«10»: Ο Edgar Froese στα '70s, με ή δίχως τους Tangerine Dream

Από τα μέσα των '60s, στα οποία χρονολογείται η απαρχή της καλλιτεχνικής δραστηριοποίησης του, με το βραχύβιο ψυχεδελορόκ σύνολο των Ones, ο Edgar Froese παρέμεινε απόλυτα πιστός στις εξαγγελίες μέσω της μουσικής του για εξαντλητική εξερεύνηση του φάσματος τού ήχου. Με τρόπο, ιδιοσυγκρασιακό και στις περισσότερες των περιπτώσεων ανορθόδοξο και πρωτοποριακό.



Δραττόμαστε της ευκαιρίας που μας παρέχει το δυσάρεστο γεγονός του προ ημερών αιφνίδιου θανάτου του σπουδαίου αυτού δημιουργού, ο οποίος αποτέλεσε ιδρυτής και το πλέον σταθερό μέλος (σε κιθάρες, πλήκτρα, σύνθεση) των Tangerine Dream, ώστε να αποτυπώσουμε σε λέξεις τον αντίκτυπο του έργου του κατά τα '70s. Σε μια δεκαετία, δηλαδή, στην οποία η παραγωγικότητά (αργότερα θα αυξηθεί κατακόρυφα με δυσανάλογα αποτελέσματα) και η δημιουργικότητά του ευθυγραμμίστηκαν. Από εκεί καταλήξαμε σε δέκα άλμπουμ, οκτώ σύσσωμου του σχήματος των Tangerine Dream συν δύο προσωπικά του Froese, τα οποία δεν νότισαν ούτε στο ελάχιστο με το πέρασμα του χρόνου.



Η παρούσα ανασκόπηση καταρτίστηκε λαμβάνοντας υπόψη πως κατά την εν λόγω δεκαετία ο Froese κινήθηκε σε τρεις αισθητικές «κατευθύνσεις». Η πρώτη αφορά στην περίοδο πριν την προετοιμασία του άλμπουμ των Tangerine Dream, "Phaedra", στην οποία το γκρουπ υιοθέτησε ένα ψυχεδελικό ύφος που σταδιακά το απομάκρυνε (το γκρουπ) από τις αρχικές του αναφορές (Terry Riley, Karlheinz Stockhousen, Jimi Hendrix, musique concrète, βρετανικό προοδευτικό ροκ των '60s / '70s). H δεύτερη περίοδος σηματοδοτείται από την ηχογράφηση του "Phaedra" και σε αυτή εγκαινιάζεται η κατά κόρον αξιοποίηση πάσης φύσεως ηλεκτρονικών οργάνων και εξαρτημάτων, με τον ταυτόχρονο παραμερισμό των κιθάρων, σε μια τεχνοτροπία που θα αποτελέσει τον στυλοβάτη της λεγόμενης Berlin School Electronica. Η τρίτη και τελευταία, είναι εκείνη που απαντάται στα προσωπικά άλμπουμ του πρόσφατα εκλιπόντος μουσικού, τα οποία παρουσιάζουν ομοιότητες με τις δουλειές του συγκροτήματός του, αλλά δημοσιοποιούν τις ολόδικές του καλλιτεχνικές προεκτάσεις. Όσο για την παρουσίαση των άλμπουμ, προτιμήσαμε να ακολουθεί χρονολογική και όχι αξιολογική σειρά.

		1   Tangerine Dream - "Electronic Meditation" (Ohr, 1970) Αν το γεγονός ότι με το δίσκο αυτό οι Tangerine Dream μας συστήνονται και εγκαινιάζουν την αχανή τους δισκογραφία δεν αρκεί, τότε σίγουρα μία αναφορά για τη μοναδική φορά που διασταυρώθηκαν οι δρόμοι τους με τον μεγάλο Klaus Schulze (στα drums) θα πείσει τους σκεπτικιστές. Περισσότερο οργανικό από ό,τι ηλεκτρονικό (παρά τον τίτλο του και φυσικά εξεταζόμενο εκ των υστέρων), οπωσδήποτε διαστημικό αλλά πάντα με avant-garde και ambient-πριν-το-ambient χαρακτήρα, το "Electronic Meditation" έθεσε τις βάσεις για τη μουσική που θα έπαιζαν οι Tangerine Dream τουλάχιστον για μία δεκαετία. Για meditation δεν ξέρω, αλλά, μέσα στα χρόνια, πρέπει να έχουν καταναλωθεί πολλές φυτείες υπό τους ήχους του δίσκου αυτού. Κ.Σ.
		2   Tangerine Dream - "Zeit" (Ohr, 1971) Ήδη από το "Alpha Centauri" έχει γίνει η σύνδεση με το διάστημα. Το πρώτο τόλμημα με διπλό δίσκο έβαλε πλέον το νερό στο αυλάκι. Χωρίς drums αλλά με ατελείωτες στρώσεις synthesizers και γενικών εφέ και τα διαταραγμένα τσέλο, το "Zeit" είναι μουσική δωματίου για τη διαστημική εποχή. Σκοτεινό και σε μεγάλο μέρος του όχι μόνο μη μελωδικό αλλά και άρρυθμο, ήταν μία πρωτοπορία ακόμα και για τη γερμανική σκηνή. Ο πλουραλισμός των μουσικών είναι πρωτοφανής για τους Tangerine Dream και σίγουρα μοναδικός τουλάχιστον για τα '70s ενώ η συνεργασία του δίσκου είναι αυτή με τον Florian Fricke των Popol Vuh. Εδώ όμως για πρώτη φορά συναντήθηκε ο κλασικός πυρήνας που θα κρατήσει το συγκρότημα για τα επόμενα χρόνια. Κ.Σ.
		3   Tangerine Dream - "Atem" (Ohr, 1973) Από τις πρώτες τους ημέρες ως σύνολο, οι Tangerine Dream αποδείχτηκαν συνεπείς στο ξεδίπλωμα των δομών τους μέσα από εμμονικές διαδικασίες που προσιδιάζουν σε τελετουργίες. Στο τέταρτό τους άλμπουμ, "Atem", επικοινωνούν αυτήν τους την επιλογή υπό τη σκέπη μιας επιτυχημένης σύμπραξης φυσικών και ηλεκτρονικών οργάνων, με το εκκλησιαστικό όργανο σε ρόλο ρυθμιστή και τα ηλεκτρονικά εφέ (πεταλιών κιθάρας και συνθετητών) στην πρώτη γραμμή υποστήριξης. Οι κοσμικές (από το περίφημο «kosmische musiκ») δομές τους ηχούν σαν πομπές μυσταγωγίας, των οποίων τα χαρακτηριστικά πότε επαναλαμβάνονται και πότε κλιμακώνονται καταλήγοντας σε ένα ηχητικό αποτέλεσμα ανορθόδοξο, δωρικό και με μια σκιαχτική επίγευση. Π.Σ.
		4   Tangerine Dream - "Phaedra" (Virgin, 1974) Περνώντας το κατώφλι του 1974, η γερμανική τριάδα καταθέτει το πλέον σημαίνον δείγμα γραφής της. Ένα καθόλα ιδιοσυγκρασιακό γαϊτανάκι από βραδυφλεγή συνθετικά μοτίβα προερχόμενα ως επί το πλείστον από πληκτροφόρα αναλογικά όργανα ηλεκτρονικής φύσης ∙ mellotron, VCS3 synthi, Moog synthesizer και διάφορα ακόμη keyboards (με ή δίχως sequencer), με την υποστήριξη οργάνου, ηλεκτρικού πιάνου, φλάουτου και κιθαρομπάσου, επιστρατεύονται για να αποδώσουν ένα καθηλωτικό σύνολο ιδεών που προσφέρεται για... διαλογισμό. Mε τις εκπλήξεις εδώ κι εκεί, οι οποίες οφείλονται σε μια τεχνοτροπία διαστρωμάτωσης των ήχων που επιθυμεί να κρατά σε εγρήγορση και την ίδια στιγμή να υπνωτίζει τον ακροατή, οι Tangerine Dream παραδίδουν στο "Phaedra" ένα «διαγαλαξιακής» χροιάς ambient κολλάζ που προσιδιάζει σε... ζωντανό οργανισμό. Προτού ο Brian Eno εκστομίσει τον όρο ambient, οι υποφαινόμενοι εφηύραν τον ήχο αυτού... Π.Σ.
		5   Edgar Froese - "Aqua" (Brain/Virgin, 1974)   Με γνώμονα την επίτευξη εικονοπλαστικών ιδιοτήτων για τις αναπτύξεις του, ο Edgar Froese καταλήγει σε ένα προσωπικό ντεμπούτο που ενέχει μια γάργαρη φυσικότητα. Παρά το καθαρά ηλεκτρονικό του αποτύπωμα, το "Aqua" φέρει, μέσα από επαναλαμβανόμους βόμβους και παλμούς από συνθεσάιζερ, μοτίβα που συχνά παραπέμπουν σε ήχους νερού. Την ίδια στιγμή, η συνυφασμένη με το διάστημα οπτική τού Froese μεταφέρει σε κάτι παραπάνω από 45 λεπτά ένα μυστηριακό κλίμα, παραθέτοντας διαρκώς αινίγματα,  με την απουσία ανθρώπινης φωνής. Ο προκείμενος δίσκος λειτουργεί σαν συγκοινωνούν δοχείο με το "Phaedra" των Tangerine Dream, όχι γιατί ηχογραφήθηκε την ίδια χρονιά με εκείνο και κυκλοφόρησε κι αυτός το 1974, αλλά διότι κατά τη διάρκειά του παρίσταται μια καθηλωτική μεθοδικότητα στην κατασκευή μιας απόκοσμης ambient αισθητικής, κοντά στο πνεύμα του "Phaedra". Π.Σ.
		6   Tangerine Dream - "Rubycon" (Virgin, 1975)   Αντιδικεί με το "Phaedra" για τον καλύτερο δίσκο τους αλλά σε κάθε περίπτωση είναι το αδερφάκι του. Η λέξη κλειδί (και) εδώ είναι «ροή». Τα μουσικά θέματα, μίνιμαλ και αργά - πολύ αργά στην ανάπτυξή τους, συνδέονται μεταξύ τους με μία κυματοειδή κίνηση που φέρνει μουσικά κομμάτια να πλέουν πάνω από αναλογικούς ηλεκτρονικούς ρυθμούς. Αντλώντας από αυτό το στυλ λίγα χρόνια αργότερα και μέχρι τουλάχιστον τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 (αλλά με σαφώς πιο εμπορικές -λέγε με και μελωδικές- κατευθύνσεις) θα κινηθούν πολλοί καλλιτέχνες κάνοντας και τρομαχτικές επιτυχίες (το "Oxygen" του Jean Michel Jarre θα κυκλοφορήσει τον επόμενο χρόνο). Εδώ όμως οι ήχοι παρασύρουν το ακροατή σε μουσικά βάθη που ελάχιστες άλλες φορές έχουν αγγιχθεί. Κ.Σ.
		7   Edgar Froese - "Epsilon In Malaysian Pale" (Brain/Virgin, 1975) Ως απόρροια των παραστάσεων που αποκόμισε ο Froese κατά την αυστραλιανή περιοδεία των Tangerine Dream το 1975, εκδίδεται την ίδια χρονιά το δεύτερο άλμπουμ του Γερμανού δημιουργού, "Epsilon In Malaysian Pale". Χωρίζοντας το έργο του σε δύο, μόλις, μακρόσυρτες πράξεις, ο εν λόγω συνθέτης επιδίδεται σε παραισθησιογόνες επενδύσεις ενός εξωτικού ηχητικού διάκοσμου. Τόσο το ομώνυμο κομμάτι, που τιτλοφορεί το δίσκο και είναι εμπνευσμένο από το ταξίδι του Froese στην μαλαισιανή ζούγκλα, όσο και το "Maroubra Bay" (εκ του κόλπου της Maroubra στην Αυστραλία), παρουσιάζουν μια συνθετική οδό που έχει ως κυρίαρχο μέλημά της να απλώσει μια ειδυλλιακή ψυχεδέλεια. Για να φτάσει στον… προορισμό του, ο Froese επιστράτευσε μια συστοιχία από δυναμικές και τονικότητες που πηγάζουν από new age, modern classical και berlin school electronica προσεγγίσεις. Π.Σ.
		8   Tangerine Dream - "Stratosfear" (Virgin, 1976) Ό,τι είναι τα "Phaedra" και "Rubycon" για τους πιο αφηρημένους ήχους των Tangerine Dream, είναι το "Stratosfear" για τις πιο μελωδικές, δομημένες στιγμές τους. Είναι όσο πιο pop μπορούσαν να γίνουν τη δεδομένη χρονική στιγμή (όχι και πολύ δηλαδή) με σαφείς φράσεις που αντικαθιστούν τις γενικές ατμόσφαιρες ενώ δίνοντας ταυτόχρονα βάση τόσο στους ηλεκτρονικούς ρυθμούς όσο και στα φυσικά όργανα (κιθάρα, πιάνο κτλ) είναι εξίσου μπροστά από την εποχή τους όσο και παραδοσιακοί. Το "The Big Sleep In Search Of Hades" παραμένει για εμένα η πιο προσβάσιμη σύνθεσή τους από τα '70s. Κ.Σ.
		9   Tangerine Dream - "Sorcerer" (MCA/Virgin, 1977) Με μια συγκομιδή άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μουσική ώθηση κινηματογραφικών εγχειρημάτων, η γερμανική αρμάδα των Tangerine Dream συνιστά ένα από τα πιο ιδιαίτερα κεφάλαια στο χώρο με εκατοντάδες συνθέσεις τους να προορίζονται για σινεματική χρήση. Κι αν έπρεπε να ξεχωρίσει κανείς κάποιους από τους κινηματογραφικούς τους σταθμούς, αυτοί πιθανότατα θα ήταν οι ηχητικές πλαισιώσεις των ταινιών "Sorcerer", "Wavelength", "The Keeps" και "Risky Business". Στο πρώτο εξ αυτών, η τριάδα των Edgar Froese, Christopher Franke και Peter Baumann, παρεμβάλλει μια καταπληκτική ηχητική υπόκρουση μεταξύ των σκηνικών αγωνίας που έστησε ο William Friedkin. To επικίνδυνα τεταμένο κλίμα στο οποίο βουτούν οι χαρακτήρες του φιλμ φορτίζεται ακόμη περισσότερο από τις συνθετικές δομές των Tangerine Dream. Μερικά από τα μεμονωμένα μουσικά θέματα, δε, που επεφύλαξαν για να σχολιάσουν τα επί της οθόνης τεκταινόμενα, συγκαταλέγονται στα πλέον απολαυστικά τους. Π.Σ.
		10   Tangerine Dream - "Force Majeure" (Virgin, 1979) Παρότι ξεκινάει με απευθείας αναφορές στους δίσκους που κυκλοφορούσαν μία πενταετία πριν, γρήγορα το παίξιμο ενός συγκροτήματος με τυπικό rock στήσιμο (κιθάρα, μπάσο, drums, πλήκτρα) θα τους οδηγήσει σε prog rock μονοπάτια. Θα αριστεύουν και σε αυτό το είδος παρότι το μυστηριακό στοιχείο έχει χαθεί. Εδώ αντίθετα κυριαρχεί η αίσθηση του επικού, του κλιμακούμενου, του εξωστρεφούς. Περισσότερο από το να σου ψιθυρίζει, η μουσική στο "Force Majeure" σου φωνάζει. Το γεγονός ότι ο Froese μετακινείται με βιρτουόζικη μαεστρία ανάμεσα σε όποιο όργανο επιλέξει αποδεικνύει ότι για να σπάσει τις νόρμες τις είχε πρώτα μελετήσει καλά. Κ.Σ.