καθώς δεν χωράνε όλα σε μια παρόμοια λίστα, λείπουν μερικά εξαιρετικά δείγματα δουλειάς του. Σημειώστε τα όμως γιατί μετά τα απαραίτητα, εάν επιθυμείτε να μάθετε και να ακούσετε περισσότερα, πρέπει να τα ακολουθήσετε κι αυτά. Αρχικά να πω ότι δεν μπήκαν οι συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες. Επίσης, δεν έχει συμπεριληφθεί εδώ τίποτα που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του ("Transition", "Sun Ship", "Infinity", "First Meditations (For Quartet)", "Om" κτλ) παρότι το "Sun Ship" ας πουμε θα χώραγε πανεύκολα, προτιμώ να δώσουμε στους δίσκους που ο ίδιος συμφώνησε να κυκλοφορήσουν το κάτι παραπάνω. Λείπει το "Africa / Brass" (κυκλοφόρησε ως The John Coltrane Quartet) καθώς έχει εναν άλλο ήχο πιο άγουρο αφού ήταν το ξεκίνημα του στην Impulse!. Οριακά δεν συμπεριέλαβα το "Crescent" αν και περιέχει την κομματάρα "Wise One", καθώς στριμώχτηκε μεταξύ "A Love Supreme" και "Coltrane's Sound". Λειπει επίσης το "Interstellar Space" σαν επίσης αργοπορημένη κυκλοφορία και πιο αβαντγκαρντίστικο! Μεταξύ των πάρα πολύ καλών δίσκων, αλλά όχι για τόσο ψηλά που οφείλετε να ακούσετε είναι και τα "Ballads", "Soultrane", "Kulu Sé Mama", το "Coltrane" του 1962 που ουσιαστικά ειναι ο πρώτος δίσκος με το κλασικό κουαρτέτο και το "Coltrane Jazz" με την πρώτη εμφάνιση του McCoy Tyner και του Elvin Jones.

Μπορείτε να διαβάσετε και τους οδηγούς μας στους Miles Davis, Charles Mingus, Herbie Hancock, Thelonious Monk, Sonny Rollins, Ornette Coleman και Art Blakey.

ΥΓ: Ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Αντώνη Μουστάκα ο οποίος πριν μερικά χρόνια μέσω ενός φιλικού χλευασμού περί άγνοιας για το είδος και τον ίδιο τον John, με πείσμωσε και με «ανάγκασε» να ανακαλύψω την ανυπέρβλητη μαγεία που χαρίζουν τα παρακάτω αριστουργήματα της μουσικής αυτής. Ελπίζω το ίδιο να πάθετε κι εσείς με αυτό το αφιέρωμα. Αξίζει πραγματικά, τον κόπο και την ακρόαση!

 

Α Love Supreme
(Impulse!, 1965)

Μιλάμε για τον δίσκο που φλερτάρει με την γενικότερη κορυφή στην jazz μουσική. Εδώ είναι με τον Jimmy Garrison στο μπάσο, τον Elvin Jones στα κρουστά και τον McCoy Tyner στο πιάνο. Είναι το καλύτερο παράδειγμα μιας παρθένας τότε, απαιτητικής μεν, αλλά καθόλα μετρημένης συνθετικής προσπάθειας. Μιλάμε για τέσσερα μέρη μιας αδιανόητης μουσικής που αν την πεις φαινόμενο, ίσως ακουστεί λίγο. Εδω αντιλαμβάνεσαι τεχνική και ικανότητα. Εδω ουσιαστικά τελειοποιεί τα πάντα του. Αψογες εκτελέσεις. Αψογη εγγραφή. Μία μόνο προσπάθεια. Ασύλληπτο.

Giant Steps
(Atlantic, 1960)

Εδώ ο Coltrane γράφει για πρώτη φορά όλες τις συνθέσεις αποκλειστικά μόνος του. Οι συνεργάτες του ήταν οι Paul Chambers (μπασο), Tommy Flanagan, Wynton Kelly, Cedar Walton (πιανο) και οι Art Taylor, Jimmy Cobb, Lex Humphries (τύμπανα). Εχει μερικά από τα πιο γνωστά jazz κομμάτια εδώ. Είναι ορόσημο στην καριέρα του, ορόσημο στην μουσική, ορόσημο στην jazz. To τενόρο σαξόφωνο εδώ εξερευνά απάτητους πλανήτες. Εδώ συγκεκριμενοποιήθηκαν οι περιβόητες αλλαγές του. Είναι δίσκος αιχμή στην ιστορία του είδους.

 

Blue Train​
(Blue Note, 1958)

Κάποιοι θα το έβαζαν εύκολα στην κορυφή. Οι μουσικοί, εκτός του John στο τενόρο, είναι οι Lee Morgan στην τρομπέτα, Curtis Fuller στο τρομπόνι,  Paul Chambers στον κόντραμπάσο, Kenny Drew στο πιάνο και Philly Joe Jones στα τύμπανα. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτός είναι ο πρώτος προσωπικός του δίσκος και έχει ηχογραφηθεί πριν την κυκλοφορία της Prestige (με το πρώτο ομώνυμο του). Αυτός ο δίσκος είναι για να τον αγαπήσεις. Κι εδώ ο Trane φτιάχνει σχεδόν όλες τις συνθέσεις μόνος. Η τρομπέτα όμως εδώ κάνει την διαφορά. Ισως τα καλύτερα παιξίματα του Morgan που ακούσαμε ποτέ.

My Favorite Things​
(Atlantic, 1961)

McCoy Tyner, Steve Davis, Elvin Jones. Αλλο ένα αριστούργημα. Αυτό είναι ένα κλασικό Post-Bop μουσικό παραλήρημα. Το ομώνυμο κομμάτι σε ανατριχιάζει. Εδώ για πρώτη φορά ακούμε τον Coltrane με σοπράνο σαξόφωνο και ο άνθρωπος το κάνει να ακούγεται απίθανα, απίστευτα, αδιανόητα όμορφα. Οι συνθέσεις δεν είναι δικές του. Είναι κομμάτια (standards όπως τα λένε) που ουσιαστικά η μπάντα διασκευάζει και επανεκτελεί. Οι συνθέτες είναι με την σειρά οι Richard Rodgers και Oscar Hammerstein, Cole Porter,  Du Bose Heyward και George Gershwin. Οπως και να έχει όμως, ο δίσκος είναι φανταστικός.

 

Olé Coltrane
(Atlantic, 1961)

Δυο κομματάρες του Coltrane και το φανταστικό "Aisha" γραμμένο από τον McCoy Tyner. Ο John παίζει τενόρο και σοπράνο σαξόφωνο και ο George Lane άλτο και φλάουτο! Στην τρομπέτα είναι ο εξαιρετικός Freddie Hubbard. Μιλάμε για απίθανη ομάδα με τον Elvin Jones στα τύμπανα, τους Art Davis, Reggie Workman στο μπάσο και τον Tyner στο πιάνο. Ο δίσκος είναι πρόδρομος πολλών Avant-Garde εξελίξεων. Είναι μοδάτος και χρησιμοποιεί τρόπους που κάνουν το παραδοσιακό να ακούγεται αρμονικά πειραματικό. Αυτός ο δίσκος αποδίδει τους πειραματισμούς του George Russell καλύτερα κι από αυτόν! Διακρίνεται μια μελαγχολία.

Ascension
(Impulse!, HMV, 1966)

Αυτός ο δίσκος δεν είναι για τον καθένα. Ειναι η Free, Spiritual και Experimental πλευρά του κουαρτέτου μαζί με έξι ακόμα πνευστά (Pharaoh Sanders, Archie Shepp, Freddie Hubbard, Dewey Johnson, Marion Brown, John Tchicai) και δύο μπάσα (Art Davis, Jimmy Garrison) και προφανώς Elvin Jones στα τύμπανα και McCoy Tyner στο πιάνο. Μιλάμε για ένα σαραντάλεπτο κομμάτι ανελέητου πειραματικού αυτοσχεδιασμού. Αν θέλεις να γνωρίσεις όλες τις πτυχές του Coltrane πρέπει να ακούσεις και αυτό το δίσκο. Αυτές τις διαφορετικές, ελεύθερες και θορυβώδεις ιδέες. Οι άνθρωποι ήταν 100 χρόνια μπροστά από την εποχή τους.

 

Meditations
(Impulse!, 1966)

Η τελευταία διετία του είπαμε ότι ήταν Free Jazz. Ηταν πολύ προχώ! Και αυτή η δισκάρα είναι πειραματική. Ειναι noise. Αλλά έχει μαζί τον τεράστιο Pharoah Sanders (μπορεί και μαζί του να εμπνεύστηκε το Spiritual Jazz κίνημα) και τον Rashied Ali. Ο Coltrane παίζει ακόμα και κρουστά. Εδώ είναι 200 χρόνια μπροστά από την εποχή τους. Ετσι επιχείρησαν να ξεφύγουν από όρους, μελωδίες και ρυθμικές ακολουθίες. Ειναι δύσκολο άκουσμα επίσης, αλλά αξίζει να ακούσεις τον πειραματισμό ως βασική πτυχή. Είναι πρωτοποριακή μουσική από τύπους που παιζόταν πενήντα χρόνια πριν. Ειναι εντυπωσιακά αντισυμβατικό, αντιεμπορικό και υπερβολικό.

 

Coltrane's Sound
(Atlantic, 1964)

Γραφτηκε το 1960 αλλά άργησε να κυκλοφορήσει. Εχει πέρα από τέσσερα δικά του κομμάτια και τα "The Night Has A Thousand Eyes" των Buddy Bernier, Jerry Brainin και "Body And Soul" των Edward Heyman, Frank Eyton, Johnny Green και Robert Sour. Αυτό το album αν και είναι ο τυπικός Coltrane της δεύτερης περιόδου που κολλάει στο Hard Bop και αποδίδει φανταστικές συνθέσεις έχει μια διαφορετικότητα και ένα εξαιρετικό εξώφυλλο για την εποχή του (ακούγεται ότι ο ίδιος δεν το γούσταρε καθόλου) που το ξεχωρίζουν από τα βασικά του. Δεν θεωρείται κλασικό όπως τα παραπάνω, αλλά κατά βάθος για κάποιους είναι καλύτερο όλων και οι πιστοί οπαδοί το έχουν πάρα πολύ ψηλά!

 

Expression
(Impulse! 1967)

Δεν υπάρχουν κακοί δίσκοι στην πορεία του. Φυσικά κάποια όπως το "Dakar" που ουσιαστικά δεν είναι ο βασικός ηγέτης/συνθέτης ή το "The Last Trane" που είναι κάπως μπερδεμένο ή το "Standard Coltrane" που καλά καλά δεν το λες κανονική κυκλοφορία, έχουν αδυναμίες ή είναι κάπως δύσκολα. Το "Expression" είναι ζόρικο άκουσμα. Πρόκειται για την τελευταία κυκλοφορία που ενέκρινε πριν τον θάνατο του. Σε ένα κομμάτι τον ακούς να παίζει και φλάουτο. To τρομερό είναι ότι έχει και νέες ιδέες και παλιές και jazz σταθερές και πειραματισμούς. Ισως αυτό το κάνει όχι τόσο αρεστό καθώς μπλέκει τους ακολουθητές/θαυμαστές των πρώτων δυο περιόδων του με την τελευταία.

 

Live Αt Τhe Village Vanguard: The Master Takes
(Impulse!, 1962 / 1997)

Ουσιαστικά είναι μια επανέκδοση του αρχικού "Live Αt Τhe Village Vanguard" δίσκου με τα τρομερά κομμάτια "Spiritual”, "Softly, As In A Morning Sunrise" και "Chasin' The Trane". Ο δίσκος σε αυτή την επανέκδοση όμως περιέχει και τα "India" και "Impressions" τα οποία είναι τα ζωντανά ηχογραφημένα της δισκάρας "Impressions". Αρα με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Ίσως από τα καλύτερα παιγμένα ζωντανα jazz κομμάτια. Μιλάμε για έναν απολαυστικό δίσκο. Μια ασύλληπτη εμπειρία.

A Compilation

H λίστα για να μπορέσουμε να έχουμε ένα ακόμα πιο σφαιρικό άκουσμα, αλλά και να έχουμε άποψη σε τεράστια κομμάτια από δίσκους που δεν θα τους έλεγες απαραίτητους ή τόσο επιδραστικούς στο σύνολό τους, πέραν 10 βασικών συνθέσεων έχει άλλα τόσα bonus. 

1. Naima (Giant Steps)
2. My Favorite Things (My Favorite Things)
3. Blue Train (Blue Train)
4. A Love Supreme, Pt I (A Love Supreme)
5. Ogunde (Expression)
6. Central Park West (Coltrane’s Sound)
7. Serenity (Meditations)
8. Ascension Pt 1 (Ascension)
9. Aisha (Olé Coltrane)
10. Impressions (Live At The Village Vanguard / Impressions)
-
11. Wise One (Crescent)
12. Like Someone In Love (Lush Life)
13. Blues Minor (Africa/Brass)
14. Sun Ship (Sun Ship)
15. Say It [Over And Over Again] (Ballads)
16. Jupiter (Interstellar Space)
17. I'll Wait And Pray (Coltrane Jazz)
18. While My Lady Sleeps (Coltrane)
19. Vigil (Kulu Se Mama)
20. Theme For Ernie (Soultrane)
+ So What (Miles Davis – Kind Of Blue)

Listen