Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Τρία και κάτι χρόνια μετά την "Πρόσκληση Σε Δείπνο Κυανίου", ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου επιστρέφει στην δισκογραφία, παρέα με τον Σωκράτη Μάλαμα αυτήν τη φορά. Η νέα του δουλειά μπορεί να φέρει τον φαινομενικά διαφορετικής διάθεσης τίτλο "Με Στόμα Που Γελά", ο δημιουργός όμως σε σχετικό του σημείωμα περιγράφει μιαν άλλη πραγματικότητα. «Τα τραγούδια δεν μιλάνε για το εύκολο και συμβατικό γέλιο αλλά για εκείνο το βαθύ, ανεξέλεγκτο γέλιο που σε τραντάζει. Αυτό που μοιάζει με την αίσθηση του θανάτου, που επίσης σε τραντάζει και είναι ανεξέλεγκτος.»

Από την πρώτη ακρόαση γίνεται αντιληπτό ότι δεν είναι μόνο το εξώφυλλο που μας φέρνει πίσω στο 1995 και στον δίσκο "Στην Ανδρομέδα Και Στη Τη", πρώτη εκτεταμένη συνεργασία του Θανάση με τον Σωκράτη. Είναι τα ίδια τα τραγούδια αλλά και τα μουσικά όργανα που (δεν) μπαίνουν μπροστά, φανερώνοντας ξεκάθαρη επιστροφή στους λαϊκούς και παραδοσιακούς δρόμους με τους οποίους συστήθηκε στο ευρύ κοινό ο Λαρισαίος τραγουδοποιός, πριν το άκρως επιτυχημένο και παρατεταμένο πείραμα με τις ηλεκτρισμένες ενορχηστρώσεις.

Σε αντιστοιχία με την διαφοροποίηση ή και στένωση του μουσικού φάσματος, οι διαφορετικοί ερμηνευτές των προηγούμενων δίσκων παραχωρούν τις θέσεις τους στον έναν αλλά λέοντα Σωκράτη Μάλαμα, με αστερίσκο στο πολλαπλώς εξαιρούμενο "Στα Πόδια Της" που ανοίγει τον δίσκο. Από την άλλη πλευρά βέβαια, ένα προσεκτικό αυτί θα εντοπίσει κρυφές αναλογίες με αρκετές από τις ιδιοφυείς παραξενιές που μας έχει κεράσει κατά καιρούς ο Θανάσης, οπότε σε καμία περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε με ένα σύνολο τυποποιημένων τραγουδιών.

Η μοναδική σκοτινιασμένη ατμόσφαιρα που έχουμε αγαπήσει σε αντιδιαστολή με την απενοχοποιημένη απόλαυση των παραδοσιακών ρυθμών που μιλούν στο υποσυνείδητο, οι ευγενείς και ανατατικές μελωδίες της νεοελληνικής τραγουδοποιίας που πλέον συναντάμε όλο και σπανιότερα, και κυριότερα τα λόγια που άλλοτε τρυπάνε και άλλοτε ιντριγκάρουν τον ακροατή, επιβεβαιώνουν μία ακόμη φορά γιατί ο άλλος Παπακωνσταντίνου είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στην ελληνόστιχη δισκογραφία τα τελευταία 25 χρόνια.

Σκοπός του εναρκτήριου "Στα Πόδια Της" είναι θαρρώ το ξάφνιασμα του ακροατή, που επιτυγχάνεται μέσω της σχεδόν άρρυθμης (και μοναδικής στον δίσκο) ερμηνείας του Παπακωνσταντίνου σε ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη. Το σπονδυλωτό "Ρίλκε" με αντιστροφή-διασκευή ποιήματος του Κεντροευρωπαίου λογοτέχνη στο ρεφρέν (εκεί βρίσκουμε και τον κεντρικό τίτλο) κινητοποιεί τις αισθήσεις, πριν την πρώτη μεγάλη στιγμή με το «κυκλωτικό» "Είχα Τον Κήπο Της Εδέμ".

Από τα δύο πιο παραδοσιακά τραγούδια του δίσκου, "Η Καλύβα" και "Το Ζητιανόξυλο", θα σε κερδίσει μάλλον το δεύτερο λόγω της επωδού. Στο ενδιάμεσο το "Σκέψη Μου Ξημερωμένη" αναπτύσσεται τόσο ώστε να μην θυσιαστούν τα λόγια και η ερμηνεία, οι "Γυναίκες" με βάσεις στον Χέσσε επαναφέρουν το αρχικό ζήτημα και η "Απόδραση" απλά συγκλονίζει ως ατομική και κοινωνική κριτική με κάλυμμα ένα πανέμορφο λανθάνον βάλς. Από το «Καληνύχτα μαλάκα, η ζωή έχει πλάκα» μέχρι το «Καλώς ήρθες και πάλι στον αγώνα, μπαμπάκα»  είναι άλλωστε τρεις δεκαετίες δρόμος. Και μία στιγμή.

Οι "Κάρτες" «από την Σμύρνη» μας οδηγούν βορειότερα, στις όχθες του Έβρου και την "Τάλα", για μία ακόμη συγκλονιστική προσφυγική αφήγηση, σε πιο ήρεμους όμως τόνους απ' ό,τι στο παρελθόν. "Μείνε Κοντά Μου" και "Η Λάθος Μοιρασιά" εκπροσωπούν το λαϊκό τραγούδι, με το δεύτερο να κερδίζει άνετα, προφανώς όχι μόνο επειδή προϋπήρχε στα "Λάφυρα" του 1998, με τη φωνή τότε της Μελίνας Κανά. Η "Τρυφερή Σκιά" θα πέσει βαριά μαζί με την αυλαία έπειτα από 47 λεπτά, και η ατομική και κοινωνική κριτική θα επανέλθει, με αποκορύφωμα την κωμικοτραγική αναφορά στον «φοβερό και τρομερό» Ιαβέρη.

Το τελικό συμπέρασμα είναι γνωστό εδώ και χρόνια. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, από όποια πλευρά και αν κοιτάξει τα λόγια που σκαρώνει και τις μουσικές με τις οποίες τα ντύνει, είναι σίγουρο πως δεν θα κυκλοφορήσει μέτριο, πόσο μάλλον αδιάφορο δίσκο. Από την πλευρά μας, είτε μας αρέσει περισσότερο, είτε μας αρέσει λιγότερο ο εκάστοτε νέος δίσκος του Μεταξοχωρίου και περιχώρων πλέον τραγουδοποιού, οφείλουμε κυρίως στον εαυτό μας να αφουγκραστούμε τα όσα έχει να μας πει, και όχι απαραιτήτως να ψάχνουμε τις επόμενες στιγμές αποθέωσης στις συναυλίες. Το τι θα συμβεί το καλοκαίρι είναι άλλωστε μια άλλη, παλιά και γνωστή ιστορία που Θανάσης και Σωκράτης πρόκειται να ξαναγράψουν.

Ολόκληρος ο δίσκος είναι διαθέσιμος για ακρόαση στο YouTube.