Need: «Τέχνη που δίνει απαντήσεις δεν είναι τέχνη»

Με την κυκλοφορία του νέου άλμπουμ ως αφορμή, μιλήσαμε με τους Γιώργο Τζαβάρα και Γιάννη Βογιαντζή για την εξέλιξη της μπάντας και της μουσικής σε μια όχι και τόσο... τυπική συνέντευξη

Από τους Χρήστο Καραδημήτρη, Νίκο Καταπίδη, 18/01/2021 @ 13:21

Είναι χαρά μας να βλέπουμε την πορεία που ακολουθούν οι Need όλα αυτά τα χρόνια. Ακόμα περισσότερο τώρα που το "Norchestrion: A Song For The End" - αφού έχει εγκατασταθεί στα στερεοφωνικά μας - φαίνεται πως μπορεί να αποτελέσει το επόμενο σκαλοπάτι που μπορεί να τους πάει λίγο πιο ψηλά στη συνείδηση του κόσμου ως μια από τις καλύτερες progressive metal μπάντες των ημερών μας. Με αφορμή την κυκλοφορία της πέμπτης αυτής δισκογραφικής δουλειάς τους, αποφασίσαμε να κάνουμε περισσότερο μια φιλική κουβέντα παρά μια τυπική συνέντευξη, με τους Jon V. (φωνή) και Ravaya (κιθάρα), με τη ροή της να καθορίζει εν τέλει τη θεματολογία, τους ρόλους να αλλάζουν και το τελικό αποτέλεσμα να θίγει πολλά και ενδιαφέροντα θέματα. Τόσο για την μπάντα, όσο για τη μουσική και τις τέχνες γενικότερα.

Το μόνο σίγουρο είναι πως το τέλος στο οποίο αναφέρεται το άλμπουμ δεν είναι το τέλος αυτής της συνέντευξης...

Από τους Χρήστο Καραδημήτρη και Νίκο Καταπίδη
* Επιμέλεια, χώσιμο, λάντζα: Αποστόλης Ζαμπάρας


Χρήστος: Θα ήθελα ξεκινώντας να ρωτήσω πώς σας βρίσκει αυτή η περίοδος σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Jon V: A πολύ ωραία ξεκινάμε, με τα ευχάριστα! Καθόμαστε μες στο σπίτι μας, περιμένουμε να τελειώσει η καραντίνα για να μπορέσουμε να βγούμε. Εγώ δεν εργάζομαι, κι ούτε πρόκειται να εργαστώ για το επόμενο σημαντικό διάστημα, μηνών πιστεύω σίγουρα. Αν δηλαδή ξαναδουλέψουμε την άνοιξη αυτό θα είναι το θετικό σενάριο, εκεί προς τον Απρίλη. Μέχρι τότε βλέπουμε. Ασχολούμαι με την προώθηση του δίσκου, αυτή είναι η δουλειά μου, οτιδήποτε έχει να κάνει γύρω από αυτό, δηλαδή διαδικαστικά, κατασκευαστικά και λοιπά.

Χρήστος: Για σένα, Γιώργο, είναι κάτι διαφορετικά;

Ravaya: Όχι, στην πραγματικότητα το ίδιο πράγμα κάνω κι εγώ. Περιμένω να δω πότε θα ανοίξουν τα θέατρα, ώστε να γίνονται και παραστάσεις, γιατί δε θα υπάρχει και πολύς κόσμος ώστε να γίνονται παραγωγές. Μόνο τα μαθήματα κιθάρας που δίνω μέσω ίντερνετ -και καμιά φορά από κοντά - συνεχίζω. Διαβάζω κιθάρα, κανένα βιβλίο, αυτά...

Χρήστος: Ανήκοντας στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο, ποια είναι η μεγαλύτερη αναθεώρηση που σας ανάγκασε να κάνετε αυτή η κατάσταση της πανδημίας για τη δουλειά σας;

Jon V: Η μεγαλύτερη αναθεώρηση για τη δουλειά μας... Δεν ξέρω, δεν έχω αναθεωρήσει τον τρόπο που λειτουργώ. Βέβαια, ήμουν κι από τους τυχερούς, επειδή δούλεψα το καλοκαίρι. Αν είχα να δουλέψω από το Μάρτιο που έκλεισαν οι μουσικές σκηνές, νομίζω θα το είχα σκεφτεί κάπως διαφορετικά, αλλά επειδή το καλοκαίρι δούλευα σε κάτι ξενοδοχεία και λοιπά, δεν έχω προλάβει να προσαρμοστώ στην απραξία.

Πρακτικά, προσπαθώ να είμαι λίγο πιο αισιόδοξος και να το σκέφτομαι αυτό σαν παρένθεση και πιστεύω πως προς την άνοιξη/καλοκαίρι θα ξεκινήσουν τα πράγματα να επανέρχονται σε μια συνθήκη κοντά σε αυτή που ήταν πριν, σε ό,τι έχει να κάνει με το επαγγελματικό επίπεδο. Τώρα, αν περάσει ο καιρός και δούμε ότι ούτε φέτος και ειδικά το καλοκαίρι δεν δουλέψουμε, σε ένα ακραίο σενάριο, τότε θα κάτσω να σκεφτώ τι διαφορετικό μπορώ να κάνω. Αλλά δε βλέπω και πολλές εναλλακτικές σε αυτή τη φάση...

Αν, πάντως, εννοείς για παράδειγμα τη φάση με τα streaming και τα λοιπά κι αυτό το βλέπω σαν παρένθεση για τώρα.

Ξαφνικά, ένας ολόκληρος κλάδος εργαζομένων, ανθρώπων που ζουν από τον πολιτισμό, είναι πολυτέλεια

Χρήστος: Πιστεύετε πως ο καλλιτεχνικός χώρος θα είναι ίδιος την επόμενη μέρα;

Ravaya: Καλά, σίγουρα δε θα είναι ο ίδιος, δεν το συζητάμε αυτό! Αυτό που είναι σαφές - και το ξέραμε κι από πριν - είναι πως σε καταστάσεις κρίσης οι δουλειές που κάνουμε εμείς είναι πολυτέλεια, για τη συντριπτική πλειονότητα του κόσμου. Κάτι που είναι λογικό, φυσικά. Αφού λύσει όλα τα προβλήματα της διαβίωσης και του ευ ζην, στο τέλος θα ασχοληθεί να πάει στο θέατρο, θα ακούσει μουσική και θα πάει σε συναυλίες και λοιπά. Βλέπεις ξαφνικά πως ένας ολόκληρος κλάδος εργαζομένων, ανθρώπων που ζουν από τον πολιτισμό, είναι πολυτέλεια. Είναι ξεκάθαρο αυτό, είναι το πρώτο πράγμα που διαλύεται.

Ξέρεις, εν τέλει, τι βλέπω; Πόσο δευτερευούσης προτεραιότητας είναι το θέμα του πολιτισμού. Το ξέραμε, αλλά το βλέπουμε και πρακτικά πια. Τώρα αυτά τα streaming και λοιπά, είμαι από τους ανθρώπους που όσο κι αν προσπαθώ να μπω σε αυτή την κατάσταση, δεν τα ασπάζομαι καθόλου, δε με αφορούν καθόλου, προτιμώ μηδέν από streaming, αλήθεια.

Need - Norchestrion: A Song For The End

Χρήστος: Και για να δέσουμε όλο αυτό με την υπόλοιπη συνέντευξη, πρόλαβε όλο αυτό να επηρεάσει την κυκλοφορία του νέου σας άλμπουμ, κι αν ναι, πώς;

Jon V: Όχι ιδιαίτερα. Νομίζω τα πράγματα είχαν πάνω κάτω πάρει το δρόμο τους σε ένα βαθμό όταν όλα όσα έχουν να κάνουν με τη μουσική μπήκαν σε παύση. Οπότε δεν επηρέασε ιδιαίτερα η πανδημία τον προγραμματισμό μας.

Όλοι πάμε στα τυφλά και στην τύχη, δεν υπάρχει εγχειρίδιο για να δεις πώς θα κυκλοφορήσεις έναν δίσκο σε τέτοια ακραία συνθήκη

Χρήστος: Σας προβλημάτισε όμως για την κυκλοφορία, εφόσον δε μπορείτε να το υποστηρίξετε και με live. Διότι, είστε μια live μπάντα...

Jon V: Τώρα, έτσι κ αλλιώς, όλες οι μπάντες που έχουν κυκλοφορήσει μουσική σε αυτή τη συνθήκη πάνε ψάχνοντας. Και οι μπάντες που ήταν να βγάλουν άλμπουμ με το που έσκασε η πανδημία, το Μάρτη - Απρίλιο, είτε προχωρήσαν κανονικά, είτε πήγαν δυο-τρεις μήνες μετά. Άλλοι πήγαν ένα χρόνο μετά, όλοι νομίζω πάμε στα τυφλά και στην τύχη, δεν υπάρχει εγχειρίδιο για να δεις πώς θα κυκλοφορήσεις ένα δίσκο σε τέτοια ακραία συνθήκη. Οπότε βάλαμε πλάνο πότε θα ήταν καλύτερα να κυκλοφορήσει και το προχωρήσαμε.

Βλέπω ότι και μπάντες που καθυστέρησαν ένα χρόνο για παράδειγμα, δεν νομίζω πως πρακτικά τους ωφέλησε, ούτε βέβαια και μπάντες που πήγαν κανονικά με τον προγραμματισμό τους. Υπάρχει το επιχείρημα ότι ο κόσμος είναι περισσότερο σπίτι του, αρά ακούει περισσότερη μουσική. Το μεγαλύτερο εμπόδιο που εγώ νιώθω από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι η ψυχολογία. Γενικότερα, ο κόσμος - λογικότατα - έχει πάρα πολύ κακή ψυχολογία, γιατί δεν ξέρει τι του ξημερώνει, είτε με τις δουλειές του, είτε με την υγεία του. Αυτό βλέπω σαν μεγαλύτερο εμπόδιο σε αυτό το σημείο, παρά το ότι δε γίνονται live και λοιπά.

Χρήστος: Σκεπτόμενος γύρω από την έννοια του τέλους, έχετε τον δίσκο με τίτλο "Norchestrion: A Song For The End" που βγαίνει τον Ιανουάριο του 2021, μαζί εντελώς συμπωματικά με το πολυπόθητο εμβόλιο κατά της Covid-19. Θα μπορούσε άθελά σας να είναι ένα τραγούδι για το τέλος της πανδημίας και όλης αυτής της κατάστασης τελικά;

Jon V: Να ένας αισιόδοξος τρόπος να βλέπεις τα πράγματα! Να υποθέσω πως βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτo, είσαι αυτός ο τύπος; (γέλια)

Το τραγούδι για το τέλος της πανδημίας; Θα μπορούσε, μ’ αρέσει η αισιόδοξη πρόβλεψή σου. Γενικότερα, νομίζω πως για πολύ κόσμο το 2021 στο μυαλό του μοιάζει σαν τη σωτηρία, λες και έχει σημασία, απλά αλλάζει το έτος. Αλλά, επειδή γενικά έγιναν και κάποια breakthroughs στον ιατρικό χώρο, φέρνει μια ελπίδα γενικότερα το νέο έτος, ξέρεις πέρα από την κλασσική φάση με τα "new year resolution" κι όλα αυτά. Πως θα έρθει το εμβόλιο, θα αποκτήσουμε την ανοσία της αγέλης... Οπότε, υπό αυτό το πρίσμα, είναι μια θετική συγκυρία η κυκλοφορία του άλμπουμ στις αρχές του 2021.

Μεταξύ σοβαρού και αστείου, είναι κάτι που το βλέπω και σε πολλά σχόλια στο youtube κλπ, πως «α, ωραία θα ξεκινήσει η νέα χρονιά». Οπότε ναι, η μουσική σίγουρα είναι ένα εργαλείο για να σου φτιάξει, η διάθεση, σε συντροφεύει. Οπότε, μπορεί να λειτουργήσει έτσι για κάποιους.

Ravaya: Να πω σε αυτό το σημείο πως ο δίσκος δεν έχει καμία σχέση με αυτήν τη θεματική, το αναφέρω επειδή μπορεί πολύς κόσμος να κάνει αυτούς τους συνειρμούς και θα ήθελα να το διευκρινίσω. Οι τίτλοι, το concept, και ο δίσκος γενικότερα, είχαν δημιουργηθεί πολύ πριν ξεσπάσει η πανδημία.

Τέχνη που δίνει απαντήσεις δεν είναι τέχνη

Χρήστος: Έχω την αίσθηση, και διόρθωσε με, πως οι δίσκοι σας γενικότερα, «κρύβουν» νοήματα, πως περισσότερο εγείρουν ερωτήματα παρά δίνουν απαντήσεις. Υπάρχει μια ρευστότητα και είναι ανοιχτή σε ερμηνείες αυτή η έννοια του «τέλους»...

Ravaya: Να εκφράσουμε μερικές προσωπικές απόψεις. Η τέχνη, και δεν ξέρω αν αυτό απαντάει στην ερώτησή σου, έχει ως στόχο να δημιουργεί ερωτήσεις, όχι να δίνει απαντήσεις. Τέχνη που δίνει απαντήσεις δεν είναι τέχνη κατά την άποψή μου, είναι κάτι άλλο. Μπορεί να είναι προπαγάνδα, εργαλείο στα χέρια μιας ηγεσίας, κάτι άλλο, αλλά δεν είναι τέχνη. Οπότε ναι, χαίρομαι που το παρατηρείς.

Χρήστος: Υπάρχει κάτι πιο χειροπιαστό στην έννοια του τέλους όπως εσείς την ορίζετε;

Ravaya: Καταρχήν τέλος, σημαίνει παύση, σταμάτημα αλλά σημαίνει και σκοπός. Το τελευταίο το ξεχνάμε γενικότερα. Κατά κάποιο τρόπο, σημαίνει αυτό που ακούει ο κόσμος. Η φράση "Song For The End", είναι υπότιτλος, το δεύτερο κομμάτι του τίτλου του δίσκου. Για κάποιο λόγο όμως, ο κόσμος, όλοι, ίσως και λόγω των συγκυριών, μένουν σε αυτό το κομμάτι του τίτλου, ενώ δεν είναι το κύριο, είναι υπότιτλος. Όπως συνέβη κατ’ αναλογία με το "Song For Freedom" για το "Hegaiamas" και με το "Song For Home" που ήταν υπότιτλος του "Orvam". Οπότε, το νόημα περιέχεται μέσα στα κομμάτια, και για τον καθένα κάτι ξεχωριστό, ανάλογα με το τι θα διαγνώσει ο καθένας με τις ακροάσεις των κομματιών.

Jon V: Εμένα με ενδιαφέρει πάντα, η ερμηνεία που δίνει ο κάθε ένας που θα ασχοληθεί με τον δίσκο. Μόνος σου πριν, σκέφτηκες πως το "Song For The End" μπορεί να αναφέρεται στο τέλος του κόσμου ή της πανδημίας. Έδωσες δύο εντελώς αντίθετες ερμηνείες για το ίδιο πράγμα. Αυτό θεωρώ πως είναι το ζητούμενο και το ενδιαφέρον.

Χρήστος: Πριν πάμε στα της μουσικής, θα ήθελα να ρωτήσω για το μεσοδιάστημα. Έχουν περάσει ακριβώς τρία χρόνια από την κυκλοφορία του "Hegaiamas", αλλά φαντάζουν πολλά περισσότερα.

Ravaya: Εννοείς τέσσερα.

Χρήστος: Σωστά, αλλά πάλι μοιάζουν περισσότερα. Θα ήθελα να ξέρω ποια στοιχεία από αυτήν την τετραετία θεωρείτε ότι είναι αυτά που σας έκαναν να ακούγεστε πιο δυνατοί στον νέο δίσκο, και πιο εντυπωσιακοί θα πω εγώ. Υπήρχαν γνώσεις ή εμπειρίες που αποκτήσατε και νιώθετε πως τις κεφαλαιοποιήσατε όταν γράφατε το "Norchestrion";

Jon V: Εννοείς σε τεχνικό επίπεδο;

Χρήστος: Σε οποιοδήποτε επίπεδο. Κάτι διαμόρφωσε το δίσκο. Υπήρχαν κάποια ερεθίσματα στο μεσοδιάστημα που θεωρείτε πως τα κεφαλαιοποιήσατε για να φτάσετε στο τελικό αποτέλεσμα;

Jon V: Συνήθως ο Ravaya δίνει το έναυσμα για κάθε συνθετικό κύκλο και τον κάθε δίσκο, με ένα riff, μια ιδέα και έτσι εκκινεί την όλη διάδραση και η όλη συνεργασία. Οπότε δεν ξέρω αν είμαι σίγουρος πως μπορώ να διακρίνω τι ήταν αυτό το κάτι συγκεκριμένο που συνέβη αυτά τα 4 χρόνια. Πέρα από το γεγονός ότι όπως κάθε φορά, υπάρχουν νέα ερεθίσματα, ωριμάζουμε και όλα βρίσκουν θέση στη διαδικασία. Οτιδήποτε είναι αυτό. Από το να γινόμαστε όλοι καλύτεροι μουσικοί ή το να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στο κάθε κομμάτι, ή ακόμη και εάν σε τεχνικό επίπεδο μαθαίνουμε περισσότερα στο πώς λειτουργεί η ηχογράφηση, η μίξη, ακόμη και το πώς ωριμάζουμε ως ακροατές. Αυτό νιώθω εγώ, κάτι που το βιώνω ως μια φυσιολογική διαδικασία, οπότε δεν ξέρω αν ευθύνονται τα συγκεκριμένα τέσσερα χρόνια ή η γενικότερη ροή της εξέλιξης και της ωρίμανσης μας, όπως συμβαίνει κάθε φορά.

Ravaya: Νομίζω κάτι ανάλογο είχες ρωτήσει στην συνέντευξη μας για το "Hegaiamas". Και τότε νομίζω πως σου είχα απαντήσει πως δεν ξέρω αν είναι όντως καλύτερος δίσκος από το "Orvam". Οι απαντήσεις αλλάζουν. Τώρα μπορώ να δηλώνω ικανοποιημένος. Θεωρώ πως πρέπει να περάσει λίγος χρόνος για να σου απαντήσω σε κάτι τέτοιο.

Η ανησυχία μας στο "Hegaiamas" ήταν να πετύχουμε έναν ήχο που θα μπορούσε να σταθεί στο επίπεδο της σκηνής του εξωτερικού. Να μην ακούς έναν δίσκο και να λες, «α, αυτός είναι ελληνικής μπάντας ή μπάντας β’ κατηγορίας. Αυτό δεν υπήρχε τώρα...

Χρήστος: Ήθελα να εστιάσω στο εξής. Στα μάτια ενός εξωτερικού παρατηρητή, που βλέπει μια μπάντα σε κίνηση. Για μένα τουλάχιστον, είναι διακριτή η «αναβάθμιση» σε κάποιους τομείς. Υπάρχει ένα learning process και μια εμπειρία που συσσωρεύεται. Θεωρείτε πως αυτό προκύπτει μέσα στον δίσκο ή πως δεν επηρέασε συνειδητά στο πώς τον προσεγγίσατε;

Ravaya: Με έναν τρόπο, ήταν μικρότερες οι ανησυχίες σε σχέση με το τεχνικό κομμάτι. Το "Orvam" για μένα δεν έχει τον επιθυμητό ήχο, είχε τεχνικά προβλήματα. Η ανησυχία μας στο "Hegaiamas" ήταν να πετύχουμε έναν ήχο που θα μπορούσε να σταθεί στο επίπεδο της σκηνής του εξωτερικού. Να μην ακούς έναν δίσκο και να λες, «α, αυτός είναι ελληνικής μπάντας ή μπάντας β’ κατηγορίας». Υπήρχε αυτό το άγχος. Δηλαδή, οριακά, μπορώ να σου πω πως το "Hegaiamas" ίσως είναι και overproduced. Υπήρχε αυτή η αγωνία του να πετύχουμε έναν ήχο που να μην είναι τροχοπέδη για αυτόν που το ακούει. Κάτι που νομίζω δεν υπήρχε τώρα. Ήμασταν ήρεμοι πως θα κάνουμε έναν δίσκο που θα ακούγεται φυσιολογικός, και στα μέτρα της αγοράς ας πούμε, όπου αυτός που θα τον ακούσει θα μπορεί να αποφασίσει για το εάν του αρέσει για άλλους λόγους πέραν του ήχου. Νομίζω μάλιστα πως σε αυτόν τον τομέα, το "Norchestrion" είναι πιο μαζεμένο.

Need

Νίκος: Σε αυτόν τον τομέα, αν και καταλαβαίνω τι λες, δεν συμφωνώ. Συμφωνώ όμως πως το "Norchestrion" είναι πιο οργανικό. Θα ήθελα να πιαστώ όμως από αυτό που είπες, «μέτρα της αγοράς». Εμπορικά αν θες, από μια μπάντα που απευθυνόσασταν σε εγχώριο επίπεδο και πλέον απευθύνεστε σε διεθνές κοινό, με περιοδείες κλπ, υπήρξε κάποια πίεση, αν θεωρήσουμε και δεδομένη την τετραετία που μεσολάβησε, υπήρξε κάποια πίεση, ώστε να κεφαλαιοποιήσετε την επιτυχία των "Orvam" και "Hegaiamas" και να ανταποκριθείτε στον τυπικό διετή κύκλο της αγοράς (σύνθεση-περιοδεία κλπ);

Ravaya: Σου απαντώ: ναι. Σκοπός μας ήταν ο δίσκος να κυκλοφορήσει πιο γρήγορα. Για λόγους που έχουν να κάνουν με τους ρυθμούς τους δικούς μας, αυτό δεν συνέβη. Αλλά, in retrospect που λένε και στο χωριό μου, αν είχε βγει ο δίσκος το '19 ας πούμε, τι θα συνέβαινε; Δεν ξέρω που θα βρισκόμασταν τώρα... Αλλά ενώ υπήρχε η πρόθεση, τελικά δεν έγινε. Ε, μετά έσκασε και η πανδημία.

Αναρωτηθήκαμε, στη φόρμα του ‘Hegaiamas", τι άλλο μένει να πούμε; Η απάντηση είναι αυτή που ακούς

Νίκος: Σε συνθετικό επίπεδο, όλη αυτή η διεργασία και το μεσοδιάστημα, επηρέασαν το τελικό αποτέλεσμα; Βοήθησαν στο να ωριμάσουν οι συνθέσεις;

Ravaya: Όχι, αυτό που έπαιξε ρόλο, ήταν το χρονικό διάστημα που περιοδεύαμε. Αυτό διαμόρφωσε μες το μυαλό μου το πώς θα ήθελα να ηχεί ο επόμενος δίσκος. Υπήρχαν κάποιες συνθήκες, που έβαλα στον εαυτό μου, σχετικά με το πώς θα ήθελα να ηχεί. Μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά, κάναμε αρκετές κουβέντες πάνω στο πως θα θέλαμε να είναι ο νέος δίσκος. Είχαμε στο μυαλό μας πως θα κλείσουμε μια τριλογία. Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Υπήρχε η βάση όμως πως υπάρχει ακόμη υλικό και ψωμί πάνω στη φόρμα των τριών τελευταίων δίσκων. Όμως, στο δικό μου μυαλό, το "Norchestrion" αν και πατάει σε αυτή τη φόρμα, αρχίζει και ξεφεύγει. Οπότε, αναρωτηθήκαμε, στη φόρμα του ‘Hegaiamas", τι άλλο μένει να πούμε; Η απάντηση είναι αυτή που ακούς. Αυτό που λέει ο Χρήστος ωρίμανση, εγώ το λέω μάζεμα.

Πλέον, έχουμε μια επιλογή ως προς το πώς θέλουμε να ηχεί το τελικό αποτέλεσμα. Και αυτό μας φορτώνει με μια ευθύνη. Το να πεις ότι «έτσι μου βγήκε ή έτσι είναι», είναι ωραίο και ανακουφιστικό, αλλά δεν είναι αλήθεια

Νίκος: Νομίζω πως όσα λες αποτυπώνονται και στο ομότιτλο τραγούδι. Είναι ένα τραγούδι, που σε «ποσότητα μουσικής», έχει μέσα καλοδομημένες και ωραία δοσμένες ιδέες χωρίς να ξεχειλώνει. Οπότε, αυτό που με ρωτάς, εγώ το ακούω σε αυτό το κομμάτι, ως εξέλιξη.

Ravaya: Δεν ξέρω αν ισχύει αυτό που λες, αν είναι εξέλιξη δηλαδή, αλλά νιώθω πως πάλι στην ίδια φόρμα πατάμε. Αλλά, πιστεύουμε πως πλέον ότι είχαμε να πούμε σε αυτό το ύφος το είπαμε με αυτόν τον δίσκο. Μπορεί βέβαια στο μέλλον να βγάλουμε έναν δίσκο που σε εμάς να φαντάζει πολύ διαφορετικός και στον ακροατή να φαίνεται μια από τα ίδια. Νομίζω όμως πως σε κάθε περίπτωση, αυτό το άλμπουμ είναι ένα κλείσιμο. Υπήρχε δηλαδή ακόμη η κουβέντα για το εάν θα έχουμε ένα μακροσκελές κομμάτι πάλι, το συζητήσαμε.

Jon V: Εγώ πιστεύω πως αυτό μας βρίσκει κατά έναν τρόπο. Δεν ξεκινάμε με τη λογική του να γράψουμε ένα κομμάτι 20 λεπτών. Σίγουρα ο Γιώργος θα φέρει υλικό που θα το έχει κτίσει στο μυαλό του αναφορικά με το πόσο θέλει να επεκτείνεται σε διάρκεια. Δεν ξεκινάμε, όμως, ποτέ με τέτοιο γνώμονα. Ενώ φτιάχνεται, η ροή και η ατμόσφαιρα μας πάνε κάπου ώστε εν τέλει, μέχρι να ολοκληρώσουμε αυτό που πιστεύουμε πως είναι να πει η κάθε ιδέα, να έχουν διαμορφωθεί οι διάρκειες.

Ravaya: Κοίταξε να δεις τι γίνεται. Σίγουρα ισχύει αυτό που λέει ο Γιάννης. Εγώ όμως πιστεύω πως η διάρκεια μπαίνει πολύ πιο μετά στη διαδικασία. Πλέον, έχουμε, καλώς ή κακώς, και θα το εξηγήσω αυτό, μια επιλογή ως προς το πώς θέλουμε να ηχεί το τελικό αποτέλεσμα. Και αυτό μας φορτώνει με μια ευθύνη, αν καταλαβαίνεις τι εννοώ. Το να πεις ότι «έτσι μου βγήκε ή έτσι είναι», είναι ωραίο και ανακουφιστικό, αλλά δεν είναι αλήθεια. Είμαστε σε μια φάση μετά από τόσα χρόνια που μπορούμε να κάνουμε ένα κομμάτι με χίλιους τρόπους, και αυτό που ακούς στο τέλος είναι η επιλογή μας. Μπορεί να είναι λάθος, αλλά είναι λάθος επιλογή.

Νίκος: Οι συναυλιακές εμπειρίες που συσσωρεύτηκαν τα τελευταία χρόνια, έπαιξαν ρόλο στις επιλογές αυτές; Βλέπετε την ανταπόκριση του κόσμου, ξέρετε τι δουλεύει και τι όχι στο σετλιστ. Έστω και υποσυνείδητα, έπαιξαν κάποιο ρόλο ως προς το θέμα της δομής και της σύνθεσης;

Ravaya: Παίζει ρόλο, όπως παίζει και το να γράφεις ένα δίσκο. Όσα λες εννοείται τα σκεφτόμαστε, αλλά είναι και μια ψευδαίσθηση όλο αυτό. Τα κομμάτια που παίζουμε περισσότερο ζωντανά, τα πιστεύουμε πιο πολύ. Βέβαια, και αυτό στο λέω έπειτα από καιρό και αρκετές συναυλίες. Παίρνουμε feedback βέβαια, αλλά έχουμε και ευθύνη για το πώς το διαχειριζόμαστε. Για παράδειγμα, στο ProgPower Europe παίξαμε και το "Orvam" και το ‘Hegaiamas". Σε σετ 75 λεπτών. Αλλά τα έχουμε παίξει και σε 45λεπτο σετ, γιατί τα πιστεύαμε.

Χρήστος: Την επόμενη φορά μπορείτε να παίξετε 3 μεγάλα μόνο σε μονόωρο σετ και να είστε ΟΚ.

Jon V: Σίγουρα, όμως, το γεγονός πως πιστεύουμε τα μεγάλα κομμάτια, μας αρέσουν και θεωρούμε πως έχουν πράγματα να πούνε, μας οδηγεί στο να τα παίζουμε. Πάντα θα παίζουμε τουλάχιστον ένα, σε μερικές περιπτώσεις και 2. Όταν σε μια συναυλία 75 λεπτών, παίζεις 35 λεπτά δύο κομμάτια, είναι μια επιλογή. Θα μπορούσαμε να χωρέσουμε πέντε 7λεπτα κομμάτια.

Ravaya: Νομίζω πως σε όλες μας τις συναυλίες τα παίζουμε, μόνο σε 2-3 από τα 70φεύγα live, δεν παίξαμε μεγάλο κομμάτι. Το οποίο, δεν είναι και φυσιολογικό, αν έχεις 45 λεπτά σετ. Να είχαμε δύο ώρες να το καταλάβω!

Το "Hegaiamas" ήταν το highlight των περιοδειών. Εκεί ξαφνικά πάντα κάτι συνέβαινε στο κοινό

Νίκος: Ίσως και να είναι αμφίδρομο όλο αυτό. Όταν παίζεις μια τέτοια σύνθεση, εν μέρει την πιστεύεις, εν μέρει όμως και ο κόσμος τη γουστάρει γιατί έχει κάτι βαθύτερο να του πει.

Ravaya: Είναι λίγο περίεργο αυτό, το διερευνώ και εγώ σαν σκέψη. Εμείς το κάνουμε; Ο κόσμος; Κάπου στη μέση είναι η αλήθεια.

Jon V: Ποτέ, όμως, δεν έχει έρθει κάποιος να μας πει γιατί επιλέξαμε ένα μεγάλο κομμάτι έναντι μιας συντομότερης σύνθεσης.

Ravaya: Το αντίθετο όμως έχει συμβεί! Να μας ρωτάνε γιατί δεν παίξαμε και το "Orvam" π.χ., ή γιατί δεν παίξαμε και το "Hegaiamas". Πάντα πιστεύω πως το "Hegaiamas" ήταν το highlight των περιοδειών. Εκεί ξαφνικά πάντα κάτι συνέβαινε στο κοινό. Που ειλικρινά, δεν ξέρω, δεν έχει λογική.

Νίκος: Δεν θεωρώ πως είναι θέμα διάρκειας. Είναι και συναισθηματικό φορτίο που κουβαλάει ένα τραγούδι.

Joh V. Θα σου πω πάντως τώρα εμπειρία των 3-4 τελευταίων ημερών. Άκουσα το καινούργιο κομμάτι των Soilwork που είναι δεκαέξι λεπτά, και το instrumental του Dave Grohl, 23 λεπτών. Και ενώ για παράδειγμα, το τραγούδι των Soilwork είχε μέσα του πολύ ωραία στοιχεία, και έχουν και καλό τραγουδιστή, δεν με κράτησε καθόλου. Αντιθέτως το "Play" του Grohl, που είναι και 7-8 λεπτά μεγαλύτερο, μου έβγαλε ένα ωραίο flow, μια ωραία ενέργεια, που εν τέλει δεν ξέρεις από πού θα σε πιάσει.

Νίκος: Επιμένω πως δεν είναι θέμα διάρκειας. Ας πούμε για το "Hegaiamas". Προσωπικά, πιάνομαι από επιμέρους στοιχεία. Έχεις αυτού του τύπου τα chants, ξέρεις πως ο κόσμος, ακόμη και εάν ψιλοβαριέται, γουστάρει εκεί. Οπότε, ακόμη και εάν δεν σε επηρεάζει συνειδητά, το έχεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου πως θέλεις μια τέτοια επική κορύφωση.

Ravaya: Πολύ εύστοχο αυτό που λες, με μια σημείωση! Αυτό το σημείο, μπαίνει στα 15μιση λεπτά! Δηλαδή, ο άλλος, έχει κάθε δικαιολογία, να φύγει, να πάει να κατουρήσει, να φασωθεί με τη γκόμενα ή τον γκόμενο του (δεν είμεθα και σεξιστές!), οπότε, γιατί κάθεται 15 λεπτά και ακούει; Είναι ένα ερώτημα, που πραγματικά με ενδιαφέρει και εμένα. Αντίστοιχα, μπορεί να ακούσω ένα τρίλεπτο κομμάτι και στο 1μιση λεπτό να το έχω χάσει. Και αναρωτιέσαι πως γίνεται αυτό. Τρομερό.

Τα 15λεπτα τραγούδια είναι αντιτουριστικά πλέον για τους περισσότερου

Χρήστος: Τα επικά σε διάρκεια τραγούδια, είναι ένα αρκετά μεγάλο μυστήριο. Είτε σε πιάνουν είτε όχι. Είτε είναι καλά είτε όχι. Νομίζω πως έχει δίκιο ο Νίκος, είναι δύο παράγοντες. Ο ένας είναι αυτό που είπε ο Γιάννης, η ροή. Ο δεύτερος είναι το συναισθηματικό φορτίο. Δεν γεμίζεις με μουσική για να το κάνεις. Γράφεις πράγματα που έχουν κάτι να πουν. Αν κάτι, σταθερά έχει νόημα, τότε μπορείς να φτάσεις στα 15 λεπτά και όλα να κρατούν το ενδιαφέρον και να έχεις πει 15 ενδιαφέροντα πράγματα.

Ravaya: Σίγουρα είναι αντιτουριστικά, δεν το συζητώ.

Jon V: Δεν νομίζω να ισχύει για τους προγκρεσιβάδες αυτό.

Ravaya: Δεν έχεις δίκιο, να κάτσουμε να συζητήσουμε ποιες progressive μπάντες σήμερα γράφουν μεγάλα κομμάτια. Αλήθεια, τα τελευταία δέκα χρόνια ποιοι το κάνουν;

Χρήστος: Είναι και Medal of Honor όμως έτσι; Όταν γράφεις ένα μεγάλο τραγούδι και είναι καλό, είναι ένα πιστοποιητικό, ένα ISO καλής progressive μπάντας.

Ravaya: Ούτε μπάντες που παραδοσιακά το έκαναν δεν το κάνουν πια. Είναι Medal Of Honor για εμάς που γουστάρουμε τη μουσική. Πολλοί, όμως, πλέον δεν το κάνουν. Ίσως δεν το θεωρούν σωστό να συνεχίσουν να γράφουν έτσι.

Need

Χρήστος: Κοίταξε, marketing-wise, μπορεί κάποιος να τους είπε πως εδώ που είστε, στην εποχή του streaming και για το μέγεθος σας, δεν δουλεύει αυτό πλέον. Οπότε, μπορεί να το απορρίπτουν.

Jon V: Έχει να κάνει και με το πώς πλασάρονται μερικές μπάντες. Οι Opeth για παράδειγμα, πλασάρονται έτσι. Στον τελευταίο τους δίσκο, είχαν 15λεπτα. Για τους οπαδούς τους, είναι κάτι που το περιμένουν να το ακούσουν. Δεν νομίζω κανείς σήμερα να αγοράσει ένα δίσκο τους και να μην περιμένει τις μακροσκελείς συνθέσεις τους.

Ravaya: Όσον αφορά τους Opeth, να σου πω πως τα σημερινά τους 15λεπτα τραγούδια, μου φαίνονται παντελώς αδιάφορα σε σχέση με τα αντίστοιχα του παρελθόντος. Τα παλιά, τα προσκυνούσα, μου άρεσαν, είχαν συναισθηματικό βάρος. Δηλαδή, έχουν μπει σε μια κακή νοοτροπία jam μπάντας, που δεν είναι τέτοια. Τώρα είναι λίγο αυτό το prog rock το αμερικάνικο, το άκακο. Χωρίς δόντια.... Ενώ κάποτε οι Opeth είχανε πολλά δόντια, και όχι επειδή υπήρχαν τα brutal φωνητικά. Υπήρχε κάτι επί της ουσίας βαρύ. Αλλά τώρα αναρωτιέμαι, γιατί 15 λεπτά; Για παράδειγμα, ο Trey Anastasio των Phish, έκανε ένα τύπου streaming στο Beacon Theater και έπαιξε κάτι κομμάτια της μπάντας σε τύπου 15λεπτες ενορχηστρώσεις, που έχουν πλάκα, αλλά είναι άκακες, είναι... ανώδυνα.

Χρήστος: Για να επιστρέψουμε σε ένα προηγούμενο κομμάτι της συζήτησης. Ενώ συνεχίσατε, και ολοκληρώσατε μια τριλογία, κάπως το σπάσατε το καλούπι. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιος με OCD στην μπάντα και ελπίζω όχι, αλλά τα 7 τραγούδια έγιναν 9, το spoken word δεν είναι ενωμένο με το μεγάλο, που δεν είναι πλέον το ομότιτλο, αλλά δυσκολεύομαι να πιστέψω πως κάποιος στην μπάντα δεν προβληματίστηκε με αυτές τις αλλαγές.

Ravaya: Κοίτα όμως τι γίνεται, πάλι το spoken word είναι πριν από το ομότιτλο και πάλι.

Χρήστος: Εντάξει, δεν λέω κάποια κρατήθηκαν. Αλλά το outro είναι αποκομμένο.

Ravaya: Ναι, μάλλον είναι ιδέα μου, και αν κατάλαβα καλά και εσύ στην κριτική σου αυτό έγραψες, πως δεν σου φαίνεται πως έχει τόση μεγάλη διαφορά, εμένα όμως μου φαίνεται γιγάντια η διαφορά. Αλλά who knows. Πήγες να πεις πως δεν είναι ουσιώδης, εγώ θα σου πω πως είναι απόλυτα ουσιώδης. Μιλώντας για φόρμες, εγώ θεωρώ πως ταρακουνάμε τη φόρμα έτσι.

Νίκος: Για μένα δεν είναι θέμα φόρμας, δεν μπαίνω σε αυτή τη λογική να σου πω την αλήθεια. Περισσότερο το βλέπω μουσικά, ως άθροισμα ιδεών. Από τα πρώτα πράγματα που παρατήρησα, και νομίζω από το single του "Beckethead", παρατήρησα πως κάτι παίζει με το rhythm section. Σε μουσικό επίπεδο, βλέπω αρκετές ως σημαντικές διαφορές, πέρα από ομοιότητες, που είναι ο χαρακτήρας της μπάντας. Όσο περίεργο και αν φαίνεται, μου φάνηκε πιο προοδευτικό το "Norchestrion" από το "Hegaiamas". Είναι περισσότερο περιπετειώδες, ως προς τις μουσικές ιδέες που εξερευνώνται και ως προς την ισορροπία των παικτών μεταξύ τους.

Jon V: To "Hegaiamas" σου φάνηκε περισσότερο straightforward;

Το "Hegaiamas" ήταν πιο in-your-face, δεν σε άφηνε να πάρεις ανάσα, εδώ νομίζω πως ο δίσκος σου λέει «άκου με και ας μην σου αρέσει», σε εισάγει πιο μαλακά στη φάση

Νίκος: Όχι, έβλεπα τον δίσκο ως το έφηβο παιδί σας, στο "Orvam", που μετά ενηλικιώθηκε. Τώρα, στην καινούρια του περιπέτεια, ξέρει που πατάει και ετοιμάζεται για νέα πράγματα.

Ravaya: Το "Hegaiamas" ήταν πιο in-your-face, δεν σε άφηνε να πάρεις ανάσα, εδώ νομίζω πως ο δίσκος σου λέει «άκου με και ας μην σου αρέσει», σε εισάγει πιο μαλακά στη φάση. Το εννοώ. Ο προηγούμενος δίσκος, είχε διαφορά στην παραγωγή, και τον επεξεργαζόσουν με άλλη λογική.

Ξεκινώντας από ένα level και πάνω όσον αφορά στο τεχνικό κομμάτι, είχαμε μια ελευθερία να ψαχτούμε ηχητικά και να δούμε που μπορεί να μας οδηγήσει. Να δοκιμάσουμε διαφορετικές υφές με ήχους

Χρήστος: Υπάρχει πολύς κόσμος παρ’ όλα αυτά που του αρέσει ο χαρακτήρας του "Orvam".

Ravaya: Και εμένα μου αρέσει, απλά θα το ήθελα καλύτερο. Δεν αλλάζει όμως, είναι αυτό που είναι. Σου λέω πως τα σκέφτομαι. Το "Orvam", το είχαμε πει και τότε, ήταν ένας δίσκος που προσπαθούσαμε να τον βγάλουμε δέκα χρόνια. Και μετά αναρωτηθήκαμε, πάει άλλο αυτό; Έχει άλλο ψωμί; Έχει, είναι το νέο μας άλμπουμ. Πάντως αν κάνουμε άλλο δίσκο δεν θα είναι και αυτός έτσι.

Jon V: Αυτό έχει να κάνει και με την προηγούμενη ερώτηση. Σε αυτήν την περίπτωση, με τον νέο δίσκο, ξεκινάμε από ένα σημείο που είμαστε πιο σίγουροι για το τελικό αποτέλεσμα, δεν έχουμε το άγχος που είχαμε παλιότερα. Στο "Orvam" είχαμε δοκιμάσει 3-4 ανθρώπους μέχρι να βρούμε την επιθυμητή μίξη, το ίδιο και στο "Hegaiamas". Εδώ έχουμε ως αφετηρία κάτι που ξέρουμε πως θα είναι καλό, έχουμε στα χέρια μας την ποιότητα ενός επιπέδου (για το τεχνικό κομμάτι), χωρίς την αγωνία του πως θα ακούγεται το τελικό αποτέλεσμα. Ξεκινώντας από ένα level και πάνω, μας δίνει μια ελευθερία να ψαχτούμε ηχητικά. Να δούμε που μπορεί να μας οδηγήσει. Να δοκιμάσουμε διαφορετικές υφές με ήχους. Εγώ νομίζω πως για αυτό το λόγο, το rhythm section κάνει εντύπωση, όπως παρατήρησε και ο Νίκος: Έχει περισσότερο βάθος σε σχέση με το "Hegaiamas". Έχει μια αρκετά πιο ζεστή, οργανική υφή.

Ravaya: Επειδή έχω μπερδευτεί... Νίκο, είσαι καθηγητής μουσικής;

Νίκος: Όχι απλά είμαι καμένος... πέντε πράγματα τα ξέρω, αλλά όχι δεν είμαι καθηγητής!

Ravaya: Είσαι audiophile;

Είχα βάλει μια φορά να παίξει το "Orvam" σε ένα ηχοσύστημα 30.000 ευρώ και άκουσα πράγματα που δεν είχα ξανακούσει! Και σκέψου πως παίζω σε αυτόν τον δίσκο!

Νίκος: Ναι και με κράζουν όλοι για αυτό. Τους λέω πάρτε ακουστικά και ακούστε μουσική και όχι μέσω του youtube.

Ravaya: Εδώ να επισημάνω πως, όπως όλα, αυτό το ξεχνάς πλέον. Βάζεις ένα τραγούδι στο youtube και that’s it. Είχα βάλει μια φορά να παίξει το "Orvam" σε ένα ηχοσύστημα 30.000 ευρώ και άκουσα πράγματα που δεν είχα ξανακούσει! Και σκέψου πως παίζω σε αυτόν τον δίσκο! (γέλια), Δεν το λέω για πλάκα, πολύ σοβαρά. Αλλά το ξεχνάς, λες ας το ακούσω, και τι έγινε, τι διαφορά έχει; Έλα που έχει όμως. Με συγχωρείτε αλλά ήθελα να εξακριβώσω γιατί κάνεις τόσο τεχνικές ερωτήσεις.

Χρήστος: Βασικά, είναι ο τύπος που θα σου πει πως αν δεν ακούσεις κάτι σε ακουστικά 300 ευρώ δεν θα το εκτιμήσεις... αν δεν κόβει τις μεσαίες 30% και κάτι τέτοια...

Jon V: Ξέρεις πως πρόσφατα με έβαλε ένας φίλος με έβαλε πρόσφατα σε ένα τριπάκι, να ψαχτώ με κάποια site που πουλάνε μόνο hi-res downloads; Και έχω αρχίσει και το ψάχνω αυτό και - αν και δεν διαφημίζεται - υπάρχουν και εταιρείες του χώρου που πουλάνε τα προϊόντα τους σε τέτοια site. Όπου, το απλό download μπορεί να έχει 10 ευρώ, αλλά το συγκεκριμένο 30. Και παίρνεις ένα αρχείο όπου ο δίσκος ακούγεται όπως στο στούντιο την ώρα που τον μιξάρεις. Αλλά, δεν θα το πάρω αυτό το αρχείο για να το ακούσω στα ακουστικά που έχω. Θα το ακούσει κάποιος με πανάκριβα ηχεία.

Νίκος: Υπάρχει μια διαφορά, στην οποία εστιάζω εκεί, πέρα από τα αστεία. Μια καλή, μη συμπιεσμένη παραγωγή, είτε την ακούσεις με καλό εξοπλισμό είτε με τα σάπια ακουστικά που σου δίνει το κινητό μαζί, φαίνεται η μουσική. Εκεί είναι η μεγάλη μου ένσταση. Και εκεί εντοπίζω κάποιες διαφορές. Νομίζω, πως αυτό, όπως σε περιπτώσεις των Alter Bridge και του τελευταίου δίσκου, φαίνεται. Εγώ το άλμπουμ αυτό δεν μπορώ να το ακούσω. Εσύ τώρα π.χ. που συγκρίνεις το "Hegaiamas" με το "Norchestrion", μπορεί το πρώτο να είχε μια ωραία παραγωγή, αλλά το δεύτερο είναι πολύ πιο ισορροπημένο.

Ravaya: Είναι απλό το πράγμα, έχει μεγαλύτερο dynamic range.

Δεν είναι πλέον σαφές τι καθιστά ένα κομμάτι εμπορικό

Νίκος: Ακριβώς.

Χρήστος: Επίσης, μια ειδοποιός διαφορά είναι πως τραγούδια σαν το "Avia" και το "Nemmortal" είναι άμεσα «engageable». Είναι τεχνικά, αλλά είναι και αρκετά πιασάρικα. Ακόμη και σε τραγούδια όπως το "Mother Madness" που ήταν πιασάρικα, αυτό δεν υπήρχε τόσο ως στοιχείο. Τώρα τα νέα τραγούδια ηχούν ως potential singles. Συμφωνείτε;

Jon V: Για το "Avia" συμφωνώ περισσότερο από ότι το "Nemmortal", που μου φαίνεται πιο στεγνό, με το tribal στοιχείο όπου αλλάζει εντελώς ατμοσφαιρικά το κομμάτι. Δεν ξέρω βασικά τι καθιστά ένα κομμάτι σε αυτή τη φάση εμπορικό. Το "Avia" μου κάνει πιο rock, αυτό εκλαμβάνω. Δεν ξέρω όμως τι είναι αυτό που θα το ακούσει κάποιος και θα τον πιάσει. Μου έχει τύχει σε αυτή τη μουσική να ακούσω φαινομενικά απλά κομμάτια και να με χάσουν εντελώς. Για παράδειγμα, το πρώτο single από τον νέο δίσκο των Fates Warning, το "Scars"...

Ravaya: Ατυχέστατη επιλογή!

Jon V: ....εμένα με έχασε, ήλπιζα να μην είναι έτσι όλος ο δίσκος. Για αυτούς όμως, ήταν ένα straight rock κομμάτι με όλα τους τα χαρακτηριστικά, με αυτό ήλπιζαν να πιάσουν τους οπαδούς. Για μένα όμως δεν ξέρω πως μπορεί να συμβεί αυτό, είναι πάντα μια ζαριά.

Χρήστος: Αν υπάρχουν σημεία που σιγοτραγουδάς και παίζουν στο μυαλό σου μετά τη 2η-3η ακρόαση, αυτό είναι μια ένδειξη...

Ravaya: Μερικές φορές έτσι συμβαίνει, όπως λες. Άλλες φορές δεν είναι όπως λες. Να σου πω για το Fates. Στο μισό πρώτο κομμάτι λέω γαμάει. Και όσο προχωράει γίνεται καλύτερο και καλύτερο. Αλλά αυτός ο δίσκος δεν έχει single μέσα, μην κοροιδευόμαστε. Και δεν συνέβη επειδή είναι οι Fates Warning, για να προλάβω μερικούς. Ο προηγούμενος δεν μου άρεσε καθόλου, ούτε μισό κομμάτι, δεν τον αναγνωρίζω. Εξήγησε μου εσύ τώρα πως γίνεται αυτό. Αυτό είναι μια ερώτηση, που αν ήξερε κάποιος την απάντηση θα είχαμε βγάλει όλοι λεφτά, θα ήμασταν όλοι πλούσιοι. Θα γράφαμε όλοι τέτοια κομμάτια, θα γινόμασταν πετυχημένοι.

Need

Χρήστος: Καταλαβαίνω τι θες να πεις, αλλά αν πχ ακούσει κάποιος πρώτη φορά το "Ananke", θα βρει ενδιαφέροντα στοιχεία, όμως θα πρέπει να το ακούσει και άλλες ν φορές για να το αποκωδικοποιήσει. Αν ακούσει όμως το "Avia", θα του μείνει αμέσως η μελωδία του ρεφραίν. Και τη δεύτερη φορά θα τη θυμάται από την πρώτη, χωρίς να είναι απαραίτητα εύκολη αλλά είναι accessible.

Ravaya: Κάποιες φορές συμβαίνει έτσι. Δεν ξέρω τι είναι καλύτερο ή χειρότερο. Ας πούμε ο Βογιατζής θεωρεί ότι οι Rush από τα 90ς και μετά παίζουν pop. Εγώ, όμως, δεν συμφωνώ με κάτι τέτοιο. Είτε στο "Hemispheres", είτε στο "Counterparts", είτε αλλού, είναι η ίδια μπάντα για μένα και καταλαβαίνω τι θέλουν να κάνουν.

Jon V: Εντάξει αυτό έχει να κάνει με τον χαρακτήρα της μπάντας.

Ravaya: Ωραία πες μου τι παίζουν από το "Counterparts" και μετά... Μου έχεις πει 50 φορές ότι παίζουν pop. Ούτε καν rock, pop!

Jon V: Τι λες ρε μαλάκα, δεν το έχω πει ποτέ στη ζωή μου...

Ravaya: Αυτό που κάνουν είναι prog, τα μετρήματα στα τύμπανα, απλά το κάνουν με πιο pop τρόπο, εμπορικό. Παρ’ όλα αυτά είναι η ίδια μπάντα.

Jon V: Αυτό, όμως, δεν έχει να κάνει με την ίδια μουσική, αλλά με τον χαρακτήρα και το μεγαλείο της μπάντας. Δεν είναι η ίδια μπάντα που παίζει στο "2112".

Ravaya: Είναι η ίδια μπάντα, απλά καταλαβαίνω πως έχουν περάσει τα χρόνια και έχουν καλύτερη παραγωγή.

Jon V: Ναι εννοείται, και εμένα η ίδια μπάντα μου φαίνονται οι Pain Of Salvation που εσύ δεν είσαι φαν, ίδια μπάντα ήταν στο "Remedy Lane" με το "Road Salt", απλά το ένα ήταν παραδοσιακό progressive και το άλλο πιο 70ς rock, αλλά το ακούω το κοινό πράγμα από πίσω.

Ravaya: Εντάξει, απλώς το ένα δισκάκι μου αρέσει και το άλλο όχι. Εν προκειμένω δεν μου αρέσει το "Remedy Lane". Ειδικά το "Road Salt 1" μου αρέσει πολύ. Όπως και το "Scarsick", με το τελευταίο να μην μου αρέσει καθόλου.

Όπως και να έχει, δεν ξέρει κανείς όμως, εν τέλει, δυστυχώς. Μην ξεχνάμε πως οι Tool έφτασαν στο νο1 των charts, εκθρονίζοντας την Taylor Swift. Με κομμάτια 9μιση λεπτών, που δεν είναι καν τα καλύτερά τους.

Νίκος: Εντάξει εκεί μιλάει και το hype και το reputation. Δεν νομίζω πως είναι καθαρά μουσική αξία.

Ravaya: Σε κάθε περίπτωση, έχει λογική αυτό;

Χρήστος: Όπως λέμε και εδώ στην Πάτρα « o tempora, o mores». Ένας δίσκος με λίγες πωλήσεις μπορεί λόγω hype να ανέβει στο νο1 πλέον.

Ravaya: ΟΙ Deftones γιατί δεν το πέτυχαν;

Χρήστος: Γιατί δεν ήταν ποτέ ούτε το 1/3 των Tool ως όνομα.

Ravaya: Μου φαίνονται μουσικά όμως πιο εύπεπτοι.

Jon V: Ναι, αλλά οι άλλοι έχουν χτίσει ένα μύθο, δεν είναι μόνο μουσικά.

Νίκος: Ήταν και 10 χρόνια αναμονής.

Jon V: Άγνωστες οι βουλές των οπαδών και των πωλήσεων, μην ξεχνάμε πως από τότε που πήραν την κατρακύλα οι Dream Theater πάνε εξαιρετικά σε πωλήσεις.

Ravaya: Για το "Chinese Democracy" γιατί δεν συνέβη αυτό, που ήταν και καλός δίσκος;

Χρήστος: Γιατί ενδεχομένως άλλο περίμεναν από τον Axl οι οπαδοί των Guns NRoses, ενώ οι Tool παρέδωσαν αυτό που περίμεναν ακριβώς. Αλήθεια, είναι το "Norchestrion" είναι το καλύτερο τραγούδι που έχετε γράψει ποτέ;

Ravaya: Σύμφωνα με ποιόν;

Jon V: Σύμφωνα με τον Καραδημήτρη!

Χρήστος: Έχω κάνει γκάλοπ σε τουλάχιστον 4,5 άτομα [σ.τ.ε: είμαι μάλλον ένας από τους τέσσερεις] που έχουν ακούσει τον δίσκο και εκεί κατέληξα.

Ravaya: Και ο Καταπίδης το πιστεύει;

Στο "Norchestrion", το τελευταίο κομμάτι που γράψαμε ήταν το ομότιτλο. Κάπως είχε φύγει το άγχος της επιτυχίας. Θα είχαμε δίσκο και χωρίς το ομότιτλο. Οπότε ήμασταν πιο ελεύθεροι

Νίκος: Εντάξει, δεν θα έλεγα και όχι.

Χρήστος: Ο μισός που έλεγα... Ας το πάμε πιο σοβαρά. Θεωρώ πως είναι ένα τραγούδι που ξεχωρίζει. Τι καινούργιο θα λέγατε πως φέρνει στο τραπέζι που το κάνει να ξεχωρίζει;

Ravaya: Θες να σου πω τι συμβαίνει; Στο "Hegaiamas", το τελευταίο κομμάτι που γράψαμε ήταν το "Tilikum". Στο "Norchestrion", το τελευταίο κομμάτι που γράψαμε ήταν το ομότιτλο. Κάπως είχε φύγει το άγχος της επιτυχίας. Θα είχαμε δίσκο και χωρίς το ομότιτλο. Οπότε ήμασταν πιο ελεύθεροι. Τελειώσαμε τον δίσκο, ξε-ιδρώσαμε, και λέμε ας παίξουμε άλλο ένα κομμάτι. Και τώρα, ο κόσμος θεωρεί το "Tilikum" το καλύτερο κομμάτι του δίσκου. [σ.τ.ε: βλέπω ομοιότητες με το κομμάτι "Paranoid" ν σε αυτή την ιστορία]

Jon V: Δεν θυμάμαι τίποτα από όλα αυτά που λέει ο Τζαβάρας.

Χρήστος: Γιάννη, και να μη το θυμάσαι, ποτέ μην αφήνεις μια αλήθεια να χαλάσει μια ωραία ιστορία!

Ravaya: Ναι, αλλά είναι αλήθεια αυτό που λέω! Είχαμε γράψει το "Annanke", και λέμε ας γράψουμε άλλο ένα.

Jon V: To "Kinwind".

Ravaya: Ναι, έτσι λεγόταν στην αρχή το "Norchestrion"

Jon V: Σε κάθε περίπτωση, αυτή δεν είναι μια ερώτηση που μπορεί να απαντήσει εύκολα κάποιος.

Ravaya: Συμφωνώ, αλλά αυτή είναι μια αλήθεια. Πως είχαμε πρακτικά τελειώσει, είχε φύγει το άγχος. Ήμασταν οκ με τα τραγούδια που είχαμε γράψει. Και απλά γράψαμε άλλο ένα...

Ένα κριτήριο ποιότητας για τον δίσκο, είναι πως έπειτα από πολύ καιρό, εξακολουθώ να τον ακούω ευχάριστα. Δεν βρίσκω αρκετά σημεία στο "Norchestrion" που να θέλω να τα αλλάξω

Νίκος: Όσον αφορά στη σύνθεση, υπήρξε κάτι διαφορετικό; Μια άλλη ισορροπία όσον αφορά το ποιος έφερνε τις ιδέες στον δίσκο; Πως το προσεγγίσατε;

Jon V: Νομίζω πως δεν άλλαξε κάτι σε σχέση με το παρελθόν. Πάντα ο Γιώργος φέρνει μια ιδέα, είτε ένα riff είτε μια αρχή, και αρχίζουμε και χτίζουμε. Δεν νιώθω πως άλλαξε κάτι όσον αφορά το πρακτικό κομμάτι του πως φτιάχτηκε ο δίσκος. Θα έρθει μια ιδέα, θα τη δουλέψουμε, θα την ακούσουμε, θα αποφασίσουμε αν θα την κρατήσουμε. Το να αρέσει μια ιδέα σε όλους ή στους περισσότερους είναι αρκετά σοβαρό στοιχείο όσον αφορά το εάν θα κρατήσουμε μια ιδέα. Και αν θες τη γνώμη μου, στο κεφάλι μου αυτό είναι ένα αρκετά σοβαρό πιστοποιητικό ποιότητας. Να περνάει καιρός που δουλεύουμε δηλαδή πάνω σε μια ιδέα ή ένα τραγούδι, και αυτό να εξακολουθεί να αρέσει σε όλους μας.

Παρένθεση τώρα, έστω κι αν δεν έχει άμεση σχέση με την ερώτηση. Για μένα, ένα κριτήριο ποιότητας για τον δίσκο, είναι πως έπειτα από πολύ καιρό, εξακολουθώ να τον ακούω ευχάριστα. Δεν βρίσκω αρκετά σημεία που να θέλω να τα αλλάξω. Για μένα είναι σοβαρό κριτήριο για το εάν μου αρέσει κάτι.

Νίκος: Και μια ερώτηση για τον Γιώργο. Μιας και μεσολάβησε και η κυκλοφορία του προσωπικού σου δίσκου

Ravaya: EP, πέντε κομμάτια ήταν, ντροπή να το λέμε δίσκο!

Νίκος: Του EP, δεκτό. Υπήρχαν ιδέες προορισμένες για τους Need και κατέληξαν στο EP ή ήταν καθαρά προσωπικό;

Ravaya: Ούτε μισή μελωδία. Ακούγεται σίγουρα πως είναι ο ίδιος άνθρωπος με την κιθάρα του, για μένα όμως δεν έχει καμία σχέση. Δεν ξέρω σε εσάς πως φαίνεται. Είναι τεράστια η διαφορά...

Νίκος: Όχι, δεκτό. Σε ρωτάω ειλικρινά γιατί από όσο αντιλαμβάνομαι σίγουρα κρατάς κάποιο αρχείο με riffs και ιδέες.

Ravaya: Κρατάω αρχείο, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι πως είναι πολύ μεγάλο και δεν ξέρω τι να το κάνω! Σε κάθε περίπτωση, το θέμα δεν είναι τόσο μουσικό για μένα. Είναι εντελώς άλλο mode όταν γράφουμε με τους Need. Δεν έχει κατά κάποιο τρόπο, αν και υπερβολή, καμία σημασία το τι παίζουμε. Είναι αλήθεια όμως. Μπορεί κάτι που είναι ίσως αηδία, να μας φανεί φοβερό και να το κρατήσουμε. Για να είμαι ειλικρινής, πρέπει να έχω γράψει το 95% της μουσικής, μπορεί και παραπάνω. Δεν έχει σημασία όμως αυτό, είναι το πρίσμα που παίζει ρόλο.

Ένας από τους στόχους ήταν να βασίζεται περισσότερο ο δίσκος αυτός στα φωνητικά

Χρήστος: Αλήθεια, όταν γράφεις για Need, έχεις στο μυαλό σου πως θα παίξουν τα μέρη τους ο Στέλιος, ο Βίκτωρας, ο Αντώνης και πως θα τραγουδήσει ο Γιάννης;

Ravaya: Άλλες φορές ναι, άλλες όχι. Επίσης, θα το πω αυτό και ας φανεί κάπως, ας βγω αμετροεπής. Σε αυτόν τον δίσκο, έγραψα και αρκετές φωνητικές μελωδίες. Γιατί αυτό ήταν ένας από τους στόχους μου. Να βασίζεται περισσότερο ο δίσκος αυτός στα φωνητικά. Μερικές φορές, γράφω και ένα τίτλο, να μην έχω όλο το κομμάτι έτοιμο, αλλά έχω μια ιδέα, έχω μια αίσθηση του κομματιού.

Jon V: Όσον αφορά τους τίτλους, είναι αλήθεια. Ίσως να έχω γράψει ένα μόνο τίτλο όλα αυτά τα χρόνια.

Ravaya: Έχεις γράψει το "Lie Before You Sleep". Α, και το "Lifeknot", εγώ το έγραψα αλλά με δική σου προτροπή. Αν το σκεφτώ παραπάνω, γενικά τους τίτλους τους γράφω εγώ, θεωρώ πως έχουν αρκετά μεγάλη σημασία.

Χρήστος: Πριν γράψεις ένα τίτλο, μπαίνεις στο google να δεις αν υπάρχει; (γέλια).

Jon V: Ποιο ήταν αυτό με το ρομποτάκι;

Ravaya: Α, το "Terranaut"!

Jon V: Έτσι, ήταν να λέγεται αρχικά το "Orvam", ο δίσκος!

Ravaya: Το googlάραμε κει είχε βγει ένα ρομποτάκι που λεγόταν "terranaut", που έβλεπε τις κινήσεις ενός ψαριού σε μια γυάλα και μετά του επέτρεπε να κινείται στην ξηρά.

Jon V: Ναι, αλλά δεν υπήρχε όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τον δίσκο! Το βρήκαμε πιο μετά, αφού είχε αλλάξει η απόφαση για το πως θα πούμε τελικά το άλμπουμ.

Need

Χρήστος: Στο εξωτερικό πως αντιδρούν με τους τίτλους σας; Σας έχουν ρωτήσει τι σημαίνουν;

Jon V: (γέλια) Νομίζω πως πιο εύκολα τα βρίσκουν οι ξένοι, έχουν το μικρόβιο μάλλον. Έχει πάρα πολλή πλάκα, γιατί είναι πολύ δύσκολο, ακόμη και τώρα το παρατηρώ, π.χ. το "Hegaiamas". Παρά το ότι η λέξη αυτή υπάρχει στον δίσκο αρκετές φορές, για κάποιο λόγο ο κόσμος αρνείται να μάθει το πώς προφέρεται! Δηλαδή, ακόμη και τώρα υπάρχει πολύς κόσμος που προφέρει τον δίσκο με μια συστολή, που τρώνε λίγο τα λόγια τους όταν έρθει η ώρα να το προφέρουν.

Χρήστος: Η πιο αστεία εκφορά του τίτλου ποια ήταν;

Ravaya: Ένας αμερικάνος, το τόνισε στη λήγουσα. Ακόμα όλοι λάθος το λένε!

Jon V: Με κάνει να απορώ πάντως, γιατί αυτή η λέξη υπάρχει μες τον δίσκο αρκετές φορές, ακούγεται δηλαδή...

Το feedback είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με το "Hegaiamas"

Χρήστος: Πλέον [σ.σ.: αρχές Δεκέμβρη], έχετε κυκλοφορήσει δύο singles, έχει αρχίσει να καταφθάνει το feedback. Είναι ανάλογο των προηγούμενων δίσκων;

Jon V:: Για να μιλήσω με «νούμερα», είναι πολύ μεγαλύτερο αυτό που γίνεται τώρα σε σχέση με το "Hegaiamas", και πάρα πολύ θετικά σχόλια, όσον αφορά το feedback. Αυτό πάντα όμως ξέρεις πως είναι το πρώτο δείγμα. Περιμένεις να δεις πως θα τα εισπράξει ο κόσμος. Έχω όμως να λέω μόνο θετικές εντυπώσεις.

Ο κόσμος έχει γυρίσει στο underground. Και στη μουσική που παίζουμε εμείς, και στον ευρύτερο metal χώρο

Νίκος: Τώρα που ξεκίνησαν και οι προπαραγγελίες και ήδη είχατε μια πληθώρα πακέτων του δίσκου, φαντάζομαι το βλέπατε και όταν είχαμε τις συναυλίες. Δεδομένης της κατάστασης της στροφής στο streaming, θεωρείτε πως ο κόσμος επιστρέφει στη φυσική μορφή, και για να στηρίξει τον καλλιτέχνη και για το κάτι παραπάνω;

Jon V:: Αυτό που νιώθω ως τάση, και ανεξάρτητα της πανδημίας, εδώ και τρία χρόνια, είναι πως ο κόσμος έχει γυρίσει στο underground. Και στη μουσική που παίζουμε εμείς, και στον ευρύτερο metal χώρο. Υπάρχει μια συνειδητοποίηση από πολύ κόσμο, πως από τη στιγμή που υπάρχει κόσμος που δουλεύει, και προσφέρει, είτε με δίσκο είτε με συναυλία, να θέλει να στηρίξει αυτή την προσπάθεια και να στηρίξει τις μπάντες. Παλιότερα ένιωθες πως τα πιο «μικρά» άλμπουμ θα τα φάει η μαρμάγκα. Νιώθω πως αυτό συμβαίνει εδώ και μερικά χρόνια. Ας πούμε, πρακτικά, για μένα η ανταπόκριση όσον αφορά τις διάφορες προ-παραγγελίες, έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες μου. Θεωρώ πως αυτό είναι μια γενικότερη τάση. Ο κόσμος νιώθει πως θέλει να δώσει ένα κίνητρο στον άλλον να συνεχίσει, ειδικά αν του αρέσει.

Χρήστος: Τα επόμενα βήματα μέχρι να βγει ο δίσκος;

Jon V: Θα κυκλοφορήσει άλλο ένα single μες την επόμενη εβδομάδα.

Χρήστος: Πιθανότατα πριν βγει αυτή η συνέντευξη! [σ.σ.: Όπως κι έγινε τελικά!]

Jon V: Εντάξει, άμα είναι πριν, μην το βάλεις μέσα! Αυτό είναι, όμως, το μόνο βήμα.

Να πας να παίξεις σε έναν άδειο χώρο και να προσποιηθείς πως παίζεις μπροστά σε κόσμο... εγώ δεν μπορώ να το σκεφτώ

Χρήστος: Όχι κανένα live streaming;

Jon V: Σίγουρα όχι! Για μένα όμως, η καλύτερη λύση σε αυτή τη συνθήκη, ήταν αυτό που έκαναν οι Evergrey σε ένα χώρο στη Σουηδία. Live streaming σε χώρο 2.000 ατόμων που όμως είχαν κόψει και 200 εισιτήρια. Έτσι, ήταν και όλοι ασφαλείς. Αυτό όμως είναι ο μόνος συμβιβασμός που μπορώ να σκεφτώ. Από την άλλη, να πας να παίξεις σε έναν άδειο χώρο και να προσποιηθείς πως παίζεις μπροστά σε κόσμο, εγώ δεν μπορώ να το σκεφτώ.

Θα ήθελα να μπορούσε ο κόσμος να σκεφτεί πόσο του λείπουν οι συναυλίες. Εγώ να καταλάβεις, πριν δω τους Metallica live, δεν είχα ιδέα πως είναι επί σκηνής. Αυτό πλέον, δεν μπορεί να το νιώσει κανένας πιτσιρικάς

Ravaya: Κοίτα, σε μπάντες που είναι ένα επίπεδο πάνω από εμάς, αυτό είναι μονόδρομος, καθώς πρακτικά ζουν από τις συναυλίες και αναγκάζονται. Καλλιτεχνικά εμένα δεν μου λέει απολύτως τίποτα. Θα προτιμούσα να μην έχει βγει κανένα stream. Θα ήθελα έτσι να μπορούσε ο κόσμος να σκεφτεί πόσο του λείπουν οι συναυλίες. Εγώ να καταλάβεις, πριν δω τους Metallica live, δεν είχα ιδέα πως είναι επί σκηνής. Αυτό πλέον, δεν μπορεί να το νιώσει κανένας πιτσιρικάς. Θα ήθελα να μην υπάρχει τίποτα, ώστε όταν ανοίξουν πάλι να σου λείπουν όντως. Ακούγομαι συντηρητικός τώρα, αλλά αυτό που έπαθα 16 χρονών με τους Metallica δεν νομίζω να το πάθει κανείς δεκαεξάχρονος σήμερα.

Νίκος: Αυτό θεωρείς πως επεκτείνεται και στη μουσική; Σε έναν δίσκο που περιμένεις; Να το ακούσεις αφού έρθει.

Ravaya: Μόνο την τελευταία εβδομάδα έχω πάρει 5-6 μηνύματα, από ανθρώπους που μου λένε πως δεν θα ακούσουν κανένα single. Αυτό πάει αντίθετα από το feedback που έχει λάβει ο Βογιατζής αλλά ισχύει. Οπαδοί άρρωστοι! Οπότε λέω, εντάξει δεν είμαι τρελός! Αυτό, το σέβομαι βαθιά, δεν ξέρω αν θα το κατάφερνα προσωπικά. Συνεπώς, το streaming είναι σαν να τρως το σοκολατάκι με το περιτύλιγμα.

Σε μια συναυλία μετράει και η αλληλεπίδραση του κοινού από κάτω. Θέλουμε να τα μηδενίσουμε όλα, να πούμε πως όλα αντικαθίστανται. Ε, δεν αντικαθίστανται όλα!

Χρήστος: Εγώ το λέω αλλιώς, «αν ισχυρίζεσαι πως έχεις έναν δίσκο επειδή τον έχεις σε mp3, είναι σαν να ισχυρίζεσαι ότι έχει βγάλει ένα σόλο σε air-guitar». (γέλια).

Ravaya: Ίσως... Δεν ξέρω αν έχουμε γεράσει... νομίζω πως είναι αλλιώς. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για εμάς, αλλά και για μεγαλύτερους μας. Πλέον, αν θες να δεις μια συναυλία μπαίνεις στο youtube και τη βλέπεις.

Jon V: Αυτό που εγώ εντοπίζω ως ακροατής, να έχει μια λογική στο streaming, είναι όσα concept παρουσιάζονται που πρακτικά δεν θα μπορούσαν να γίνουν σε μια απλή συναυλία. Εκεί, όταν η μπάντα δεν παίζει απλά από το στούντιο, πάει κάπου αλλού, βγάζει άλλο νόημα. Εκεί όμως ξεφεύγει από μια απλή συναυλία, γίνεται μια άλλη πρόταση.

Ravaya: Είναι άλλο το μέσο. Στην άλλη μου δουλειά, στο θέατρο, τους το λέω πως θεατρική παράσταση σε streaming με άδειο αμφιθέατρο, δεν είναι παράσταση. Θα μου πεις «και τι έγινε;». Τίποτα, απλώς δεν είναι το ίδιο πράγμα. Να ξέρεις πως μπορεί να σε βλέπουν 1.000 άτομα και από κάτω δεν είναι κανείς. Άσε που σε μια συναυλία μετράει και η αλληλεπίδραση του κοινού από κάτω. Θέλουμε να τα μηδενίσουμε όλα, να πούμε πως όλα αντικαθίστανται. Ε, δεν αντικαθίστανται όλα!

Κάποτε η μουσική έπαιζε ρόλο στην κοινωνία, όχι μόνο σε αυτούς που πήγαιναν σε συναυλίες. Πήγαιναν οι άνθρωποι σπίτια τους και άκουγαν μουσική

Πιστεύω πως θα εξαλειφθεί η μουσική όπως την ξέρουμε. Οι γενιές των πιτσιρικάδων δεν θα καταλάβουν τι εστί να στηρίζεις κάποια μπάντα αγοράζοντας το φυσικό προϊόν. Δεν πειράζει, έτσι είναι η φάση. Αφού γίνανε κάποια γεγονότα και προέκυψαν κάποια turning points, και προς τα εκεί πήγε η ρότα. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, ξέρουν πως αγοράζουν κάτι για να συνεχίσει να υπάρχει. Οι πιτσιρικάδες - και δεν το λέω καθόλου διαμαρτυρόμενος - κάπως δεν τους νοιάζει αυτό. Γιατί να τους νοιάζει; Αφού η μουσική δεν παίζει κανένα ρόλο στη ζωή τους. Μιλάω για την ευρεία πλειοψηφία, όχι κάποια μειοψηφία μουσικόφιλων που για αυτούς, η μουσική είναι η ζωή τους. Κάποτε η μουσική έπαιζε ρόλο στην κοινωνία, όχι μόνο σε αυτούς που πήγαιναν σε συναυλίες. Πήγαιναν οι άνθρωποι σπίτια τους και άκουγαν μουσική.

Στη χώρα που ζούμε, ποιός είναι αυτός ο μουσικός που λέει κάτι και μετράει η γνώμη του; Δεν έχει κάποιο κοινωνικό έρεισμα πλέον η μουσική

Χρήστος: Δεν παίζει πλέον;

Ravaya: Όχι πλέον... σπάνια. Δεν έχω ακούσει, τουλάχιστον εγώ δεν ξέρω, κανέναν δεκαπεντάχρονο να πήγε σπίτι ενός φίλου του για να ακούσουν μουσική.

Jon V: Θεωρώ πως αυτό έχει να κάνει κατά βάση με το rock και το metal. Εγώ βλέπω ας πούμε, τουλάχιστον στην Ελλάδα, μια τεράστια τάση στο hip-hop. Έχω πάει σε συναυλίες Ελλήνων hip-hop καλλιτεχνών, και οι πιτσιρικάδες ξέρουν όλους τους στίχους. Αυτό σημαίνει πως τους έχουν ακούσει χιλιάδες φορές. Μπορεί όμως το rock να είναι παρωχημένο.

Ravaya: Θεωρώ πως η μουσική έχει γενικότερο πρόβλημα όμως. Στη χώρα που ζούμε, ποιός είναι αυτός ο μουσικός που λέει κάτι και μετράει η γνώμη του; Δεν έχει κάποιο κοινωνικό έρεισμα πλέον η μουσική.

Η μουσική έχει γίνει ένα χαλί που μας βοηθάει να πλένουμε τα πιάτα. Το πιο άσχημο είναι να βλέπεις καλλιτέχνες παλαιότερους να εναρμονίζονται με αυτήν την τάση. Μην τοποθετηθούμε πουθενά και γίνει κάτι...

Νίκος: Θεωρώ πως αυτό που λες μπορεί να διευρυνθεί και πέραν της μουσικής.

Ravaya: Για μένα η μουσική - ο Γιάννης μπορεί να διαφωνήσει αλλά τον θυμάμαι και πιο μικρό τι έλεγε - ήταν παλιότερα ζήτημα ζωής και θανάτου. Για τους τζαζίστες, τους μπλουζίστες. Τώρα είναι ένα χαλί που μας βοηθάει να πλένουμε τα πιάτα. Το πιο άσχημο είναι να βλέπεις καλλιτέχνες παλαιότερους να εναρμονίζονται με αυτή την τάση, να κάνουν πράγματα ακίνδυνα, ήσυχα, και δεν εννοώ τον καθαρό ήχο. Μην τοποθετηθούμε πουθενά και γίνει κάτι, ας περάσει. Θα μας ακούσουν και πέντε άνθρωποι ενώ πλένουν τα πιάτα.

Χρήστος: Παλιά τα σπίτια είχαν και ένα στερεοφωνικό, το ηχοσύστημα καθόριζε ένα σαλόνι. Είναι και αυτό ένα σημάδι των καιρών.

Νίκος: Μήπως γενικότερα έχει ευτελιστεί η τέχνη και πλέον είναι ένα απλό fast-food;

Ravaya: Διάβασα τις προάλλες ένα εξαιρετικό άρθρο στο New Yorker. Μιλούσε για την άνοδο του ambient στην τηλεόραση. Οι σειρές πλέον και η δραματουργία, δεν είναι για να τις παρακολουθείς, αλλά για να τις κοιτάς. Ενώ χαζεύεις στο κινητό, γυρίζεις και βλέπεις μια ωραία εικόνα, ένα περπάτημα στο Παρίσι. Οι πλοκές είναι απλές, ώστε και το μισό επεισόδιο να χάσεις, να μην έχεις χάσει τίποτα. Ο κόσμος πλέον δεν απασχολείται από την ουσία. Σαν να έχεις ένα πίνακα. Δεν μιλάω καν για τα κανάλια, που το επίπεδο είναι κάτω από το υπόγειο. Πλατφόρμες όπως το Netflix βγάζουν σειρές με γενικά πλάνα, που δεν γίνεται τίποτα.

Νίκος: Θεωρώ πως σχετίζεται με τη γενικότερη εμπορευματοποίηση της τέχνης. Παλιότερα, είχε εκβιομηχανιστεί η παραγωγή. Θυμάμαι να περίμενες μια συγκεκριμένη περίοδο κάθε χρόνο για να αγοράσεις ρούχα. Που τώρα τα έχεις για πέταμα. Ίσως η τέχνη να είναι το επόμενο στάδιο.

Ravaya: Υπάρχει και η μηδενική διατήρηση προσοχής πλέον. Τώρα δεν έχει σημασία. «Πριν είχε;» θα με ρωτήσεις. Μπορεί να το έκανες εσύ να έχει σημασία. Μπορεί εν τέλει να μην είχε και ποτέ, δεν ξέρω. Τι είναι αυτό που καθορίζει τις κοινωνίες και τις συνειδήσεις των ανθρώπων; Τι ρόλο έχει η τέχνη πια; Κάποτε έπαιζε μεγάλο ρόλο, ή έτσι νομίζω, μπορεί να κάνω και λάθος. Φαντάσου πως καθόμαστε τώρα και συζητάμε για single που μας ρωτάει ο Χρήστος: Θέλω να πω παίζουμε ένα είδος μουσικής που πεθαίνει έτσι και αλλιώς. Η σχέση που έχει αυτή η γενιά με τη μουσική, είναι ίδια με αυτή που έχω εγώ με τον στίβο.

Σε αυτήν την εποχή, το να περιχαρακώνεσαι μόνο στο δικό σου μαγαζάκι είναι παγίδα

Χρήστος: Παρ’ όλα αυτά, σε αυτό το πλαίσιο, το αλλαγμένο, που πεθαίνει, θεωρώ πως η δικιά σας φωνή μεγαλώνει.

Ravaya: Σε αυτό συμφωνούμε. Όταν μιλάμε στο πλαίσιο αυτό, ναι, βεβαίως. Απλά ρε παιδί μου, και αυτό είναι μια παγίδα και ας συμφωνώ. Σε αυτήν την εποχή, το να περιχαρακώνεσαι μόνο στο δικό σου μαγαζάκι, είναι παγίδα. Ας το επεκτείνουμε και γύρω-γύρω, στους άλλους αντιεμπορικούς. Πάλι μέχρι εκεί.

Ίσως έχει έρθει η εποχή όπου αυτό το πράγμα που κάνουμε έχει γίνει πάρα πολύ συγκεκριμένο. Αφορά πάρα πολύ λίγους, αλλά αυτοί οι λίγοι δεν το πετάνε

Jon V: Αν υπάρχει κάτι θετικό μέσα σε όλο αυτό, είναι πως ο κόσμος που ασχολείται με το δικό μας κομμάτι, ακόμη δείχνει να το πιστεύει. Δεν έχουμε περαστικούς ακροατές. Προτιμώ στα 5.000 views στο youtube να είναι οι 1.000 που έχουν ασχοληθεί σοβαρά, παρά να έχω 500.000 και να μην ασχολείται κανείς. Και αυτό το βλέπω και έμπρακτα, σε σχέση με όσους επικοινωνούν και προσωπικά μαζί μας. Έχει μια σημασία και αυτό. Ίσως έχει έρθει η εποχή όπου αυτό το πράγμα, έχει γίνει πάρα πολύ συγκεκριμένο, αφορά πάρα πολύ λίγους, αλλά αυτοί οι λίγοι δεν το πετάνε. Αυτό που λέει ο Γιώργος ισχύει σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της πραγματικότητας, αλλά εάν το δούμε εξειδικευμένο, υπάρχει μια αφοσίωση.

Ravaya: Αν και συμφωνώ πολύ με αυτό που λέει ο Γιάννης, δεν είναι αυτή η πρόθεση μας. Είναι ή όχι αφοσιωμένοι, στα @@ της κοινωνίας και στο γενικότερο του πράγματος. Εγώ γράφω μουσική που νομίζω πως απευθύνεται σε όλους. Αυτή είναι η πρόθεση μου. Απευθύνεται σε όσους ακούσουν τον δίσκο, όλοι κάτι θα πάρουν και ας μην τους αρέσει. Δηλαδή, κάποτε η πιο εμπορική μπάντα στον κόσμο, ήταν οι Pink Floyd. Κάτι υπήρχε τότε.

Need

Χρήστος: Λιγότερο fast food, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Ravaya: Λογικά, είχαν μυριστεί και κάποιου είδους sub-culture οι μανατζαρέοι και οι παραγωγοί... Τον πούλο αυτό μετά, και το αντικαθιστά το grunge. Δεν ξέρω αν έχει καμιά σημασία αυτό βέβαια τώρα.

Jon V: Στα τέλη των ‘70s το prog rock ήταν μουσική για τα charts.

Ravaya: Οι Phish παίζουν κάθε χρόνο, παραμονή πρωτοχρονιάς, στο Madison Square Garden. Κάθε χρόνο! Και είναι γεμάτο κάθε χρόνο! Φοβερό δεν είναι αυτό; Είναι τρελό αυτό το πράγμα...

Νίκος: Μιας κι εμείς είμαστε σε mood για τα καλύτερα της χρονιάς, να μας πείτε τι ξεχωρίσατε ανεξαρτήτου είδους;

Ravaya: Εγώ δυο δίσκους θα πω: το Fates Warning και το Puscifer.

Jon V: Εγώ Bruce Springteen δαγωτό! The Boss..

Νίκος: Άλλος από εκεί...

Jon V: Psychotic Waltz μου άρεσε, συγκινήθηκα! Katatonia μου άρεσε! Για συναισθηματικούς λόγους με συγκίνησε λίγο αλλά δεν ήταν τόσο καλό το Conception. Είχε μερικά συγκλονίστηκα τραγούδια, αλλά ήταν πολύ άνισο δυστυχώς. Το Fates Warning... Το "The Ocean" μου άρεσε και δεν το περίμενα. Δεν τους είχα δώσει πολύ σημασία, αλλά αυτό βρήκα να το ακούω πολύ συχνά. Επίσης, οι Vulkan μου άρεσαν. Είναι Σουηδοί και το άλμπουμ τους είναι πολύ ιδιαίτερο, έχουν και κάποια τραγούδια στα Σουηδικά που είναι πολύ ιδιαίτερη γλώσσα. Progressive rock, ωραίο! Παραδόξως φέτος άκουσα πολλές νέες κυκλοφορίες. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια χάνω κάπως την επικαιρότητα, φέτος μέχρι που τα έχω αγοράσει τα περισσότερα...

Ravaya: Εγώ με το Psychotic Waltz στεναχωρήθηκα... Είναι μια από τις αγαπημένες μου μπάντες όλων των εποχών και δεν μου άρεσε... Από την άλλη το The Flower Kings μου άρεσε...

Χρήστος: Εμένα, όχι και τόσο. Φανταστική μπάντα πάντως, ειδικά live...

Ravaya: Βασικά, και φέτος όλη τη χρονιά Incubus άκουγα...

Jon V: Τι, φέτος βγήκε αυτό;

Ravaya: Όχι ρε...

Jon V: Α, φέτος έβγαλαν ένα EP.

Ravaya: Γενικά, ακούω πολύ παλιά πράγματα...

Και τώρα να σταματήσει μια για πάντα να βγαίνουν νέοι δίσκοι νομίζω πως θα έχουμε για άπειρα χρόνια να ανακαλύπτουμε πράγματα

Νίκος: Παλιά πράγματα που ανακαλύπτεις ή που είναι ήδη αγαπημένα σου;

Ravaya: Για παράδειγμα, έκατσα κι άκουσα τη δισκογραφία του Mike Oldfield. Τρελάθηκα! Πάντα μου άρεσε το "Tubular Bells", αλλά το "Ommadawn" πλέον μπορώ να πω ότι μου αρέσει περισσότερο. Επίσης, άκουσα σοβαρά τη δισκογραφία των Queen, από την αρχή μέχρι το τέλος, τα πάντα όλα. Απλά, τέλεια!

Jon V: Δεν σταματάει η ανακάλυψη της μουσικής. Και τώρα να σταματήσει μια για πάντα να βγαίνουν νέοι δίσκοι νομίζω πως θα έχουμε για άπειρα χρόνια να ανακαλύπτουμε πράγματα.

Ravaya: Οι Hail Spirit Noir δεν έβγαλαν νέο δίσκο φέτος;

Χρήστος: Ναι, τo "Eden In Reverse"...

Ravaya: Αυτό μου άρεσε! Παρόλο που δεν είναι ακριβώς η μουσική που ακούω, αναγνωρίζω ότι είναι πολύ καλή δουλειά.

Jon V: Απογοήτευση της χρονιάς ποια ήταν για εσάς τους δημοσιογράφους;

Νίκος: Για μένα παιδιά ήταν το Fates Warning. Δεν ξέρω, αλλά δεν... Κάτι με χάλασε σε αυτόν τον δίσκο.

Ravaya: Σου αρέσουν οι Fates Warning;

Νίκος: Ναι, πάρα πολύ...

Ravaya: Ε, τότε δεν μπορώ να καταλάβω τι δεν σου άρεσε...

Χρήστος: Εμένα το Ayreon με απογοήτευσε... Δεν μου έμεινε τίποτα...

Jon V: Bon Jovi;

Χρήστος: Τι να σε απογοητεύσει πλέον ο Bon Jovi... (γέλια). Πάντως επειδή άκουγα πρόσφατα, τα άλμπουμ τους, στα 80s είναι όλα ένα κι ένα ως το "New Jersey"... Αν και μου αρέσουν πάρα πολύ όλα ως και το "These Days"...

Jon V: Εγώ εκεί είμαι... "Keep The Faith" και "These Days" είναι τα αγαπημένα μου...

...

[σ.σ.: Κάπου εδώ η συζήτηση συνεχίστηκε σε ακόμα πιο χαλαρό ύφος, σχετικά με επερχόμενες κυκλοφορίες, θέματα παραγωγής κι άλλα μουσικά θέματα, περισσότερο ως μια κουβέντα μουσικόφιλων, παρά ως μια τυπική συνέντευξη. Δεδομένου του ήδη μεγάλου μεγέθους της κουβέντας μας, θα κλείσουμε εδώ την παραπάνω συνέντευξη, αναλογιζόμενοι εκ των υστέρων ότι εν τέλει θα έπρεπε να είχαμε κάνει ένα podcast]

  • SHARE
  • TWEET