Η Χαμένη Ήπειρος του λατινοαμερικάνικου progressive

Υπάρχουν φορές που το δεδομένα ποιοτικό μένει στις σκιές της λήθης, καταφέρνοντας να βρει μονάχα μια μικρή μερίδα της απήχησης που πραγματικά θα δικαιούταν. Στη μουσική βιομηχανία τέτοιες περιπτώσεις είναι κάτι το σύνηθες, καθώς μονάχα το ταλέντο και η σκληρή δουλειά μοιάζουν να μην αρκούν πάντα. Ωστόσο, με το χρόνο να αποδεικνύεται ο αντικειμενικότερος κριτής, τα μουσικά έργα των αφανών ηρώων υπάρχουν, περιμένοντας να αποκαλύψουν την μαγεία τους σε αυτούς που θα τα ανακαλύψουν.

Στα πλαίσια αυτής της «διαστροφής», θα παρουσιάζουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα, μέσω μίας στήλης που καθόλου τυχαία επέλεξε να παίξει με τις λέξεις progress και obsession, ένα δίσκο από το ευρύτατο φάσμα και την κληρονομιά του progressive rock, που δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει ενός cult συλλεκτικού επιπέδου.

Days of progressive past Vol. 53:

Tellah - Continente Perdido
(PRW, 1980)

Εξετάζοντας την εξέλιξη του προοδευτικού rock και τη διάδοση του ανά τον κόσμο, είναι έκδηλη η αισθητική διαφοροποίηση που παρουσιάζουν οι εκάστοτε τοπικές σκηνές μεταξύ τους. Ακολουθώντας ένα κοινό συνθετικό «σουλούπι», αλλά διαμορφώνοντας το χαρακτήρα τους έχοντας εντελώς διαφορετικά ερεθίσματα ως πρωτεύουσες επιρροές, είναι εύκολο για τον σημερινό μουσικό παρατηρητή να κατανοήσει το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτιζε η «εντοπιότητα» μιας μπάντας στον ήχο της, προτού η τεχνολογική πρόοδος εντείνει το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και στο χώρο της μουσικής. Έτσι, ακόμη και στο επίπεδο των, θεωρητικά και χονδροειδώς γενικευτικά, τεσσάρων κύριων προοδευτικών σκηνών (Βρετανική, Ιταλική, Γερμανική, Αμερικάνικη) των ‘70s, οι ηχητικές και δημιουργικές διαφορές ανάμεσα τους ήταν τέτοιες, που η καταγωγή του όποιου σχήματος μπορούσε να γίνει άμεσα αντιληπτή έπειτα από λίγα λεπτά ακρόασης της μουσικής του, γεγονός που ίσχυε σε μεγάλο βαθμό και για τα συγκροτήματα που η καταγωγή τους κρατούσε από χώρες με πολύ μικρότερη αναγνωρισιμότητα και παράδοση στο είδος.

...Το prog rock της Νότιας Αμερικής: βαθιά αισθαντικό, άκρατα μελωδικό, σχεδόν ρομαντικό ανά στιγμές και, σίγουρα, αρκούντως τεχνοκρατικό λόγω είδους...

Μεταφερόμενοι στη προοδευτική Βραζιλία εκείνης της εποχής, βρίσκουμε τα σχήματα που την απαρτίζουν να ακολουθούν (στην πλειονότητα τους) τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της λατινοαμερικάνικης prog σκηνής, όπως εκείνη διαμορφώθηκε υπό την επίδραση τόσο του εκλεπτυσμένου rock progressivo italiano, όσο και του κραταιού βρετανικού prog των πασίγνωστων μεγαθηριακών συγκροτημάτων που όλοι γνωρίζουμε. Ουσιαστικά, το prog της Νότιας Αμερικής είναι βαθιά αισθαντικό, άκρατα μελωδικό, σχεδόν ρομαντικό ανά στιγμές και, σίγουρα, αρκούντως τεχνοκρατικό ώστε να επιτυγχάνει τη δημιουργική ισορροπία που απαιτείται. Ένα prog που δεν αποποιείται τις χαρακτηριστικές δομές του ιδιώματος, αλλά συγχρόνως δεν εξαρτάται από εκείνες, αφήνοντας το συναίσθημα στη θέση του οδηγού. Έτσι, τα συγκροτήματα της περιοχής μοιάζουν να έχουν πολλά περισσότερα κοινά με τη μελωδικότερη πλευρά του προοδευτικού rock, όπως εκείνη ορίζεται από τους Camel, τους Yes αλλά και μπάντες όπως οι Ιταλοί Premiata Forneria Marconi, καταφέρνοντας να διαμορφώσουν ένα - ας πούμε - προσωπικό ηχητικό ύφος.

Έτσι, μια τοπική μπάντα της Μπραζίλια, πρωτεύουσας της προαναφερθείσας χώρας, ξεκίνησε την πορεία της ταπεινά το 1974, έχοντας ως ινδάλματα τους Deep Purple κι επιλέγοντας να ακολουθήσουν παρεμφερή ηχητική πορεία, υπό την ονομασία Tellah. Μάλιστα, η δράση της συνέπεσε με μια περίοδο έντονης πολιτικής ανισορροπίας για τη χώρα, η οποία ήδη βρισκόταν για μια δεκαετία υπό στρατιωτική διακυβέρνηση (ως το αποτέλεσμα του πραξικοπήματος που έλαβε χώρα το 1964 κι εξόρισε τον μέχρι τότε πρόεδρο Joao Gulart - τον τελευταίο που προερχόταν από τον αριστερό πολιτικό χώρο μέχρι το 2003 και τον Luiz Inácio Lula da Silva – στην Ουρουγουάη), οπότε και η οποιαδήποτε μορφή ελεύθερης έκφρασης περνούσε από την κυβερνητική λογοκρισία για τυχόν «αντιφρονούντα» μηνύματα.

...Πρωτοπόροι της Μπραζίλια και πρωτεργάτες του εκ Βραζιλίας ορμώμενου prog rock...

Δίχως να περιορίσουν τη δράση τους μονάχα εντός των τοιχών της πόλης τους, οι Tellah απέκτησαν γρήγορα ένα σημαντικό πυρήνα ακροατών, αν κι έπρεπε να φθάσουμε τέσσερα χρόνια έπειτα από την εκκίνηση τους ώστε να υπάρξουν σημαντικές δημιουργικές εξελίξεις - και δη φιλοπρόοδου ενδιαφέροντος. Η είσοδος των Dênis Torre και Marcone Barros στις τάξεις του συγκροτήματος, δύο μουσικών σαφώς πιο τεχνικά καταρτισμένων από τους προκατόχους τους, οδήγησε στην υιοθέτηση ενός ξεκάθαρου prog rock ύφους, αρκετά πιο σύνθετου κι απαιτητικού από εκείνο των πρώιμων ημερών της μπάντας. Από το 1978 κιόλας, οι δημιουργικές ζυμώσεις είχαν ενταθεί για τα καλά, φθάνοντας στο αποκορύφωμα τους το 1980, χρονιά που κυκλοφόρησε το πρώτο - και μοναδικό - άλμπουμ του σχήματος, με τίτλο "Continente Perdido".

Εξαιρώντας τον προβληματικό ήχο της κυκλοφορίας, κάτι αναμενόμενο λόγω και των περιορισμένων πόρων της μπάντας, το υλικό του "Continente Perdido" φαντάζει ως ένα εξαίρετο δείγμα συμφωνικού prog της εποχής του, με την ανομοιογένεια του και τη ροπή του προς τη μελωδία να λειτουργούν μάλλον ενισχυτικά στην όλη εμπειρία ακρόασης. Προφανώς, οι επιρροές από Yes, ELP και λοιπούς prog γίγαντες της εποχής είναι έντονες κι εύκολα διακριτές (για παράδειγμα, το ξεκάθαρα Squire-ικό μπάσο δεν γίνεται να αγνοηθεί - και γιατί άλλωστε; - ενώ στο "Segmento" η lead κιθάρα ομοιάζει αρκετά με την αντίστοιχη των Eloy της εποχής), αλλά ο νοτιοαμερικάνικος αέρας (με κύριο εκφραστή τη - προφανώς στη μητρική τους γλώσσα - στιχουργική) χαρίζει σε προσωπικότητα ό,τι μπορεί να χάνεται σε πρωτοτυπία. Συγχρόνως, το μπλέξιμο folk και pop/rock στο βασικό symphonic prog κορμό συμβαίνει αρμονικά και χαρίζει επιπλέον προσβασιμότητα σε ένα μουσικό έργο που έτσι κι αλλιώς αυτή τη στιγμή απευθύνεται σε λίγους, αλλά συνεπείς ρέκτες της προοδευτικής μουσικής του παρελθόντος.

Ένα όμορφο καλλιτεχνικό έργο προοδευτικής μουσικής είναι τα όσα μας άφησαν σαν κληρονομιά οι Tellah, καθώς μέχρι το 1984 η μπάντα είχε μειώσει αισθητά τις δραστηριότητες της, μέχρι να τις διακόψει εντελώς ακολούθως. Με τα μέλη της να ακολουθούν ξεχωριστές πορείες κατόπιν, άλλοτε πλησίον/περιφερειακά κι άλλοτε όχι και τόσο κοντά στα μουσικά δρώμενα και το όνομα των Tellah να μένει στην ιστορία ως εκείνο της πρώτης μπάντας από τη Μπραζίλια στο αμιγώς progressive rock ύφος που κυκλοφόρησε κάποια ολοκληρωμένη μουσική δουλειά, το κουαρτέτο μπορεί να θεωρηθεί και ως πρωτοπόρο για την προοδευτική σκηνή της Βραζιλίας, μιας σκηνής μικρής (αναλογικά με το μέγεθος και του συνόλου της χώρας), αλλά με εκλεκτές και ποιοτικές προτάσεις που αξίζουν να ανακαλυφθούν.

YouTube