Όταν ο Hermann Hesse συνάντησε το progressive rock

Σε ένα παρελθόν που όσο κοντινό φαντάζει, τόσο μακρινό είναι στην πραγματικότητα, οι περιπτώσεις δημιουργών και των έργων τους που παρέμειναν στις σκιές της λησμονιάς φαντάζουν πάμπολλες. Τα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας ανταποκρίνονται κυρίως στη φήμη και το χρήμα, με το ταλέντο και τη σκληρή δουλειά να μην αρκούν για τη μακροημέρευση των καλλιτεχνών και συγκυρίες να ορίζουν το μέλλον τους. Ωστόσο, με το χρόνο ως αντικειμενικότερο κριτή, τα μουσικά πονήματα των αφανών ηρώων υπάρχουν, περιμένοντας να αποκαλύψουν τη μαγεία τους σε αυτούς που θα τα ανακαλύψουν.

Έτσι, αποδεχόμενοι τη δική μας «διαστροφή» και αναλαμβάνοντας το ρόλο του ανήσυχου ρέκτη, θα παρουσιάζουμε ανά τακτά (ή και όχι τόσο) χρονικά διαστήματα, μέσω μίας στήλης που διόλου τυχαία επέλεξε να παίξει με τις λέξεις progress και obsession, το έργο ενός δημιουργού από το ευρύτατο φάσμα και την κληρονομιά του progressive rock, που δεν κατάφερε να ξεφύγει ενός cult συλλεκτικού επιπέδου.

Days of progressive past Vol. 61:

Ο Hermann Hesse και το μυστήριο του ανθρώπινου ψυχισμού

Να, λοιπόν, που επιστρέψαμε - ξανά. Ένας χρόνος πέρασε από την τελευταία μας παρελθοντική περιπλάνηση, μια περίοδος που αναμφίβολα υπήρξε ιδιαίτερα έντονη κι έχει αφήσει ανεξήτιλα τα σημάδια της σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και διδακτική ως προς τη σπουδαιότητα πραγμάτων που θεωρούσαμε εν πολλοίς δεδομένα.

Όντας σε μια κατάσταση «ειδικών συνθηκών», με την κοινωνική απομόνωση και την επακόλουθη εσωστρέφεια που επιβάλλεται θέλοντας και μη, η στροφή προς τον ατομικό επαναπροσδιορισμό και τη συνειδητοποίηση των όσων καταπιέζει το θυμικό και το υποσυνείδητο μοιάζει αναπόφευκτη. Αποτέλεσμα αυτών, η ανθρώπινη φύση μοιάζει να απογυμνώνεται σταδιακά από το κοινωνικό της προσωπείο, επιζητώντας τη συλλογικότητα την ίδια στιγμή που βρίσκεται σε μια διαρκή εσωτερική πάλη, με motto ένα υποκριτικό carpe diem που μένει μόνο στα λόγια.

Χωρίς άμεσα υλοποιήσιμους στόχους, χωρίς κοινωνικές συναναστροφές, χωρίς καλά-καλά ελπίδα πως το μέλλον δεν θα φέρει την αύρα του αβάσταχτου του παρόντος που θα διαδεχτεί, εν τέλει ο μόνος που απομένει για να δώσει υπόσταση στα όνειρα είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Αποκομμένοι από το φαίνεσθαι κι εστιάζοντας στη θέληση και το είναι, η συγκεκριμένη στασιμότητα δίνει την ευκαιρία της επανεκκίνησης, μιας νέας αρχής κατά την οποία η αποδοχή της ατομικής ύπαρξης δεν θα οδηγήσει στα ίδια λάθη, ορίζοντας επιτέλους μια πορεία προς την πραγματική ολοκλήρωση.

Με την ιστορία να επαναλαμβάνεται, προσαρμοσμένη και σε παραλλαγές, είναι ευχής έργον η ύπαρξη έργων νόησης που προσπάθησαν να διαφωτίσουν το μυστήριο του ανθρώπινου ψυχισμού. Σε καθαρά λογοτεχνικά μονοπάτια, το έργο του Hermann Hesse βρίθει ανάλογων αναφορών και αναζητήσεων, με την αποδέσμευση του ανθρώπου από τους καθιερωμένους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς και την αναζήτηση της ευρείας πνευματικής του ουσίας να αποτελεί βασικό θέμα των κειμένων του.

Ο τελευταίος, μερικούς μήνες μετά την ολοκλήρωση του "Siddhartha", θα κυκλοφορήσει ένα παραβολικό ερωτικό παραμύθι, ως το δικό του φόρο τιμής στο "Μαγικό Αυλό" του Mozard, με ευθυτενή εκφραστική γλώσσα και υποβλητική, πραγματικά ψυχαγωγική διάθεση. Οι "Μεταμορφώσεις του Πίκτορ - Ένα ερωτικό παραμύθι" (αυθεντικός τίτλος: "Piktors Verwandlungen - Ein Liebesmärchen") θα κυκλοφορήσουν το 1922, αποτελώντας πηγή έμπνευσης, σχεδόν 60 χρόνια μετά, για το πιο συνειδητοποιημένο και προσωπικό έργο μιας παραγνωρισμένης γερμανικής progressive rock μπάντας, η οποία θα μας απασχολήσει αυτή τη φορά...

Από τους Deep Purple στους Anyone's Daughter

Βρισκόμαστε στο Böblingen, μια κρύα μέρα του Φλεβάρη του 1972. Οι Deep Purple δίνουν μια ακόμη συναυλία για την υποστήριξη του "Fireball" και μια παρέα Γερμανών βρίσκεται στο πολυπληθές κοινό, έχοντας αποφασίσει για την ονομασία της επόμενης τους μπάντας. Αυτό θα είναι το απρόσμενο Anyone's Daughter, παρμένο από το ομότιτλο τραγούδι του πέμπτου δίσκου των Βρετανών hard rockers, ορίζοντας το επίσημο ξεκίνημα του γερμανικού κουαρτέτου.

Τα χρόνια θα περάσουν, με πρόβες και λοιπές μουσικές ζυμώσεις να συμβαίνουν εντός των '70s, σε μια περίοδο έτσι κι αλλιώς τεταμένη για τα γερμανικά ενδότερα, αλλά και σε ό,τι αφορά τα μουσικά ρεύματα που επηρέαζαν και ωθούσαν δημιουργικά τη νεολαία. Από τους Deep Purple στους Genesis, τους Camel και τους Pink Floyd, οι ίδιοι θα καταλήξουν στο κραταιό τότε progressive rock, όντας ένα από τα πολλά ημι-άγνωστα σχήματα της συνομοταξίας των Eloy.

Η αναζήτηση συμβολαίου θα φέρει την Brain Records στο διάβα τους, με την ολοκλήρωση του ντεμπούτου άλμπουμ τους να συμβαίνει το 1979 και να κυκλοφορεί την ίδια χρονιά. Το "Adonis", περί ου ο λόγος, θα αποτελέσει έναν δίσκο που τους κατέτασσε στο χώρο του μελωδικού progressive που τόσο αγαπούσαν, με τις θαυμαστές προοπτικές τους να διαφαίνονται πλήρως στο ομότιτλο (κι έκτασης 24 λεπτών) τραγούδι του και το μέλλον τους - τουλάχιστον μουσικά - να διαγράφεται λαμπρό.

Οι εξελίξεις στον ήχο, ωστόσο, θα ήταν ραγδαίες, θέλοντας το prog να χάνει απότομα έδαφος ήδη από τα τέλη των '70s, με την εδραίωση ενός νέου γερμανικού σχήματος που αρέσκεται σε αυτό να φαντάζει δύσκολη, όσο ταλέντο κι αν εκείνο είχε. Όταν, δε, το κουαρτέτο θα επέλεγε, μετά το δεύτερο και ομώνυμο άλμπουμ του, τη στροφή στη μητρική του γλώσσα ως μέσο έκφρασης των στιχουργικών του ανησυχιών, η όποια επιδίωξη εμπορικής καταξίωσης μάλλον εγκαταλήφθηκε, απελευθερώνοντας τους, ωστόσο, από τα γλωσσικά και δημιουργικά δεσμά.

Anyone's Daughter - Piktors Verwandlungen (Spiegelei, 1981)

Ήδη από τα μέσα των ‘70s, το σχήμα παρουσίαζε και δούλευε πάνω σε μια εκτενή σύνθεση διάρκειας 25 λεπτών, η οποία βασιζόταν στιχουργικά στο " Piktors Verwandlungen" του Hesse και υπήρξε από τα highlight των ζωντανών του εμφανίσεων εκείνη την εποχή. Φτάνοντας στις αρχές των ‘80s, η τελική μορφή του, διάρκειας άνω των 37 λεπτών, ήταν το επόμενο μεγάλο βήμα, με την τότε εταιρεία τους, ωστόσο, να είναι επιφυλακτική στο να χρηματοδοτήσει μια ανάλογη κυκλοφορία. Τα ‘70s είχαν παρέλθει, βλέπετε, και μια αυτοτελής σύνθεση δεκατριών σημείων έμοιαζε ό,τι πιο αντιεμπορικό κι «εκτός εποχής» μπορούσε να υπάρξει.

Η μπάντα, πάντως, δεν πτοήθηκε, αποφασίζοντας να αυτοχρηματοδοτήσει τη δουλειά της, επιλέγοντας, μάλιστα, να ηχογραφήσει ζωντανά με κοινό, με το Konzerhaus στο Heidenheim να φαντάζει το ιδανικό μέρος για το μεγαλεπήβολο εγχείρημα, λόγω και της φανταστικής ακουστικής του χώρου. Μια ιδέα πιστή στην prog νοοτροπία των ιδίων, η οποία ακολουθούσε πιστά τα βήματα των επιρροών τους, με τα "Pictures At An Exhibition" των ELP και "The Snow Goose" των Camel να είναι τα πρώτα ανάλογα κλασικά έργα που έρχονται στο νου.

Επιλέγοντας μια ατμοσφαιρική, σχεδόν πνευματική προσέγγιση που ήθελε τη μουσική σε πρώτο πλάνο και τα όποια φωνητικά να έχουν τη μορφή spoken word σημείων, με φράσεις που ανακαλούσαν το ομότιτλο βιβλίο του Hesse, το "Piktors Verwandlungen" αποτελεί μια μοναδική στιγμή για το symphonic prog των ‘80s. Με εξαιρετικές ενορχηστρώσεις υποβλητικής αύρας, τα αιθέρια, ονειρικά πλήκτρα του Matthias Ulmer να καθορίζουν τις δυναμικές και τη Latimer-ικής φύσεως κιθαριστική φρασεολογία του παραγνωρισμένου Uwe Karpa να στέκεται μελωδική και ουσιώδης, καταλαβαίνει κανείς πως μιλάμε για ένα έργο ζωής που άξιζε να λάβει σάρκα και οστά, ακόμη κι αν προοριζόταν να εκτιμηθεί από λιγοστούς.

Τα τευτονικής φύσεως - τα λες και krautrock - δείγματα γραφής δεν έπαυαν να υφίστανται, με τη μουσική να έχει έτσι κι αλλιώς μια αναντίρρητη space rock αισθητική (όχι μακριά από την αντίστοιχη των Eloy) και τις δομικές νόρμες να παραπέμπουν στους (επίσης αδίκως λησμονημένους) Rousseau, λογικό επακόλουθο αν αναλογιστεί κανείς το αισθητικό φίλτρο και τις κοινές επιρροές από τις οποίες αντλούσαν έμπνευση. Όσο, δε, για όσους τυχόν μπουν σε συγκρίσεις με το σπουδαίο "Adonis", το οποίο απολαμβάνει τη μερίδα του λέοντος στις αναφορές που έχουν να κάνουν με την μπάντα πλέον, η πρώιμη demo εκδοχή του "Piktors Verwandlungen" από το 1977, διασώζεται και φανερώνει τις κοινές συνισταμένες του υλικού του σχήματος με τρόπο αποκαλυπτικό.

Τί ακολούθησε;

Η συνεργασία των Anyone's Daughter με τη Spiegelei, παραδόξως, θα συνεχιζόταν, με τους ίδιους να μην αργούν να υλοποιήσουν το "In Blau", ανανεωμένοι σε πρόσωπα και ήχο. Αυτή τη φορά με έναν απλοποιημένο και σχεδόν new wave-y προσανατολισμό, αλλά διατηρώντας τις prog rock βάσεις τους (και το γερμανικό στίχο), θα συνέχιζαν τη μοναχική τους πορεία ουσιαστικά μέχρι το 1985, όταν πια, αποκαμωμένοι, θα έβαζαν μια άνω τελεία στα όσα είχαν να προσφέρουν. Το "Last Tracks" της επόμενης χρονιάς ουσιαστικά θα περιείχε συνθέσεις που δούλευαν για ένα επερχόμενο νέο άλμπουμ, συμπληρωμένο με τραγούδια που διασώζονταν από τα ‘70s (όπως το "Sally The Green", μια πρώιμη εκδοχή του "Sally" από το "Adonis").

Δεκαπέντε χρόνια μετά, το "Danger World" θα αποτελέσει τη νέα δουλειά του επανενωμένου σχήματος, αν και πολλά είχαν αλλάξει - και δεν αναφερόμαστε μονάχα στην επιστροφή στον αγγλικό στίχο ή την απουσία του Harald Bareth από τα φωνητικά καθήκοντα. Περισσότερο προσανατολισμένοι στον hard rock ήχο και μονάχα με τον Matthias Ulmer να παραμένει στις επάλξεις, παραμένουν ακόμη δραστήριοι, έστω κι αν τα post-millennium έργα τους δεν αποτελούν κάτι το ιδιαίτερο. Περισσότερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι διάφορες ζωντανά ηχογραφημένες κυκλοφορίες που είδαν το φως αυτήν την περίοδο και τους παρουσιάζουν στο φυσικό τους περιβάλλον, επάνω στο σανίδι. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η παρουσία τους είναι καθ'όλα ευπρόσδεκτη, ως μια πραγματική δήλωση θέλησης για δημιουργία κι έχοντας το απαραίτητο υπόβαθρο για να θεωρούνται ένα σημαντικό, αν και παραγνωρισμένο, κομμάτι της prog ιστορίας.

YouTube