Agriculture: «Στο black metal μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις!»

Σ’ αυτήν εδώ τη μουσικοκριτική γωνιά του διαδικτύου, μας αρέσει όταν ακούμε δίσκους και συγκροτήματα που αναδεύουν κάπως τις παγιωμένες μουσικές φόρμες. Δεν χρειάζεται να είναι η πιο πειραματική πρόταση, όμως δεν μπορούμε να αντισταθούμε σε έξυπνες συνθέσεις, αναπάντεχα μουσικά στοιχεία, και πολύπλευρη θεματολογία. Για όλους αυτούς τους λόγους, λατρέψαμε το δεύτερο άλμπουμ των Αμερικανών Agriculture, και το αναδείξαμε ως την κορυφαία μουσική πρόταση του Οκτωβρίου.

Όπως αναμενόταν, αδράξαμε την ευκαιρία για μία συνέντευξη με τον Dan και την Leah, τους βασικούς συνθέτες και στιχουργούς των Agriculture, για να δούμε πώς αντιμετωπίζουν την σκηνή του black metal, από πού αντλούν την έμπνευσή τους, πώς φιλτράρουν την τέχνη τους μέσω της κοσμοθεωρίας τους, και τι πιστεύουν για το μουσικό τοπίο όπως διαμορφώνεται στην εποχή του streaming.

Ερωτήσεις: Αντώνης Καλαμούτσος, Ειρήνη Τάτση, Μάνος Κορνηλάκης - Ορφανουδάκης
Συνέντευξη: ΜΚΟ
Φωτογραφίες: απ’ το προφίλ των Agriculture στο Facebook

Καλησπέρα, Leah, γεια σου!

Γεια, πώς πάει;

Πάει πολύ καλά. Εσύ πώς είσαι;

Καλά.

Τέλεια, τέλεια. Με βλέπεις; Με ακούς καλά;

Ναι.

Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν. Το όνομά μου είναι Μάνος. Είμαι πολύ χαρούμενος που έχω την ευκαιρία να μιλήσω μαζί σου απόψε. Θα ξεκινήσω με μερικές γενικές ερωτήσεις σχετικά με το συγκρότημα και την τέχνη σας. Χρησιμοποιείτε τον όρο «ecstatic black metal». Από πού προέκυψε αυτή η ιδέα;

Προήλθε από το ενδιαφέρον μας για το black metal, την αγάπη μας για τη metal μουσική και την αίσθηση ότι λειτουργεί εγγενώς με ακραία συναισθήματα, έντονα συναισθήματα που μοιάζουν με πνευματικές εμπειρίες. Ξέρεις, αυτό το είδος ακρότητας που είναι παρόμοιο με πρακτικές διαλογισμού, σ’ αυτή τη φάση, που είναι επίσης πολύ ακραία εμπειρία. Θέλουμε να τονίσουμε αυτή την πτυχή. Ο κόσμος νομίζει ότι μπορεί να σημαίνει χαρούμενο ή κάτι τέτοιο, αλλά είναι κάτι περισσότερο από αυτό. Είναι ένα συναίσθημα σχεδόν σαν να σε κατακλύζει. Αυτό εννοούμε πραγματικά όταν χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο.

Αναφέρεσαι σε αυτό μόνο ως ακροάτρια ή και ως μουσικός; Υπάρχει κάποια έκσταση που θα μπορούσες να περιγράψεις ενώ παίζεις ζωντανά;

Ναι, νομίζω. Εννοώ, πολλά από τα τραγούδια μας μπορεί να γίνουν αρκετά απαιτητικά για να τα παίξεις: είτε είναι σωματικά απαιτητικά, με τα tremolo picking, τα blast beat, τα ουρλιαχτά, τέτοια πράγματα. Αλλά μπορεί να είναι και ψυχικά απαιτητικά. Μερικά από τα τραγούδια μας έχουν διάρκεια επτά με οκτώ λεπτά και σχεδόν δεν επαναλαμβάνονται. Και, ξέρεις, όταν περνάς από τη διαδικασία της επανάληψης που απαιτείται για να μάθεις τέτοια τραγούδια, απαιτεί την προσοχή σου μαζί με τη σωματική δραστηριότητα. Μπορεί πραγματικά να σε φέρει σε μια κατάσταση υψηλής απόδοσης και εκτέλεσης. Προφανώς, νιώθουμε ολοένα και πιο άνετα όσο παίζουμε τα τραγούδια μας, και μετά έρχεται πάλι η ώρα να γράψουμε νέα μουσική που μας προκαλεί με διαφορετικούς τρόπους. Αλλά ναι, νομίζω ότι αυτό είναι σίγουρα ένα από τα χαρακτηριστικά του.

Στις συναυλίες είμαι τόσο συγκεντρωμένη, που ξεχνάω πολλά απ’ τον φυσικό μου εαυτό

Υπάρχει και μια θεραπευτική ή καθαρτική πτυχή σε αυτό;

Χμ, δεν είμαι σίγουρη. Θέλω να πω, είμαι μουσικός για τόσο καιρό που δεν... Δεν παρατηρώ απαραίτητα τι επίδραση έχει, γιατί είναι απλά μέρος της καθημερινής μου ζωής. Αλλά αν περάσει ένα διάστημα που δεν παίζω μουσική, κι αν δεν παίζω ζωντανά με άλλους ανθρώπους, τότε το παρατηρώ σίγουρα. Αυτό το έμαθα κατά τη διάρκεια του lockdown λόγω COVID: Α, νιώθω πραγματικά κάτι να λείπει όταν δεν παίζω μουσική με άλλους ανθρώπους ή όταν δεν φωνάζω ή δεν τραγουδάω ή οτιδήποτε άλλο. Αλλά ναι, δεν ξέρω.

Το άλλο που με κάνει να σκέφτομαι αυτή η ερώτηση είναι πως, μερικές φορές, όταν είμαι σε περιοδεία και με ενοχλεί κάτι στα ιγμόρεια, μπορεί να είναι λοίμωξη ή αλλεργία ή κάτι τέτοιο. Μπορεί να με ενοχλεί όλη ημέρα, και ξαφνικά πάω να βγάλω τη συναυλία και δεν αποτελεί πρόβλημα. Δεν σκέφτομαι καν το γεγονός ότι μπορεί να έχω καταρροή ή κάτι τέτοιο. Και αυτό είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία. Είναι σαν να υπάρχει τόση συγκέντρωση και ενέργεια που αφιερώνεται στη μουσική, που αυτές οι διαφορετικές σωματικές λειτουργίες απλώς αποσυνδέονται από αυτές τις ανάγκες κατά κάποιον τρόπο.

Ναι, σαν το σώμα σου να αντιδρά και αυτό στην όλη εμπειρία. Επικεντρώνεται.

Ναι, και η συναυλία συγκεκριμένα γίνεται αυτός ο χώρος όπου είμαι τόσο, τόσο συγκεντρωμένη στη δραστηριότητα, που ξεχνάω πολλά από τον φυσικό μου εαυτό.

Πολύ ενδιαφέρον! Ωραία, μιλώντας για όρους, ονόματα και ετικέτες, από πού προήλθε η ιδέα για το όνομα της μπάντας σας, «Agriculture»;

Όλοι έχουμε διαφορετικές απαντήσεις για αυτό, αλλά εμένα μου αρέσει που ιστορικά συνδέεται με την καλλιέργεια ως μια σημαντική οικονομική και τεχνολογική επανάσταση και ότι αυτή η περίοδος είναι μια εποχή που συνδέουμε αρκετά με το metal fantasy, ξέρεις, σπαθιά και μαγεία και μεσαιωνική εικονογραφία κλπ. Ειλικρινά, είναι ένα μικρό αστειάκι πάνω σ’ αυτό. Υπάρχουν επίσης τα θέματα της καλλιέργειας, της ανάπτυξης, της τροφής, όλα αυτά τα πράγματα. Αλλά μας αρέσει επίσης το πώς ακούγεται, μας αρέσει ο τρόπος που φαίνεται και αυτό είναι επίσης ένα μεγάλο μέρος του, οπότε νομίζω ότι είναι αρκετά ανοιχτό σε ερμηνείες.

Μιλάς για την εικονογραφία του Μεσαίωνα και με φέρνεις στην επόμενη ερώτηση σχετικά με το black metal και την αισθητική του. Θα ήθελα να ρωτήσω τι σημαίνει για σένα το black metal, τι συμβολίζει, τόσο μουσικά όσο και αισθητικά. Βλέπω ότι και ο Daniel περιμένει να συνδεθεί. Θα τον βάλω στο δωμάτιο.

Κομπλέ.

Γεια σου, Ντάνιελ! Πώς είσαι;

Καλά είμαι, φίλε. Μα τω Θεώ, μισώ τη Delta (ΣτΜ.: εννοεί την αεροπορική εταιρεία). Προσπαθούσα να κάνω δύο πράγματα ταυτόχρονα, ήμουν σε αναμονή με τη Delta κι ήθελα να συνδεθώ και στη συνέντευξη. Προσπαθώ να συγκεντρώσω όλους αυτούς τους πόντους από όλες τις πτήσεις. Αλλά λέω άσχετα πράγματα. Είμαι καλά. Ευχαριστώ. Εσύ πώς είσαι;

Πολύ καλά, ευχαριστώ! Όπως είπα νωρίτερα στη Leah, χαίρομαι πολύ που έχω αυτή την ευκαιρία να μιλήσω μαζί σας και να κάνουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Θέλεις να ακούσεις την ερώτηση που μόλις έκανα;

Leah: Είναι γαμάτη ερώτηση.

Dan: Ναι, εντάξει.

Αφορά το black metal γενικά και τι σημαίνει για εσάς τόσο μουσικά όσο και αισθητικά.

D: Ωραία. Πολύ καλή ερώτηση. Ναι, μου αρέσει πολύ. Εμ... Όπως έχω ξαναπεί - ω γαμώτο, με παίρνουν απ’ τη Delta. Συγγνώμη, παιδιά. Είναι τόσο ηλίθιο όλο αυτό. (Σ.τ.Μ.: ξαναβγαίνει απ’ την συνομιλία)

Η black metal μουσική με μεταφέρει σ’ ένα σημείο ακρότητας που δεν βιώνω αλλιώς

Εντάξει... Leah, θα ήθελες να πάρεις εσύ ξανά από εδώ;

L: Ναι. Συνδέομαι με το metal με πολύ ευρύ τρόπο. Μου αρέσει πολύ το black metal, αλλά πραγματικά μπήκα στο metal μέσω του grindcore και του death metal και άλλων παρόμοιων ειδών. Αυτό που μου αρέσει σε πολλή metal μουσική είναι ότι με μεταφέρει σε ένα σημείο ακρότητας που δεν βιώνω αλλιώς, καταλαβαίνεις; Αυτή η κατάσταση όπου χάνω τον εαυτό μου σε μια αισθητηριακή εμπειρία. Το ίδιο αισθάνομαι και με τη harsh noise μουσική και νιώθω σαν να αγγίζει κάτι μέσα μου, που γίνεται εμπειρία. Είναι κάπως ανακουφιστικό. Μου δίνει μια αίσθηση ζεστασιάς κατά κάποιον τρόπο. Και νομίζω ότι αυτό βιώνουν πολλοί άνθρωποι με το black metal, μια τόσο επαναλαμβανόμενη και αδυσώπητη και σκοτεινή μουσική, που αυτή η πολυπλοκότητα και η ένταση συνδυαστικά μπορούν πραγματικά να σε βάλουν σε μια κατάσταση αναστοχασμού. Πιστεύω πως μπορεί να σε πιάσει για τα καλά. Επίσης, είναι συναρπαστική μουσική. Όταν βλέπεις μια metal μπάντα ζωντανά, είναι από τις λίγες φορές που βλέπεις ανθρώπους να δουλεύουν τόσο σκληρά για να δημιουργήσουν ένα τόσο υπερβατικό στήσιμο ήχου. Και ναι, νομίζω ότι είναι σε μεγάλο βαθμό αυτό.

Ωραία, περιγράφεις κάτι - τουλάχιστον έτσι το αντιλαμβάνομαι - σαν μια υπερβατική εμπειρία μέσω της μουσικής, που σε μεταμορφώνει σε κάτι άλλο από τον εαυτό σου. Δεν ξέρω αν αυτό εννοείς.

L: Ναι, κάτι τέτοιο, ναι. Ακούω ένα άλμπουμ με τα ακουστικά και κλείνω τα μάτια μου και απλά... Ειδικά με αρκετό extreme metal, δεν καταλαβαίνω καν πόση ώρα έχει περάσει ή πόσα τραγούδια έχουν παίξει ή οτιδήποτε άλλο. Χάνεις πραγματικά τον εαυτό σου στην εμπειρία και στην αίσθηση του χρόνου, με έναν τρόπο που μπορεί να είναι πραγματικά εκπληκτικός.

Λοιπόν, ο Daniel επέστρεψε.

D: Διαφωνώ με όλα όσα είπε η Leah. Και για να πω την αλήθεια, νομίζω ότι όλα όσα είπε είναι προσβλητικά! Όχι, φυσικά, δεν άκουσα τίποτα από αυτά που είπε η Leah. Είμαι σίγουρος ότι αυτά που είπε είναι σωστά. Συγγνώμη για αυτό, Μάνο. Ζητώ ειλικρινά συγγνώμη.

Δεν πειράζει, Daniel. Καταλαβαίνω ότι έχετε πολλές ευθύνες με τo PR και πολλά πράγματα να ισορροπήσετε, οπότε δεν πειράζει, αλήθεια. Θα ήθελες να απαντήσεις στην επόμενη ερώτηση, ίσως;

D: Φυσικά, θα ήθελα πολύ. Ευχαριστώ.

Αισθανθήκαμε ότι είχαμε δημιουργήσει ένα άλμπουμ που αποτελούσε πρόκληση και δεν ήμασταν σίγουροι για το πώς θα αντιδράσει το κοινό

Έχει να κάνει με την τελευταία σας κυκλοφορία, το "The Spiritual Sound". Ας πω απλά ότι εδώ στο Rocking.gr λατρεύουμε αυτό το άλμπουμ. Είναι όντως ένα από τα αγαπημένα μας για φέτος. Ξέρουμε ότι δεν είμαστε οι πρώτοι που σας το λέμε αυτό. Αλλά μέχρι τώρα, πώς νιώθετε με την ανταπόκριση που έχετε; Είναι ικανοποιητική; Το περιμένατε;

D: Ναι, ήταν πραγματικά εκπληκτικό. Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι! Αφότου ολοκληρώσαμε την ηχογράφηση, αισθανθήκαμε ότι είχαμε δημιουργήσει ένα άλμπουμ που αποτελούσε μια πρόκληση και δεν ήμασταν απόλυτα σίγουροι για το πώς θα αντιδράσει το κοινό. Και ναι, η Leah, ο Jonathan, που διευθύνει την Flenser, κι εγώ περάσαμε πολύ χρόνο συζητώντας για το πώς να γράψουμε το δελτίο τύπου, ώστε να το παρουσιάσουμε στον κόσμο με έναν τρόπο που να έχει νόημα, με έναν τρόπο που να παρέχει κάποια βάση για το πώς να προσεγγίσει κανείς το άλμπουμ. Επειδή συμβαίνουν τόσα πολλά, ρίχνουμε τόση πληροφορία στον ακροατή, με τρόπο που δεν είναι απολύτως αναμενόμενος στο metal. Συνήθως, σ’ ένα metal δίσκο ξέρεις περίπου τι θα πάρεις. Αλλά, ταυτόχρονα, δεν θέλαμε οι άνθρωποι να νομίζουν ότι κάναμε μία prog Οδύσσεια ή κάτι τέτοιο. Νιώθαμε ότι κάναμε κάτι συγκεκριμένο και επίσης λίγο προκλητικό. Δεν ήμασταν απόλυτα σίγουροι για το πώς θα αντιδράσει ο κόσμος, κι όταν άρχισαν να βγαίνουν οι πρώτες κριτικές, είπαμε: «Ωχ, σκατά, ανησυχούσαμε χωρίς λόγο!»

Ο κόσμος φαινόταν να συντονίζεται, σε ένα ενστικτώδες επίπεδο, με αυτό που προσπαθούσαμε να κάνουμε, που μας ικανοποίησε πάρα πολύ. Και πάλι, έχουμε κάνει κάποιες συναυλίες ως τώρα, όπου παίζουμε κυρίως κομμάτια από το νέο δίσκο και αυτό μπορεί αν γίνει σπάσιμο νεύρων. Ως τώρα είχα την αίσθηση ότι οι ζωντανές μας εμφανίσεις λειτουργούσαν πολύ καλά και τώρα έχουμε όλα αυτά τα καινούργια τραγούδια και λες «γαμώτο, θα σκίσουν ή θα πέσει σιωπή όσο τα παίζουμε;». Γιατί όλοι έχουμε πάει σε συναυλίες όπου η μπάντα αρχίζει να παίζει τα καινούργια της κομμάτια και είμαστε σε φάση (Σ.τ.Μ.: με ειρωνική φωνή) «Πωωω, τέλεια». Και μετά, ξέρεις, όλοι απλά περιμένουν.

Μόνο ψυχρά βλέμματα…

D: Ακριβώς! Ναι! Και ποτέ δεν ξέρεις, αλλά έχει αποδειχθεί πραγματικά ικανοποιητικό. Ο κόσμος είναι πρόθυμος να μας ακολουθήσει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, κάτι που νομίζω ότι μας γεμίζει με πραγματικό ενθουσιασμό για το τι μπορούμε να κάνουμε με τον επόμενο δίσκο. Μπορούμε πραγματικά να κάνουμε ό,τι θέλουμε και να εμπιστευόμαστε τους ακροατές μας, οι οποίοι γενικά το αντιμετωπίζουν με περιέργεια.

Λοιπόν, είναι ενδιαφέρον που το αναφέρεις, γιατί αυτό ήθελα να σας ρωτήσω. Έχετε πολλές πλευρές στο νέο άλμπουμ, οπότε αναρωτιέμαι αν σας ενδιαφέρει να πάρετε μερικές από τις ιδέες που είχατε για αυτό και να τις αναπτύξετε. Ή αν έχετε αφήσει κάτι στην άκρη, αν έχετε κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο που θέλετε να εστιάσετε στην επόμενη κυκλοφορία. Ξέρω ότι είναι νωρίς για να ρωτήσω, αλλά ρωτάω όπως και να ‘χει…

L: Ναι, σίγουρα έχουμε συζητήσει να αναπτύξουμε διάφορες στιγμές του άλμπουμ καθώς και να συνθέσουμε μεταξύ τους πράγματα, να τα συνδυάσουμε και να τα εξερευνήσουμε, να αφήσουμε τις ιδέες να ωριμάσουν λίγο περισσότερο. Αλλά πραγματικά δεν ξέρουμε αυτή τη στιγμή. Είναι κάπως συναρπαστικό. Έχουμε κάποιο υλικό, αλλά ξέρεις, όταν μιλάμε για ένα ολόκληρο άλμπουμ, υπάρχει πολλή μουσική που μένει να φτιάξουμε.

Δεν υπάρχει ευθεία γραμμή μεταξύ του σημείου που ξεκινάς όσον αφορά στις επιρροές και του σημείου όπου καταλήγεις

Εντάξει, κατανοητό. Υπάρχουν πολλά είδη που αναμιγνύετε στο νέο άλμπουμ, υπάρχει ένα τεράστιο αμάλγαμα ιδεών και ήχων και ηχοτοπίων. Πρέπει να ρωτήσω, ποιες είναι οι επιρροές σας; Τι πράγματα θέλατε να διοχετεύσετε σ’ αυτή την κυκλοφορία;

D: Ναι, αυτή είναι μια πολύ, πολύ καλή ερώτηση. Η εμπειρία μου με τη σύνθεση μουσικής είναι ότι δεν υπάρχει μια ευθεία γραμμή μεταξύ του σημείου απ’ όπου ξεκινάς όσον αφορά τις επιρροές και του σημείου όπου καταλήγεις. Έτσι, η φάση μεταξύ του οραματισμού και του αναστοχασμού πάνω σ’ ένα δίσκο και της σκέψης για αυτόν - για μένα, είναι αρκετά παρόμοιο με το να κάνω βόλτες και να έχω τη μουσική στο μυαλό μου και να σκέφτομαι «εντάξει, πώς λειτουργεί αυτό;». Και εκεί είναι που η επιρροή είναι πραγματικά έντονη και εσύ σαν να μαρινάρεσαι μέσα της. Αλλά ύστερα, αυτό που προκύπτει, το μαρινάρισμα είναι ίσως... (Σ.τ.Μ.: κοντοστέκεται) Το μαρινάρισμα; Η μαρινάδα; Τέλος πάντων, δεν ξέρω. Το μαρινάρισμα είναι ίσως μια καλή μεταφορά για το πώς λειτουργεί. Είναι σαν να βάζεις μια μεγάλη μπριζόλα σε κάποια σάλτσα και φαίνεται αηδιαστικό ξέρω γω, και μετά το βάζεις στο φούρνο και αυτό που βγαίνει δεν θυμίζει σε τίποτα το ωμό κρέας που άφησες για αρκετές μέρες στο σαλτσόνερο. Αλλά φυσικά, αυτό είναι που του δίνει όλη τη γεύση του. Ίσως έτσι φοράμε και τις επιρροές μας. Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία μιλάμε και ανταλλάσσουμε ιδέες, ειδικά η Leah και εγώ. Μουσικά, σίγουρα, για μένα είναι πάντα ο Bob Dylan, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Σίγουρα οι My Bloody Valentine είχαν μεγάλη επιρροή εδώ. Ποιος άλλος; Για ποιον έχουμε πει; Οι Wiegedood. Την ξέρεις αυτή τη μπάντα;

Ναι, φυσικά. Οι Wiegedood.

L: Ναι, συμφωνώ απόλυτα με αυτό. Νομίζω ότι το αστείο με τις επιρροές είναι ότι μπορείς να ξεκινήσεις να κάνεις κάτι έχοντας εμπνευστεί από κάποιον συγκεκριμένο ή να πάρεις κάποια συγκεκριμένη επιρροή, αλλά είναι πιθανό να το στρίψεις αλλού επειδή, ξέρεις... Σε μερικές στιγμές του άλμπουμ, επηρεάστηκα πολύ από τους Entombed και το πρώτο τους άλμπουμ, και μπορούσα να γράψω πράγματα που για μένα θα ακούγονταν επηρεασμένα από αυτούς, αλλά δεν είμαστε οι Entombed και δεν ακούγομαστε καθόλου σαν τους Entombed. Οπότε, είναι και λίγο δώρο το να παρεκκλίνεις από την πορεία σου και τα πράγματα να αρχίζουν να αλλάζουν και να μεταμορφώνονται, και μετά να προκύπτει οργανικά η δική μας εκδοχή αυτού του πράγματος. Νομίζω ότι έτσι συνέβη πολλές φορές στο άλμπουμ. Όλες οι επιρροές μας είναι τόσο αναμεμειγμένες που δεν ξέρουμε καν από πού αντλούμε τι, γιατί είναι βαθιά ριζωμένο στο μουσικό μας DNA τις περισσότερες φορές.

Η μουσική είναι πιο ισχυρή όταν αφήνεις τον ακροατή να κάνει τις συνδέσεις μόνος του

Οπότε είναι ένα σημείο εκκίνησης και μετά ποιος ξέρει πού θα καταλήξεις; Είμαι πολύ χαρούμενος που έχω και τους δυο σας εδώ ως τους κύριους στιχουργούς και συνθέτες, γιατί θέλω να εμβαθύνω στις θεματικές του άλμπουμ. Βρίσκουμε πνευματικότητα, βρίσκουμε ταυτότητα, και ενώ άκουγα το δίσκο, ενώ τον εξερευνούσα, έπαιξα με την ιδέα ότι και τα δύο θέματα συνδέονται με τη ρευστότητα και την αβεβαιότητα. Και δεν ξέρω αν θα συμφωνούσατε ότι δεν υπάρχει ένας αληθινός εαυτός κάπου κάτω από όλη αυτή τη βαβούρα της καθημερινής ζωής και εμπειρίας, ή ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για τις ταυτότητες, δεν υπάρχει βεβαιότητα για τη ζωή γενικά. Θα ήθελα να σας ακούσω να μιλάτε για αυτά τα θέματα που φαίνεται να σας ενδιαφέρουν πολύ.

D: Τι υπέροχη ερώτηση! Παρεμπιπτόντως, από πού είσαι, αν δεν σε πειράζει που ρωτάω;

Από την Ελλάδα.

D: Ουάου, τα αγγλικά σου είναι απλά εξαιρετικά. Σ’ ευχαριστώ πολύ που μιλάς αγγλικά. Είναι ένα από αυτά τα πράγματα που προσπαθώ να μην τα θεωρώ δεδομένα, είναι πολύ ευγενικό που μιλάς τη γλώσσα μας, σ’ ευχαριστώ που αφιέρωσες χρόνο για να κουβεντιάσεις μαζί μας. Είναι μια εξαιρετική ερώτηση.

Οπότε λοιπόν, δεν μιλήσαμε πολύ για τις συνδέσεις μεταξύ του θεματικού υλικού που δουλεύαμε, γιατί νομίζω ότι η Leah και εγώ μοιραζόμαστε την άποψη ότι η μουσική είναι πιο ισχυρή όταν αφήνεις τον ακροατή να κάνει τις συνδέσεις μόνος του. Νομίζω ότι αυτό ισχύει από την εμπειρία μου με τα έργα τέχνης γενικά, καθώς προτιμώ να τοποθετηθώ μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, παρά να έχω έναν ξεναγό να μου δείχνει τριγύρω. Να κάνω τις συνδέσεις μόνος μου. Και νομίζω ότι, ειδικά στην ακραία μουσική και το metal, όπου δεν ακούς τους περισσότερους στίχους, ή τουλάχιστον είναι ακατάληπτοι, πρέπει να τους διαβάσεις για να καταλάβεις τι λέμε, είναι σημαντικό να δίνεις στον ακροατή την ευκαιρία να ασχοληθεί με το νόημα με διαφορετικούς τρόπους. Ειδικά όταν μιλάς για πράγματα που, όπως είπες, είναι τόσο αθεμελίωτα ή ίσως ασταθή όσο η πνευματικότητα και η ταυτότητα, σωστά; Η ρευστότητα αυτών των δύο είναι κάτι που θέλεις να δώσεις στους ανθρώπους, ή τέλος πάντων εμείς θέλαμε να δώσουμε στους ανθρώπους, πολύ χώρο για να κινηθούν. Έτσι, όσον αφορά σε τέτοιες συνδέσεις, δεν τις κάναμε. Ένα πράγμα που έχω μοιραστεί και στο παρελθόν είναι πως ακόμα δεν ξέρω τι λένε όλοι οι στίχοι της Leah στο δίσκο. Ξέρεις, τους έχω διαβάσει, αλλά δεν τους ξέρω απ' έξω. Και δεν τους ήξερα καθόλου μέχρι που τους διάβασα.

Και νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για εκείνη. Προφανώς, υπάρχουν μερικές στιγμές όπου τραγουδάμε, και οι στίχοι είναι λίγο διαφορετικοί. Είναι πολύ, πολύ άμεσοι. Είναι μια πολύ διαφορετική επιλογή όταν τραγουδάς κάτι συγκριτικά με το να το φωνάζεις, όσον αφορά τη λειτουργία των στίχων. Και μετά, όσον αφορά στην πνευματική πλευρά του θέματος, νομίζω ότι ρώτησες αν πιστεύω σε ένα αληθινό εαυτό ή κάτι τέτοιο; Ίσως αυτό να διαφέρει ανάλογα με το ποιον ρωτάς στο συγκρότημα. Δεν υπάρχει καθόλου ενιαία πνευματική πρακτική στη μπάντα, και δεν είναι καν κάτι για το οποίο όντως μιλάμε, πράγμα που είναι αστείο. Αποκαλούμε τους εαυτούς μας πνευματικό πρότζεκτ, και νομίζω ότι είμαστε, αλλά σίγουρα δεν είμαστε θρησκευτικό πρότζεκτ, παρ’ όλο που είμαι πιθανώς, με σημαντική διαφορά, το πιο θρησκευόμενο ή ίσως το μόνο θρησκευόμενο μέλος του συγκροτήματος, αφού ασκώ το Ζεν Βουδισμό. Δεν ξέρω αν κάποιος άλλος στη μπάντα έχει απαραίτητα κάποια θρησκευτική πρακτική, αλλά ο καθένας έχει τη δική του πνευματική πρακτική. Απλά δεν το συζητάμε, καθώς η πνευματικότητα τείνει να είναι λίγο βαρετό θέμα μεταξύ φίλων, τις περισσότερες φορές. Είναι προφανώς μια βασική πεποίθηση του Ζεν Βουδισμού ότι δεν υπάρχει εαυτός. Αυτό είναι ένα από τα κύρια πράγματα. Αλλά δεν ξέρω αν όλοι στη μπάντα συμφωνούν με αυτό.

Ναι, αυτή η ερώτηση απευθύνεται σε εσάς τους δύο.

D: Για μένα, ναι, φυσικά, δεν υπάρχει. Αλλά είναι σημαντικό να μην αναγνωστεί κάποιος δογματισμός στο δίσκο. Αυτό θέλω να πω, καταλαβαίνεις;

Ωραία, σ’ ευχαριστώ. Leah, τώρα είναι η σειρά σου.

L: Ναι, συμφωνώ απόλυτα με πολλά από αυτά που είπε ο Dan. Μερικά από τα πράγματα για τα οποία μιλάω στο δίσκο είναι το queerness, η διεμφυλικότητα και άλλα παρόμοια θέματα, και σε γενικές γραμμές, ο διάλογος γύρω από αυτά έχει σίγουρα κλίνει σε διαφορετικές στιγμές προς άκαμπτες ιδέες για τον εαυτό και την ταυτότητα, την κατηγοριοποίηση και την σταθερή κατανόηση. Η αίσθησή μου είναι πως συχνά πρόκειται για πολιτική στρατηγική ή κίνηση. Γίνεται ώστε να μπορούμε να δικαιολογήσουμε τις απαιτήσεις μας για δικαιώματα με βάση το ότι μοιραζόμαστε αυτή τη σταθερή κατηγορία ταυτότητας που όλοι μπορούμε να επισημάνουμε και να πούμε ότι είναι ουσιαστική ή έμφυτη σ’ εμάς ή κάτι τέτοιο. Και ξέρεις, οι άνθρωποι το αισθάνονται αυτό με διαφορετικούς τρόπους. Μιλάω τώρα απ’ τη δική μου εμπειρία, αλλά νομίζω ότι αυτό είναι το χρήσιμο του να μιλάμε για αυτά στο ζήτημα της ταυτότητας και του εαυτού.

Αλλά θα πω ότι η δική μου εμπειρία του φύλου, της σεξουαλικότητας, της προσωπικότητας κλπ., είναι μια εμπειρία ρευστότητας που πραγματικά αναιρεί με κάθε τρόπο την ιδέα ότι υπάρχει κάποιος οντολογικός εαυτός στον οποίο προσπαθώ να φτάσω. Βλέπω το ποια είμαι ως κάτι πάντα εύπλαστο, μεταβαλλόμενο. Και οι όροι που χρησιμοποιώ για να την περιγράψω είναι όροι που έχουν κατασκευαστεί κοινωνικά, οι οποίοι έχουν νόημα μόνο στο βαθμό που όλοι καταλαβαίνουμε τι σημαίνουν. Έτσι, για μένα, μέρος της εμπειρίας μου γύρω απ’ την πνευματικότητα έχει να κάνει με το απλώς «είναι», να βρίσκω μια αίσθηση παρουσίας με ό,τι υπάρχει σε αυτό το σώμα σε κάθε δεδομένη στιγμή. Με ό,τι συμβαίνει με το σώμα και το μυαλό μου και το να είμαι εκεί στο παρόν και να μπορώ να απομακρυνθώ από ορισμένες αφηγήσεις που έχω κατασκευάσει, με τις οποίες και ταυτίζω περισσότερο μία ιδέα του εαυτού. Νομίζω ότι ο «εαυτός», όταν κάνουμε λόγο για κάτι τέτοιο, έχει να κάνει πολύ με τις αφηγήσεις και τις ιστορίες που λέμε για το ποιοι είμαστε κλπ. Η εμπειρία μου από την πνευματικότητα αφορά στο να εγκαταλείπω για λίγο αυτές τις αφηγήσεις, αλλά και τις μεθόδους που μπορώ να βρω για να το κάνω αυτό.

Η μουσική είναι εκεί και είναι ανοιχτή για ό,τι θέλουν να κάνουν οι άνθρωποι με αυτή

Εντάξει, παιδιά, αυτές οι απαντήσεις είναι τόσο διορατικές και χαίρομαι που σας έκανα αυτή την ερώτηση, αλήθεια. Και αυτό με φέρνει σε κάτι άλλο που νιώθω, ότι αυτά τα θέματα της ρευστότητας, της συμπερίληψης, των αναγκών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απουσιάζουν από το black metal εδώ και πολύ καιρό και μόνο πρόσφατα έχουμε αυτή την τεράστια εμφάνιση συγκροτημάτων που φέρνουν ξανά αυτά τα θέματα στο προσκήνιο, τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζω. Θέλω να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι το black metal μπορεί να επαναπροσδιοριστεί μέσω συγκροτημάτων όπως το δικό σας, με queer υπόβαθρο, ίσως με RABM υπόβαθρο και τις αντίστοιχες σκηνές τους. Πιστεύετε ότι το black metal επεκτείνεται, ότι επαναπροσδιορίζεται;

L: Νομίζω ότι είναι εκεί για να το πάρει όποιος θέλει (γελά). Όταν μιλάς για αισθητική, στυλ και είδος, αυτά τα πράγματα θα έχουν πάντα τις συνυποδηλώσεις τους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι δεσμευμένα σε αυτές τις συνυποδηλώσεις και μπορούν πάντα να χρησιμοποιηθούν για διαφορετικούς σκοπούς, είτε πρόκειται για επαναπροσέγγιση, ανάκτηση ή επέκταση αυτού που κάνει το είδος. Αυτό μπορείς να το αναζητήσεις μετά την δημιουργία του έργου τέχνης. Αλλά στην ίδια την πράξη, αυτός είναι ένας ήχος που μας είναι χρήσιμος, μας εμπνέει, είναι κάτι με το οποίο θέλουμε να δουλέψουμε. Και νομίζω ότι υπάρχει για αυτό το σκοπό.

Υπάρχουν τόσα πολλά είδη στην ίδια φάση, όπως η country μουσική για παράδειγμα. Ένα απ’ τα αγαπημένα μου άλμπουμ είναι των Lavender Country, μιας country μπάντας μόνο με gay μέλη, απ’ το Σαν Φρανσίσκο της δεκαετίας του '70. Και έβγαλαν ένα άλμπουμ folk country, που τραγουδούσαν για τα πράγματα που ήθελαν να τραγουδήσουν. Κι είναι τόσο εντυπωσιακό να το ακούς λόγω της εποχής που κυκλοφόρησε, αλλά και λόγω του πόσο τυπικά country είναι. Είναι ένα country άλμπουμ, με πιάνεις; Υπάρχει κάτι υπέροχο στο γεγονός ότι μπορούμε να το κάνουμε αυτό, η μουσική είναι εκεί και είναι ανοιχτή για ό,τι θέλουν να κάνουν οι άνθρωποι με αυτήν.

Το να γίνεις viral δεν είναι τόσο σημαντικό

Daniel, θα ήθελες να προσθέσεις κάτι;

D: Ναι, ένα από τα κουλ πράγματα με το metal γενικά συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο μουσικό τοπίο. Δεν είμαι σίγουρος κατά πόσο αληθεύει, αλλά αυτή είναι η αίσθηση που έχω, πως αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια περίοδος προσαρμογής, που οι άνθρωποι έχουν καταλάβει πώς λειτουργεί η μουσική σ’ ένα ψηφιακό οικοσύστημα, μ’ έναν τρόπο που ίσως ήταν πολύ μπερδεμένος για πολύ καιρό. Η καινοτομία του viral. Έχουμε δει μέχρι τώρα πώς λειτουργεί ο κύκλος ζωής μίας viral μπάντας. Πολλά πράγματα που ήταν πολύ σημαντικά στη μουσική για πολύ καιρό, όπως η εύκολη κατηγοριοποίηση, η απλή, βασισμένη στο είδος, έκφραση, ίσως αρχίζουν να εξαφανίζονται λίγο, επειδή έχουμε κορεστεί από αυτά. Όλοι γνωρίζουν πλέον ότι το να γίνεις viral δεν είναι και τόσο σημαντικό. Όχι πως δεν προσφέρει τίποτα, αλλά δεν είναι απαραίτητα το πιο σημαντικό πράγμα και δεν οδηγεί οπωσδήποτε σε μια βιώσιμη μουσική καριέρα.

Αυτό που σημαίνει για μένα είναι ότι βλέπουμε πολύ πιο προκλητική μουσική να γίνεται πραγματικά δημοφιλής - ακόμα και μέχρι τώρα φέτος. Όχι μόνο στον χώρο του metal, όπου σπάνε πολλά όρια, αλλά και στο indie rock και το hip hop και γενικά στο φάσμα της δημοφιλούς μουσικής, κάτι που είναι πραγματικά συναρπαστικό. Στο black metal συγκεκριμένα, υπάρχει η αίσθηση ότι, ναι, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Υπάρχει μια έκρηξη ειδικά των trans black metal συγκροτημάτων, κάτι που μας ενθουσιάζει πραγματικά, και κάθε φορά που παίζουμε σ’ ένα μικρό metal φεστιβάλ, υπάρχει κάποιο συγκρότημα που δεν έχουμε ξαναδεί, που κάνει κάτι αληθινά συναρπαστικό και ιδιαίτερο.

Και, σε αυτό το σημείο, έχει πολύ λίγη σχέση με τις παραδόσεις του black metal. Είναι ενδιαφέρον γιατί το δεύτερο κύμα του black metal είναι τόσο εμβληματικό, πραγματικά μοιάζουν με είδωλα. Υπάρχει τέτοια αισθητική που μερικές φορές κολλάμε πολιτισμικά λόγω του πόσο επιβλητική είναι, τα εξώφυλλα των Darkthrone π.χ., που ξεχνάμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν ενδιαφέροντα πράγματα με αυτή τη μουσική εδώ και αρκετό καιρό. Νιώθω ότι αυτή τη στιγμή είναι μια συναρπαστική περίοδος. Τείνω να βγάζω αυστηρά συμπεράσματα και μετά να συνειδητοποιώ ότι έκανα λάθος, οπότε μάλλον αυτό συμβαίνει και τώρα, αλλά νιώθω πιο ενθουσιασμένος για τη μουσική τώρα από ό,τι έχω νιώσει εδώ και πολύ καιρό. Νιώθω ότι αυτή τη στιγμή συμβαίνουν κάποια πραγματικά πολύ, πολύ ωραία πράγματα.

Είναι πολύ ενδιαφέρον που το λες αυτό, γιατί πολλοί άνθρωποι δεν ασχολούνται με το πώς λειτουργεί το ψηφιακό μάρκετινγκ της μουσικής και τώρα όλοι νιώθουν ότι πρέπει να τροφοδοτήσουν τον αλγόριθμο και έτσι πρέπει να είναι εμπορεύσιμοι και να μπουν σε ένα κουτί. Αλλά εσύ φέρνεις μια εντελώς νέα οπτική γωνία σε αυτό.

D: Αυτό είναι αλήθεια, όμως δεν ξέρω αν είδες το δελτίο τύπου που γράψαμε, αλλά είπαμε συγκεκριμένα ότι δεν λειτουργεί έτσι. Κανένα από αυτά τα τραγούδια δεν θα γίνει viral. Απλά δεν λειτουργεί έτσι. Τώρα που το είπα αυτό, ίσως να συμβεί και να γίνουμε όλοι εκατομμυριούχοι. Αλλά δεν θα γίνει, γιατί δεν μπορείς απλά να πεις, ξέρεις, «Αυτή η black metal μπάντα μεταφέρει τη μουσική σε ένα νέο επίπεδο, αγκαλιάζοντας την queer ταυτότητά της!» (ΣτΜ: σε στυλ διαφήμισης). Καταλαβαίνεις τι εννοώ; Δεν είναι έτσι, γιατί δεν ακούγομαστε «σαν τους Darkthrone αλλά γκέι» ή δεν ξέρω κι εγώ τι. Ο αλγόριθμος ανταμείβει μια μικρή παραλλαγή σε κάτι που οι άνθρωποι ήδη γνωρίζουν. Και δεν είναι ακριβώς αυτό που κάνουμε. Θέλαμε να ορθώσουμε ανάστημα, να προχωρήσουμε λίγο μπροστά και να πούμε «δεν κάνουμε κάτι τέτοιο εδώ πέρα». Αλλά και πάλι, πραγματικά νιώθω ότι πολλές μπάντες κάνουν το ίδιο, και νομίζω ότι η μουσική βιομηχανία προσαρμόζεται στα πράγματα. Ναι, υπάρχει το Spotify-core, το νέο easy-listening που βγάζει λεφτά, αλλά υπάρχει και ένα κοινό πεινασμένο για κάτι που το πάει λίγο πιο πέρα.

Δυστυχώς, ο χρόνος μας τελειώνει. Θα μπορούσα να συνεχίσω με τις ερωτήσεις και να σας ακούσω να μιλάτε για ώρα, αλλά μας μένει μόνο ένα λεπτό. Δεν ξέρω αν θέλετε να κάνετε κάποιο τελευταίο σχόλιο πριν κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη.

L: Πραγματικά εκτιμήσαμε τη συνέντευξη. Ήταν εξαιρετικές οι ερωτήσεις. Ας ελπίσουμε ότι θα τα ξαναπούμε μία επόμενη φορά.

D: Πρέπει να έρθουμε στην Ελλάδα, ρε φίλε. Ψήνομαι πολύ να έρθω.

Αν έρθετε, θα με βρείτε στην πρώτη σειρά. Ελπίζω να γίνει σύντομα, αργά ή γρήγορα.

D: Τέλεια. Ευχαριστούμε, Μάνο. Το εκτιμούμε πολύ.

Κι εγώ σας ευχαριστώ. Καληνύχτα, γεια σας.