Release Athens (Wu-Tang Clan, Ocean Wisdom, Ταφ Λάθος, Ethismos & Melow, Twinsanity X DJ Micro) @ Πλατεία Νερού, 27/07/23

Η τελευταία μέρα του Release Athens Festival ήταν και η μοναδική αφιερωμένη στο hip-hop. Κι επειδή, εδώ που τα λέμε, δεν γίνονται και τόσες πολλές μεγάλες rap συναυλίες, ο κόσμος που παραβρέθηκε ήταν πολύς κι ένθερμος, ενώ στη σκηνή εμφανίστηκαν σημαντικά εγχώρια σχήματα, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους βρετανούς ράπερ, και, φυσικά, οι θρύλοι της Ανατολικής ακτής που ήρθαν (αν και όχι όλοι) και απέδειξαν γιατί 30 χρόνια μετά το ντεμπούτο τους, οι Wu Tang Clan παραμένουν μια πανίσχυρη δύναμη με την οποία κανείς δεν μπορεί να τα βάλει, σε μια βραδιά που εξελίχθηκε σε γιορτή της hip-hop κουλτούρας. Αλλά πριν φτάσουμε εκεί, πάμε να πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή.

Με τον ήλιο ακόμη να καίει πάνω από τα κεφάλια μας, αλλά ευτυχώς όχι τόσο όσο τις προηγούμενες μέρες, οι Twinsanity βρέθηκαν στη σκηνή του Release Athens Festival φέρνοντας μαζί τους όλη αυτή την ενέργεια που χαρακτηρίζει κάθε ζωντανή τους εμφάνιση. Οι MC Linkone & Eyekonik, γεννημένοι στο Ashford και μεγαλωμένοι στην Ελλάδα, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα εγχώρια σχήματα της hip-hop σκηνής έχοντας παίξει παντού, από μεγάλα Φεστιβάλ μέχρι αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα, αλλά και στο δρόμο.

Και αυτό το street credit που δίκαια έχουν κατακτήσει, είναι που τους ξεχωρίζει από πολλά συγκροτήματα εκεί έξω, ενώ η άνεση τους πάνω στη σκηνή είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Στα περίπου 35 λεπτά της εμφάνισής τους παρέα με τον DJ Micro, όσοι είχαμε προσέλθει από νωρίς ακούσαμε παλιά και νεότερα κομμάτια, ενώ το "Mess With This" που είπαν παρέα με το ντουέτο των Νιο.Στε. και με χορευτές να τους συνοδεύουν μάλλον αποτέλεσε και το highlight της εμφάνισής τους, η οποία έκλεισε με το "Raw Pressure". 

Ακολούθησε ο Εθισμός με τον Mellow στα decks. Με άνεση πάνω στη σκηνή, ο γνωστός ράπερ με το καλησπέρα σας κατέκτησε τη σκηνή της Πλατείας Νερού αλλά και το κοινό, που είχε αρχίσει να αυξάνεται. Ομολογώ πως δεν είχε τύχει να τον ξαναδώ live οπότε δεν ήξερα τι να περιμένω. Όμως, από το πρώτο τραγούδι, με τίτλο "The Town", έγινε σαφές γιατί ο Εθισμός αυτή τη στιγμή θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εγχώριους καλλιτέχνες της hip- hop σκηνής.

Βλέπετε, το αστικό ραπ που κάνει επικεντρώνεται στην Αθήνα, μια πόλη που όλοι βιώνουμε τόσο διαφορετικά αλλά και τόσο παρόμοια, και μιλάει για πράγματα με τα οποία ο κόσμος μπορεί ή θέλει να ταυτιστεί. Η εμφάνισή του είχε δύο guests καθώς πρώτα βρέθηκε στη σκηνή ο Cego Menz ενώ, λίγο αργότερα, παρέα με τον Buzz τραγούδησαν το "Face Control". Στα περίπου 40 λεπτά που έπαιξε ακούσαμε, μεταξύ άλλων, τα "Σύμπαν 25", "Made In Athens", "Bogota", "Σινεμά Γαλαξίας", "Mojo", "Weed & Nas", ενώ το "Γέννημα Θρέμμα" αποτέλεσε το τελευταίο τραγούδι μιας εμφάνισης που κέρδισε τις εντυπώσεις και καταχειροκροτήθηκε.

Πέντε λεπτά πριν τις 21:00 και με το κοινό πλέον να έχει εμφανώς αυξηθεί, είχε έρθει η ώρα για το τελευταίο ελληνικό act της βραδιάς. Ο Ταφ Λάθος δεν χρειάζεται συστάσεις. Με σταθερή πορεία από την εποχή των Ψυχόδραμα 07 μέχρι σήμερα, ο δημοφιλής ράπερ έχει ξεχωρίσει ως ένας από τους κορυφαίους, αφού δεν έχει σταματήσει να πειραματίζεται και να εξελίσσεται καλλιτεχνικά με τρόπους που μάλλον κανένας άλλος δεν έχει τολμήσει σε εγχώριο επίπεδο, κάτι που πιθανά να έχει να κάνει και με την πολυσυλλεκτικότητα των επιρροών του.

Το live του ξεκίνησε δυναμικά με το «φρέσκο» κομμάτι "Λιοντάρι Μες Στη Ζούγκλα" ενώ ακολούθησε το "Διηγήματα χαμένης νιότης", ένα από τα πιο γνωστά και, κατά τη γνώμη μου, κορυφαία τραγούδια που έχει γράψει. Όπως ήταν αναμενόμενο, η εμφάνισή του επικεντρώθηκε στην τελευταία του δουλειά με τίτλο "Ακάρεα", η οποία κυκλοφόρησε λίγους μήνες πριν. Από αυτά, αφιέρωσε το "Ενάργεια" στους Ψυχόδραμα 07 και το "Αου" στους μεγάλους headliners της βραδιάς, Wu-Tang Clan. Μάλιστα, στο δεύτερο ο Ταφ Λάθος κάλεσε τον κόσμο να καθίσει κάτω και να χοροπηδήσει στη συνέχεια στον αέρα. Και κάπως έτσι, μετά από 45 λεπτά που ξεσήκωσαν για τα καλά το κοινό, ο Ταφ Λάθος τελικά μας αποχαιρέτησε με το "Καμιά Ελπίδα", έχοντας κερδίσει για τα καλά, για ακόμη μία φορά, τις εντυπώσεις. [Α.Α.]

Μετά την Αθήνα και πριν το Μπρούκλιν, η διαδρομή είχε στάση στο Λονδίνο. Χωρίς απαραίτητα να βρίσκεται στο εμπορικό στάτους κάποιων σύγχρονών του, το όνομα του Ocean Wisdom δεν είναι ούτε κρυμμένο, ούτε μυστικό. Το hype που συνόδευσε το "Walkin" και οι συγκρίσεις της ταχύτητάς του με εκείνη του "Rap God" του Eminem δεδομένα έπαιξαν το ρόλο τους. Η πραγματική ουσία ωστόσο βρίσκεται στην πορεία του Εγγλέζου στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τότε μέχρι σήμερα. Στη στιβαρότητα με την οποία στέκεται και στο καρφωμένο μπροστά βλέμμα του.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πάντα υπέρ-προσεγμένες παραγωγές και το ότι αρκετά από τα πιο πετυχημένα κομμάτια του είναι αποτέλεσμα συνεργασίας με επιφανείς καλλιτέχνες (ενδεικτικά βλέπε Dirty Dike, Method Man, Fatboy Slim, Dizzee Rascal), κάποια ερωτηματικά δεδομένα υπήρχαν, ακόμα και στο πιο υποψιασμένο μέρος του κοινού. Η απάντηση έσκασε μέσα σε λίγα μέτρα και ήταν αποστομωτική. Η παρουσία του Wisdom είναι τόσο δυνατή η απόδοσή του στέκεται τόσο κοντά στα στουντιακά στάνταρ, βγάζοντας φυσικότητα και γειώνοντας κάθε υπόνοια περί πειραγμάτων.

Ο τρόπος που ισορροπεί ανάμεσα στην παλαιάς σχολής νοοτροπία και τη σύγχρονη αισθητική είναι εντυπωσιακός. Η ευκολία με την οποία μπορεί να πάει από γκάζια σε μεσαίας ταχύτητας beats και πάλι πίσω, ξεχειλίζει αυτοπεποίθηση. Στην αλληλεπίδρασή με τον κόσμο, ακόμα και/κυρίως με όσους/όσες δεν τον γνωρίζουν, έχει μία αμεσότητα που δεν γίνεται να περάσει απαρατήρητη. Ακριβώς όπως η απευθείας-από-Μοναστηράκι ενδυματολογική επιλογή του MC που τον συνόδευε. Ή το σκουφί και τα γυαλιά ηλίου, που έμειναν εκεί από την αρχή ως το τέλος του σετ. {Α.Μ.]

Λίγο μετά τις 23:00, το stage ήταν έτοιμο, η συνοδευτική μπάντα είχε πάρει θέση στα μουσικά της όργανα, και το W φώτιζε επιβλητικά στις γιγαντοοθόνες. Όλα ήταν έτοιμα για την εμφάνιση των θρυλικών Wu-Tang Clan. Βέβαια, όπως πλέον είναι γνωστό, στη σκηνή του Release Athens δεν ανέβηκε ολόκληρο το γκρουπ. Η διοργάνωση, με ανακοίνωσή της λίγες ώρες νωρίτερα ανέφερε πως στην χώρα μας δεν ήρθαν οι Method Man, Ghostface Killah και GZA, σε αντίθεση, όπως υποστηρίζει, με όσα είχε συμφωνήσει για πλήρες line-up.

Οφείλει όμως επίσης να αναφερθεί, πως ο Method Man, που πριν από μήνες είχε δηλώσει δημόσια πως θα απείχε από επερχόμενες εμφανίσεις των Wu-Tang, σε σχόλιό του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης υποστήριξε πως είχε ενημερώσει εξαρχής για την απουσία του τη διοργάνωση. Επιπρόσθετα, πέραν των τριών που ανέφερε η ανακοίνωση, που δεν συμμετέχουν τακτικά στην τρέχουσα περιοδεία, στην Πλατεία Νερού δεν εμφανίστηκε ούτε ο Inspectah Deck (Jason Richard Hunter), ενώ αντιθέτως έδωσε το παρών ο Young Dirty Bastard, γιός του αείμνηστου πατέρα του.

Έπειτα από ένα αρχικο τζαμάρισμα, όπου οι μουσικοί συστήθηκαν στο κοινό, εμφανίστηκε εν μέσω αποθέωσης ο RZA. Ο mastermind του σχήματος, που έμελλε να σηκώσει το μεγαλύτερο επικοινωνιακό βάρος της βραδιάς, καλωσόρισε και ευχαρίστησε το έκδηλο κοινό, και ξεκίνησε το show με μια διασκευή στο "Bang Bang (My Baby Shot Me Down)" της Nancy Sinatra. Έπειτα, εκφωνώντας πορωτικά το εναρκτήριο skit του "Clan In Da Front", στις οθόνες εμφανίστηκε μια θρυλική σκακιέρα, και το κλασικό "Da Mystery Of Chessboxin’" εκκίνησε εκρηκτικά το σετ. U-God, Raekwon, Young Dirty, και φυσικά Masta Killah, έμπαιναν για τα verses τους, εν μέσω παροξυσμού. Έστω και έτσι, οι Wu-Tang ήταν μπροστά μας, ένα απωθημένο εκπληρωνόταν.

Η συναυλία των Wu-Tang, έμελλε να αποτελέσει μια γιορτή του hip-hop. Μας έβαλαν μέσα στα "36 Chambers" φυσικά, αλλά επεκτάθηκε γενικότερα. Το ιδίωμα γιορτάζει 50 χρόνια, και έτσι με ένα medley, διανθισμένο με προσωπικές ιστορίες για τη σχέση τους με τους Wu, τιμήθηκαν οι Notorious B.I.G., Tupac, Afrika Bambaataa, OPP, DMX, κ.ά, δίνοντας πανηγυρικό χαρακτήρα στη συναυλία. Το λογύδριο του RZA για ανατολική και δυτική όχθη και ενότητα γενικότερα στη σκηνή, χειροκροτήθηκε, μόνο για να καταλήξει, έντεχνα σε μια κοινή αξία: "Wu-Tang Clan Ain’t Nuthing To F’Wit". Και χάος εγένετο, σε μια στιγμή που ορίζει τι είναι το battle rap, και τι σημαίνει το σχήμα για το κοινό που τους λατρεύει. Προηγουμένως, ο Young Dirty έλαμψε στο καταιγιστικό "Shame On A Nigga", όπως και ο DJ Mathematics, μετουσιώνοντας με την κινησιολογία και τις κραυγές του τον πατέρα του. Οι Cappadonna, Masta Killah και U-God ανέλαβαν τα μέρη όσων έλειπαν, με τους RZA και Raekwon the Chef να ηγούνται της εμφάνισης.

Στις οθόνες έπαιζαν αποσπάσματα από τα κλασικά video clips, και κάπως έτσι το πέρασμα, αναγκαστικά, από το "Method Man" ξύπνησε αναμνήσεις και ας έμεινε, αναμενόμενα, ανολοκλήρωτο. Γενικότερα, οι Wu-Tang Clan, προσάρμοζαν τα κομμάτια αρκετά, παραλείποντας verses ή συγχέοντάς τα, πρακτικά κάνοντας remixes σε όλη τους την πορεία. Έτσι, τα 80 περίπου λεπτά που βρίσκονταν στη σκηνή του Release, ήταν ένας τυφώνας που είχε ως σκοπό να διατηρήσει την ενέργεια και το ενδιαφέρον του κοινού στα ύψη, πράγμα που επετεύχθη. Κατά αυτό τον τρόπο, τα "Can It Be All So Simple" και ‘Uzi (Pink Pink)" «θυσιάστηκαν», μεταφορικά μιλώντας στα πλαίσια του σόου. Αντιθέτως, το εμβληματικό "C.R.E.A.M.", που το πήρε πάνω του ο Raekwon, αποτέλεσε το απόλυτο highlight της βραδιάς, μιλώντας διαφορετικά σε κοινό και μουσικούς.

Οι Wu-Tang ευχαρίστησαν πολλές φορές το κοινό, δηλώνοντας πως είναι αντάξιο της περίστασης, και δεν παρέλειψαν τις, cheesy, το λιγότερο, αναφορές στην χώρα μας αλλά και στους άνδρες και τις γυναίκες του κοινού. Στο "Shimmy Shimmy Ya" και "Got Your Money", ο Young Dirty συνέχισε το ρόλο του, εκπροσωπόντας τους δύο πρώτους προσωπικούς δίσκους του πατέρα του, και το κοινό χόρεψε, με τον σχηματισμό του "W" με τα χέρια να μην σταματάει στιγμή. Το "Ice Cream" αφιερώθηκε στις γυναικείες παρουσίες, κάπου εκεί, η εμφάνιση όδευε προς το τέλος της. Όσο προχωρούσε η συναυλία, ήταν αντιληπτό πως οι παύσεις για διάλογο και τα medleys πιθανώς να αποσυντόνιζαν άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με τα κομμάτια ή τον ήχο γενικότερα.

Οι Wu-Tang όμως δεν προσέφεραν μια τυπική συναυλιακή εμπειρία, αλλά περισσότερο μια επίδειξη δύναμης. Και ας μην ακούσαμε "Protect Ya Neck". Ο RZA αναφέρθηκε στον ξάδερφο, και απόντα χθες, GZA, ως κεφαλή του clan, και το πολυαναμενόμενο πέρασμα από το "Liquid Swords" έγινε με το "4^th Chamber", όπου ζητήθηκε από το κοινό να μην μείνει στάσιμο. Φυσικά, από τα μέσα του, το κομμάτι μεταμορφώθηκε σε συνδυασμό κλασικών Wu hooks, και επεκτάθηκε σε ένα medley που περιελάμβανε και το "Smells Like Teen Spirit", με την μπάντα να ραπάρει όμως πάνω του. Στο "Gravel Pit" που ακολούθησε, σαμπάνιες άνοιξαν, και στήθηκε ένα τεράστιο παρτυ, με τα τύμπανα να δίνουν καταιγιστικό ρυθμό, με τον κόσμο να τραγουδάει και τα χαρακτηριστικά samples. Το φινάλε, θα ερχόταν, εν μέσω εντυπωσιακών animated οπτικών, με το κυριαρχικό και απαιτητικό "Triumph", όπου όλοι, έδωσαν τον καλύτερο εαυτό, σε ένα από τα διασημότερα κομμάτια του σχήματος.

Με τους Wu-Tang έπειτα να μας ευχαριστούν, μένοντας στη σκηνή χαιρετώντας το πλήθος, το Release Athens 2023 έριξε αυλαία με σκληροπυρηνικό τρόπο. Η συνολική ημέρα, ήταν μια γιορτή του hip-hop, και, οι παρευρισκόμενοι Wu-Tang προσέφεραν μια άκρως ικανοποιητική και δυναμική εμφάνιση. Βέβαια, υπάρχει ο αστερίσκος που αναφέρθηκε νωρίτερα, όσον αφορά το πλήρες lineup και όλα τα παρελκόμενα, που δεδομένα δεν επιτρέπει στην εμπειρία να αγγίξει τα επιθυμητά στάνταρ. Ακόμη και με λιγότερα μέλη, ή χωρίς encore όπως συμβαίνει σε άλλους σταθμούς της περιοδείας, και με τους όποιους προβληματισμούς, η εμφάνιση των Wu-Tang στη χώρα μας ήταν γεγονός, και υποδεικνύει πως το ευρύτερο hip-hop κοινό, επιζητά αντάξιες συναυλιακές ημέρες. Το φεστιβαλικό καλοκαίρι ολοκληρώθηκε λοιπόν υπό τους ήχους ενός θρυλικού συγκροτήματος, που όπως αποδείχθηκε, η κληρονομιά και το ειδικό βάρος των τραγουδιών του ξεπερνούν άπαντες, όντας ένα φωτεινό άστρο στην ιστορία της μουσικής. Wu-Tang Clan ain’t nothing to fuck with, βλέπετε. [Α.Ζ.]