Στασίδι στα κόκκινα φώτα

Εάν κάποιος μου ζητούσε να επιλέξω τα αγαπημένα μου (αν όχι «τα καλύτερα») ελληνικά τραγούδια, θα του αράδιαζα μεταξύ άλλων τα παρακάτω. Off the top of my head, όπως λέμε στην ημιορεινή Ρεθυμνία:

"Πώς Να Σωπάσω" (Στ.Ξαρχάκος - Κ.Κινδύνης), "Σ'ακολουθώ" (Μ.Λοϊζος), "Κάπου Νυχτώνει" (Στ.Κουγιουμτζής), "Βρέχει Στη Φτωχογειτονιά" (Μ.Θεοδωράκης - Τ.Λειβαδίτης), "Λένγκω" (Γ.Μαρκόπουλος), "Η Γιορτή Των Ζεϊμπέκηδων" (Απ.Καλδάρας - Πυθαγόρας), "Τα Λόγια Και Τα Χρόνια" (Γ.Μαρκόπουλος - Μ.Ελευθερίου), "Δίκοπη Ζωή" (Θ.Μικρούτσικος - Μ.Ελευθερίου), "Την Πόρτα Ανοίγω Το Βράδυ" (Μ.Θεοδωράκης - Στ.Λειβαδίτης), "Είσαι Η Πρέβεζα Και Το Κιλκίς" (Θ.Μικρούτσικος - Μ.Ελευθερίου), "Άννα Μη Κλαις" (Θ.Μικρούτσικος - Μπ.Μπρέχτ / Μ.Πλωρίτης), "Μοιρολόι" (Μ.Πλέσσας - Τ.Λειβαδίτης), "Cambay's Water" (Θ.Μικρούτσικος - Ν.Καββαδίας), "Ιδανικός Κι Ανάξιος Εραστής" (Γ.Σπανός - Ν.Καββαδίας), "Θεσσαλονίκη" (Θ.Μικρούτσικος - Ν.Καββαδίας), "Γυναίκα" (Θ.Μικρούτσικος - Ν.Καββαδίας), "Πρωινό Τσιγάρο" (Ν.Μαυρουδής - Α.Αλκαίος), "Ενας Ευαίσθητος Ληστής" (Μ.Χατζιδάκις - Ν.Γκάτσος), "Φάτα Μοργκάνα" (Μαρίζα Κωχ - Ν.Καββαδίας), "Τίποτα Δεν Πάει Χαμένο" (Μ.Λοϊζος - Μ.Ρασούλης), "Αύγουστος" (Ν.Παπάζογλου), "Η Θανάσιμη Μοναξιά Του Αλέξη Ασλάνη" (Δ.Σαββόπουλος), "Σ'Είδαν Τα Μάτια Μου" (Θ.Μικρούτσικος - Μ.Γκανάς), "Μυστικό Τοπίο" (Δ.Σαββόπουλος), "Αυτούς Τους Εχω Βαρεθεί" (Θ.Μικρούτσικος - Β.Μπίρμαν / Δ.Κούρτοβικ), "Ο Γλάρος" (Βάσω Αλαγιάννη), "Λέι Λιμ Λέι" (Ζ.Λιβανελί / Λ.Παπαδόπουλος), "Αμλετ Της Σελήνης" (Θ.Μικρούτσικος - Μ.Ελευθερίου), "Ανεμολόγιο" (Θ.Μικρούτσικος - Κ.Τριπολίτης), "Τι Να Θυμηθώ" (Ν.Ζούδιαρης), "Διάφανος" (Θ.Παπακωνσταντίνου), "Φαβορί" (Κ.Λειβαδάς - Οδ.Ιωάννου).

Το περασμένο Σάββατο μού συνέβη κάτι εκπληκτικό. Αυτά τα 32 αριστουργήματα, μαζί με αρκετά άλλα, τα άκουσα ζωντανά, όλα μαζεμένα, σε μία μουσική σκηνή 150 ατόμων, στο ζεστό πατάρι του κατά τ' άλλα απωθητικού «Γυάλινου».

Τα ερμήνευσαν δύο από τους καλύτερους τραγουδιστές που έβγαλε ποτέ η Ελλάδα: ο Γιάννης Κούτρας και ο Γιώργος Μεράντζας.

Δεν ζητούσα πάντως "Αλέξη Ασλάνη" ούτε "Διάφανο" ούτε "Ζεϊμπέκηδες" για να πάω να τους ακούσω. Εάν στηνόταν με παράσταση δέκα λεπτών μόνο με τη "Δίκοπη Ζωή" από τη φωνή του Μεράντζα και με τη "Γυναίκα" από τον Κούτρα, χωρίς τίποτε άλλο, θα πήγαινα κάθε βράδυ. Θα είχα το δικό μου στασίδι.

Ο Κούτρας και ο Μεράντζας είναι παραγνωρισμένοι και άτυχοι. Παραγνωρισμένοι, επειδή έτρεξαν την καριέρα τους μακριά από τα φώτα της ράμπας. Άτυχοι, επειδή είναι μόνο αοιδοί και όχι συνθέτες. Δεν γράφουν τραγούδια, οπότε κρέμονται από την πέννα άλλων.

Ο όγκος της δισκογραφίας που φέρνουν μαζί τους δεν είναι ευθέως ανάλογος με το ταλέντο τους. Να πώς οδηγήθηκαν σε αυτό το απίστευτο «greatest hits» του ελληνικού τραγουδιού. Τόσο το καλύτερο για τον ανυποψίαστο ακροατή.

Ο Θάνος Μικρούτσικος τους έβγαλε και τους δύο στο κλαρί στη δεκαετία του '70, χωρίς ωστόσο να τους κάνει χάρες. Μάλλον στον εαυτό του έκανε χάρη και σε εμάς όλους, όταν τους επέλεξε. Ο "Σταυρός Του Νότου" και τα "Τροπάρια Για Φονιάδες", δίσκοι-σταθμοί στην δισκογραφία της μεταπολίτευσης, φέρουν ανάγλυφη τη σφραγίδα των ερμηνευτών όσο και αυτήν του δημιουργού.

40 χρόνια αργότερα, ορισμένοι από τους συνοδοιπόρους εκείνης της εποχής αποδήμησαν για έναν καλύτερο κόσμο. Άλλοι μεγάλωσαν και τα παράτησαν. Ο Γιάννης Κούτρας και ο Γιώργος Μεράντζας χάραξαν τον δικό τους δρόμο.

Εσωστρεφής και μονήρης ο Κούτρας, αποφεύγει τις κινήσεις καριέρας και αφήνει να διαδίδεται η δουλειά του στόμα με στόμα. Ο δίσκος που έβγαλε πριν από λίγες μέρες μαζί με τον παλιόφιλο Βασίλη Παπακωνσταντίνου, σε συνθέσεις του Αλέξανδρου Χατζηνικολιδάκη, είναι ένα μικρό κομψοτέχνημα. Η δε φωνή του, εθνικός θησαυρός, ακόμα και τώρα που έκλεισε τα 60 του.

Ο Μεράντζας αποσύρθηκε στα Τζουμέρκα όπου άνοιξε έναν υπέροχο ξενώνα στα Πράμαντα («Ξενείον») και εμφανίζεται αραιά σε μουσικές εκδηλώσεις, στην Αθήνα ή στα αγαπημένα του Τζουμέρκα. Το ακοίμητο λαρύγγι του, όμως, τρυπάει τοίχους και καρδιές. Όταν κλείνει τις παραστάσεις του με δύο συγκλονιστικά ηπειρώτικα, τα "Ξεχωρίσματα" και το "Φάτε Πιέτε", δεν μένει μάτι στεγνό στο ακροατήριο.

Οι δυό τους θα τα ξαναπούν τα επόμενα πέντε Σάββατα, πάντοτε στο «Upstage» του «Γυάλινου». Ο χώρος γεμίζει, όπως γέμιζε και πέρυσι στο αντίστοιχο εγχείρημα («Κάτω από φώτα κόκκινα»). Πήγα στην πρεμιέρα και θα ξαναπάω. Η μπάντα, άλλωστε, είναι εκλεκτή: ο Παναγιώτης Παπαγεωργίου, ο Κώστας Καρακατσάνης, ο Απόστολος Καλτσάς από τα Υπόγεια Ρεύματα. Και δύο φωνές που αγγίζουν την ψυχή.