Συνέντευξη Jojo Mayer

Ο Jojo Mayer ως drummer θεωρείται «εξωγήινος» τεχνικά. Εφευρέτης νεωτερισμών, αμετανόητα ανήσυχος εξερευνητής και διαρκώς εξελισσόμενος χαμελαίων, θα στήσει τα τύμπανά του στην σκηνή του Αθηνά Live του Ωδείου Γ. Φακανά στις 13 & 14 Μάρτη ως ευφάνταστος & ανατρεπτικός μετρονόμος των Trace Elements.

Το τέλος της τηλεφωνικής μας κουβέντας με ήθελε γεμάτο νέες πληροφορίες που -όπως θα ανακαλύψει όποιος δεήσει- ΔΕΝ αφορούν αποκλειστικά και μόνο στο σύμπαν των τεταμένων δερμάτων, μα στη μουσική ως τέχνη εν γένει!

Μιας που σε λίγες μόνο μέρες θα έχουμε την απονομή των Βραβείων Oscar, να ρωτήσω αν είχες την ευκαιρία να παρακολουθήσεις την κινηματογραφική ταινία "Whiplash" που εγώ πραγματικά απόλαυσα, τόσο, που αν ήμουν στη θέση του μαθητευόμενου drummer θα είχα μπει φυλακή για τον φόνο του δάσκαλού μου! Σε ρωτώ ορμώμενος από το ότι ο δεκαενιάχρονος Andrew ακούει και μελετά πρωί-βράδυ τον αείμνηστο Buddy Rich, θεωρώντας τον μέντορά του όπως άλλωστε και εσύ δηλώνεις μεταξύ άλλων...
(γελά). Ναι, πρόλαβα και την είδα και ομολογώ πως η κινηματογράφηση αυτή καθαυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα, έως και άξια βράβευσης, όπως είναι και κάποιες ερμηνείες. Όμως η ιστορία που ξετυλίγεται, ας μου επιτραπεί να πω ότι παραμένει έως και εξωπραγματική, αφού όσα καταδεικνύει απέχουν από την απτή πραγματικότητα της μουσικής εκπαίδευσης του σήμερα, ακόμη και της λεγόμενης ακαδημαϊκής.

Επίσης, κάτι που εμένα προσωπικά με ήθελε να μην ενθουσιαστώ όσο οι υπόλοιποι, είναι πως πραγματεύεται την κλασική, παραδοσιακή, «συντηρητική» jazz εκπαίδευση, με soundtrack ανάλογο φυσικά, και όχι με την πρωτοπορία που ανέκαθεν ενδιέφερε εμένα προσωπικά.

Όμως αυτό που μου αρέσει πολύ σε αυτή την υπόθεση και το επικροτώ, είναι πως το "Whiplash" μοιάζει πως θα γίνει σύντομα το "Rocky" των επίδοξων τυμπανιστών του σήμερα, βάζοντας αναρίθμητους μελλοντικούς συναδέλφους μου στο τριπάκι να γίνουν καλύτεροι, αν όχι «κορυφαίοι»!



Καταπληκτική παρομοίωση, συμφωνώ απόλυτα με αυτό τον παραλληλισμό. Όμως πες μας λοιπόν τι θεωρείς πως εξέλαβες, πως «κέρδισες» από τους τρεις μέντορές σου: τον Rich, τον Tony Williams και τον Jack DeJohnette;
Ok. Θα ξεκινήσω με τον Buddy. Αυτό που είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον με την περίπτωσή του έχει να κάνει με το γεγονός του ότι, την ίδια στιγμή που είχε κερδίσει με το σπαθί του τον τίτλο του σημαντικότερου τυμπανιστή της Υφηλίου όταν βασίλεψε, «καταναλώθηκε» σε σημείο κατάθλιψης από το φαινόμενο της επανάστασης του rock! Ξάφνου, ο Ringo Starr των δημοφιλέστατων The Beatles του πήρε τον τίτλο αυτό από τα χέρια, κάτι που ο Buddy δεν μπόρεσε έως το τέλος της ζωής του να χωνέψει... Του ήταν αδύνατον να το κατανοήσει και στο δια ταύτα, πάρα πολύ δύσκολο να διατηρήσει τη δική του ταυτότητα ως ηγέτης του οργάνου. Από όπου κι αν το έβλεπε, του έμοιαζε ανέκδοτο! Ούτε τεχνικά, ούτε με οποιονδήποτε άλλο αντικειμενικό κριτήριο σε σχέση με τον εαυτό του δεν άρμοζε τούτη η τιμή στον Ringo- τεχνικά, μουσικά, σε οτιδήποτε. Η λατρεία προς κάθε μέλος των Beatles όμως ξεπερνούσε κάθε προηγούμενο, οπότε... κατανοητό.

Όμως η πιο σημαντική μου επιρροή ως drummer ήταν, είναι και θα παραμείνει ο πραγματικός πρωτοπόρος εξερευνητής του οργάνου, ο Tony (Williams)! Ήταν κομβικό σημείο για το όργανο, για την jazz αυτή καθαυτή, μα κυρίως για μένα προσωπικά, αφού ως μονάδα, ανέδειξε τα τύμπανα ως μια συσκευή καλλιτεχνίας. Και λέω για τη jazz, αφού με τα καμώματά του συνέβαλε καίρια στο να μετατραπεί από προοδευτική μορφή μουσικής σε συντηρητική. Σκέψου μονάχα το εξής: όταν έπαιζε δίπλα στον Miles (Davis) ήταν μόλις δεκαεπτά χρονών, σε μια εποχή που οι συνάδελφοι της γενεάς του έπαιζαν με μπάντες όπως οι Rolling Stones και οι Beatles! Να γιατί λοιπόν τούτος εδώ έφερε κάτι εντελώς πρωτοποριακό, επαναστατικό και ενεργητικό στις τάξεις της αυτοσχεδιαστικής μουσικής: είχε πολυποίκιλες επιρροές. Ήταν επαναστάτης με όλη τη σημασία της λέξης και έτη φωτός μπροστά από την εποχή του. Έπαιξε το ρόλο μιας απίστευτα επιδραστικής γέφυρας που ένωσε δυο κόσμους διαφορετικούς, της έντεχνης jazz και του καταιγιστικού rock 'n' roll. Και όχι μόνο. Η funk, η soul έχουν επίσης μπολιαστεί από όσα εφεύρεσε ως καταλύτης. Για μας τους drummers, από αυτόν γεννήθηκε η fusion. Αντίστοιχα, για κάποιους άλλους που ήθελαν τη jazz να παραμείνει εσαεί ακουστική και απαράλλακτα «παραδοσιακή», δίχως επιμιξίες, γεννήθηκε ένα μεγάλο δίλλημα. Όμως εφόσον η ουσία της jazz ήταν και παραμένει η ελεύθερη έκφραση κάθε μουσικού μέσα από τον αυτοσχεδιασμό και την καινοτομία, και ως ιδίωμα απευθύνεται σε εξίσου προοδευτικούς και ριζοσπαστικούς ακροατές, χρωστάμε πολλά σε τούτον εδώ αφού την ήθελε διαρκώς εξελισσόμενη, όπως της αρμόζει, κόντρα σε κάθε στείρα ακαδημαϊκή μουσική εκπαίδευση που θέλει τους πτυχιούχους της στην καλύτερη των περιπτώσεων, καθηγητές! Εν κατακλείδι λοιπόν, ο Tony Williams ήταν ουσιαστικά ο τελευταίος jazz drummer που κοιτούσε «μπροστά» και όχι «πίσω»! Μετά τον Tony, το χάος, αφού σχεδόν όλοι αναμασούν τα πεπραγμένα, και στην καλύτερη των περιπτώσεων όσα μας δίδαξε...

Και αν ο DeJohnette κατέχει μια θέση εκεί ψηλά λοιπόν για μένα, είναι επειδή αποτελεί μια από τις ελάχιστες εξαιρέσεις που συνέχισαν την κληρονομιά του Tony με τόση συνέπεια... Κληρονομιά ανυπέρβλητη, όχι μόνο ως τυμπανιστής, μα και εν γένει ως μουσικοσυνθέτης.

Διθύραμβος! Εύγε! Πάμε τώρα στα όσα «εισέπραξες» από τη συνεργασία σου με επώνυμες φυσιογνωμίες της jazz & blues όπως ήταν οι Monty Alexander, Nina Simone & Dizzy Gillespie.
Θα είμαι ειλικρινέστατος απέναντι σου. Ήμουν πιτσιρικάς όταν βρέθηκα δίπλα τους. Με τον Monty θα 'μουν μόλις δεκαεπτά χρονών. Με πατέρα επαγγελματία μουσικό της jazz, μεγάλωσα και γαλουχήθηκα με μουσικές σαν κι αυτή. Διαποτίστικα με μορφές όπως ο Ray Brown. Όταν λοιπόν κλήθηκα να παίξω πίσω από τον Monty, ναι μεν κυλούσε μέσα μου η μουσική αυτή, όμως συγχρόνως είχα ήδη μπει στα χωράφια νεωτεριστών όπως π.χ. ο McCoy Tyner... Άρα, πίστεψε με, όντας ήδη σε άλλο μήκος κύματος, δεν πολυκατάλαβα τότε το απόβαρο του ότι έπαιζα δίπλα στον bandleader Alexander... Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια για να το κατανοήσω σε όλο του το μεγαλείο!

Το ίδιο συνέβηκε και με τους άλλους δυο. Μάλιστα, ήμουν εγώ στα τύμπανα όταν ο Dizzy έπαιξε στην Αθήνα το 1981 σε ένα Φεστιβάλ (σ.σ.: τι λες τώρα ρε φίλε;). Ήταν θεότρελος ο τύπος, μιλάμε για θεοπάλαβο άνθρωπο (γελά)! Όπως και η Nina άλλωστε. Θεότρελοι και οι δυο τους, μα μοναδικοί.



Μάλιστα! Να ρωτήσω τώρα πώς προέκυψε η συνάντηση σου με τους άλλους δυο που συμπληρώνουν το τρίο Trance Elements...
Ok, αν και η απάντησή μου δεν θα ικανοποιήσει τη δημοσιογραφική σου περιέργεια, η πραγματικότητα είναι κάπως πεζή θα έλεγα... Δεν τους ήξερα καν. Κανέναν τους. Και όταν ο Peter Erskine μου ζήτησε να τον αντικαταστήσω για έναν αριθμό ζωντανών εμφανίσεων, δέχθηκα με χαρά.

Και αυτό το έμαθα από τον κοινό μας γνωστό που τυχαίνει πολύ καλός μου φίλος, τον μπασίστα Janek Gwizdala που έχει συμμετάσχει σε πολλά σχήματά μου έως και σήμερα. Ο Peter λοιπόν δεν είχε χρόνο ξαφνικά και κλήθηκα εγώ να τον καλύψω και έτσι μπήκα σε αυτή την εντελώς πρωτόγνωρη εμπειρία του να συνεργαστώ μαζί του με τον Paolo στο πιάνο. Όπως προανέφερα, δε συνηθίζω να παίζω παραδοσιακή jazz, μα προτιμώ να δοκιμάζω παντρέματα στο χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής που όμως, όπως είπα παραπάνω, θεωρώ εξίσου «jazz» ως πρωτοποριακά και αυτοσχεδιαστικά. Όμως πάντα μου κάνει καλό να ξεφεύγω για λίγο διάσημα από ότι κάνω, αφού γυρνώ πίσω ανανεωμένος, πλουσιότερος σε εμπειρίες.

Φυσικά. Υπάρχει κάποιο άλλο project με το οποίο ασχολείσαι αυτό το διάστημα ως πολυπράγμων;
Ναι. Στις 20 Φεβρουαρίου κυκλοφορεί επίσημα ο ζωντανά ηχογραφημένος δίσκος του μόνιμου σχήματος μου, των Nerve, με γενικό τίτλο "Nerve: Live In Europe". Περιέχει αποσπάσματα από σαράντα εμφανίσεις μας στη Νότιο Αμερική, την Ασία και την Ευρώπη.

Πολύ όμορφα. Το να παίζεις τύμπανα σε ακουστικό drum set πάνω από σύγχρονα μα και προ-ηχογραφημένα samples drum 'n' bass, σε θέλει απίστευτα συντονισμένο με τον χρόνο! Μοιάζεις σα να έχεις καταπιεί έναν μετρονόμο Jojo, γεγονός πάρα πολύ δύσκολο και απαιτητικό...
Αντιλαμβάνομαι τι εννοείς. Κοίτα, το drum 'n' bass ως μουσικό ιδίωμα μετρά πλέον είκοσι χρόνια ύπαρξης, δεν είναι κάτι καινούργιο λοιπόν. Όταν ξεκίνησα να τα παντρεύω η τεχνολογία ήθελε τα  rhythm boxes πολύ πρωτόγονα, να μην περιέχουν τη δυνατότητα πολύπλοκων ρυθμικών αλλαγών, γεγονός που θεώρησα πρόκληση. Κι αν το «λεξιλόγιο» των ακριβότερων από αυτά ήταν καμιά φορά καλύτερο από αρκετούς επαγγελματίες συναδέλφους μου την εποχή εκείνη, το αδύναμο σημείο τους παρέμενε η αυτοσχεδιαστική τους αδυναμία! Ως αμετανόητος «εξερευνητής» λοιπόν και γνήσιος απόγονος των όσων μας δίδαξε ο Tony Williams, βρήκα ένα νέο στόχο προς επίτευξη: να κοιτάξω ξανά «μπροστά», δίχως σε καμία περίπτωση να απαξιώνω το «παρελθόν». Κάπως έτσι λοιπόν, οι πολύχρονες προσπάθειές μου απέδωσαν καρπούς και έχουμε πλέον τεχνικές που αποδίδονται στους κόπους μου, όπως τα heel-toe bass drum, pull-out & Moeller stroke... Πρόσεξε με όμως. Δεν μπορώ να παίξω σαν μηχανή! Είναι απλά αδύνατον. Απλά μπορώ και δημιουργώ την «ψευδαίσθηση» του ότι μπορώ, αφού ο βαθμός που την πλησιάζω είναι ικανός για τους ακροατές! Ζούμε σε μια εποχή που καταδυναστεύεται από την τεχνολογία, και δει την ψηφιακή, γεγονός που με κάνει πολύ προσεκτικό σε κάθε μου βήμα, μήπως και την πατήσω. Έτσι, παραμένω συνειδητά ένας αναλογικός, ζωντανός μουσικός οργανισμός με σάρκα και οστά που τιμά και χρησιμοποιεί το ανθρώπινο «λεξιλόγιο», τα τεντωμένα δέρματα, και παίζει με τις μηχανές με σεβασμό και προσοχή...

Άρα το να είμαι ένα με τον μετρονόμο και πολύ γρήγορος στο πετάλι σίγουρα δεν αποτελεί το πρώτιστο μέλημα μου! Απλά προκύπτει σε μεγάλο βαθμό ως μέρος της συνύπαρξης αυτής. Ο σημαντικότερος στόχος μου παραμένει να εμπλουτίσω το πάντρεμα αυτό με πρωτογενείς, καίριους, γόνιμους αυτοσχεδιασμούς που μια μηχανή αδυνατεί εκ φύσεως να κάνει. Και αυτό μας ξεχωρίζει ως νοήμονες ζωντανούς οργανισμούς από δαύτα! Λατρεύω τον αυτοσχεδιασμό επί σκηνής όσο τίποτε άλλο στον κόσμο αυτό.



Είναι πασιφανές! Θα μοιραστώ λοιπόν μαζί σου την προς εμέ δήλωση του συναδέλφου σου στους θρυλικούς Black Sabbath, του Bill Ward, που μαζί με τον άλλο τιτάνα του σκληρού ήχου, τον Ginger Baker, προτιμούσαν την βρετανική σχολή που «καθυστερεί» απειροελάχιστα και προσδίδει από σκηνής μια μοναδική, ανθρώπινη αίσθηση στις συνθέσεις. Ως Ελβετός του λόγου σου, γέννημα-θρέμμα της χώρας που κατέχει την πρωτοκαθεδρία στην ακρίβεια του χρόνου, επικροτείς ή διαφωνείς με αυτή την επιλογή;
(γελά) Ναι, ναι, ξέρω για τι μιλάς. Πάντως για τη «χρονική ακρίβεια» της Ελβετίας, αποτελεί μυθολογία. Η Ελβετία είναι μια μικροσκοπική χώρα στη μέση της Ευρώπης, άρα και οι τοπικές παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, είναι αντίστοιχα πολύ πιο έντονα διαδεδομένα και λεπτομερή εντός των συνόρων της. Η Αμερική, αντιθέτως, τεράστια, άρα και ο πληθυσμός της σκέφτεται «μεγάλα» (σ.σ.: «big»), ενώ της Ελβετίας σκέφτεται «μικρά». Οι Ελβετοί είναι έως και εθισμένοι, έχουν εμμονή με τη λεπτομέρεια. Δεν είναι διόλου τυχαίο λοιπόν που τα ελβετικά ρολόγια είναι τόσο αριστοτεχνικά φτιαγμένα όσο πουθενά αλλού. Μιλάμε για ένα θαυμαστό τεχνολογικό μικρόκοσμο. Για αυτό διαπρέπουν και στις επιστήμες. Πρωτίστως δε, στην έρευνα.

Όσο για την βρετανική σχολή τυμπανιστών που ανέφερες, λοιπόν, ο τόπος καταγωγής, το περιβάλλον που θα μεγαλώσει και θα ανδρωθεί ένας drummer μα ακόμη πιο πολύ, τα βιώματα και τα ακούσματά του, παίζουν τεράστιο ρόλο στο πώς θα παίξει τύμπανα. Δεν είναι λοιπόν αποκλειστικό φαινόμενο της βρετανικής σχολής αυτό. Δες τους Νότιους πόσο «χαλαροί» είναι. Η γενέτειρα της Jazz, η Νέα Ορλεάνη για παράδειγμα. Όλοι παίζουν έτσι εκεί. Δες πάλι τους Βόρειους πόσο «τρέχουν» πιο μπροστά γεμάτοι ενέργεια. Η κουλτούρα, η στάση ζωής τους αντανακλάται πασιφανώς!

Τώρα οι Βρετανοί, παρότι Βόρειοι, προτιμούν συνειδητά να είναι ελάχιστα milliseconds πίσω από τα υπόλοιπα όργανα και τους ερμηνευτές, προσδίδοντας μια ανεπαίσθητη διαφορετικότητα στο τελικό αποτέλεσμα, γεγονός που πράγματι προσφέρει κάτι... Όμως δεν πρόκειται για μαθηματική επιλογή. Αποτελεί μια συναισθηματική τοποθέτηση που επέλεξαν όλοι οι παλιοί, διάσημοι drummers επιδραστικότατων σχημάτων όπως ήταν οι Beatles, οι Stones, οι Cream, αφού γαλουχήθηκαν από τα εισαγόμενα, «μαύρα» rhythm 'n' blues. Άρα μπορούμε να πούμε πως το DNA της σχολής ανήκει στις Η.Π.Α. Τώρα το «φίλτρο», η συνταγή του πώς να τα βάλεις όλα μαζί σε κάτι φρέσκο δηλαδή, ναι, αυτό ήταν εφεύρεση των Βρετανών! Με άλλα λόγια, αν και γενέτειρα του rock θεωρείται η Αμερική, το rock είναι βρετανική υπόθεση, αφού όλες οι τιτάνιες μπάντες που του προσέδωσαν την ταυτότητά του ήταν βρετανικές: Beatles, Led Zeppelin, Rolling Stones... Ακόμη και ο θρυλικός Αφροαμερικάνος Hendrix δικαιώθηκε πρώτα στην Αγγλία για να απογειωθεί! Ίσως φταίει η βαθιά εργατική ταξική συνείδηση του Λονδίνου, τι να πω...

Πάντως ο Ginger, πραγματικός πρωτοπόρος και αυτός στον χώρο του, έτσι;
Ο Ginger βρέθηκε την καταλληλότερη στιγμή στο καταλληλότερο μέρος! Όπως και ο Bonham. Κι ενώ ήταν σε πρωτοπόρα συγκροτήματα της rock, δεν ήταν ξεκάθαρα rock drummers! Και ξάφνου βρέθηκαν με τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους ως rock stars. Πριν από φυσιογνωμίες σαν κι αυτούς, ο όρος rock star δεν υπήρχε! Δεν ήταν στόχος τους λοιπόν αυτός. Ήταν να πρωτοπορήσουν ως μουσικοί! Και αυτό έκαναν. Διόλου τυχαίο λοιπόν για τον Ginger να φύγει μίλια «μπροστά» από τους υπόλοιπους της εποχής του, αφού επηρεάστηκε από jazz συναδέλφους του και πρωτεργάτες όπως οι Max Roach & Elvin Jones μπολιάζοντας το πρωτόλειο rock των Cream με προοδευτικές τεχνικές σαν το απειροελάχιστο delay που προανέφερες, μα και μοναδικά, αφροαμερικάνικα ηχοχρώματα.



Ακριβώς! Να κλείσω τούτη την πάμπλουτη συνομιλία μας επιθυμώντας κάποιες προσωπικές σου θύμισες από τη συμμετοχή σου σε δυο πρωτοποριακά, μα υποτιμημένα μουσικά σχήματα: τους Screaming Headless Torsos και τους Intergalactic Maiden Ballet.
Οι Intergalactic Maiden Ballet ήταν το όχημά μου όταν ακόμη ήμουν στην Ευρώπη ως Ελβετός. Ήταν κάτι σαν «απόηχος» στα '90s των επιρροών μας από τα '60s και τα '70s. Πήραμε αυτό που γεννήθηκε από το "Bitches Brew" (σ.σ.: το μνημειώδες άλμπουμ του Miles Davis που θεωρείται η απαρχή του fusion) και ανδρώθηκε από κολοσσιαίες μπάντες όπως οι Mahavishnu Orchestra, Weather Report, Return To Forever. Ο Billy Cobham υπήρξε τεράστια επιρροή μου, όπως άλλωστε και σε αμέτρητους ακόμη συναδέλφους μου! Παρότι την ίδια εποχή βίωσα την έκρηξη του punk, εγώ μαγεύτηκα από αυτή την επανάσταση που λάμβανε χώρο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού...

Όλα αυτά πριν γίνει σπίτι μου η Νέα Υόρκη φυσικά. Και παρά το ότι στην αρχή ως μετανάστης με άγγιξε η παραδοσιακή jazz, σκέφτηκα πως είχα καθυστερήσει 40 χρόνια και αν ήθελα να κάνω κάτι σημαντικό, θα έπρεπε να κοιτάξω μπροστά.

Έλα όμως που την εποχή εκείνη υπήρξε επίσης μια τεράστια έκρηξη της δημοτικότητας του μαύρου hard rock με σχήματα όπως οι Living Color. Γνωρίζοντας λοιπόν τον David Fiuczynski που ενδιαφερόταν πολύ για αυτή την νέα τάση, τακιμιάσαμε τόσο, που ως παρέα παίζαμε και πίσω από την Meshell Ndegeocello. Κάπως έτσι λοιπόν γεννήθηκαν οι Screaming Headless Torsos, για να εξελιχθούν απρόσμενα σε μπάντα «ότι να’ ναι», φλερτάροντας τους πάντες και τα πάντα, έως και την electronic-house beat... Τρία χρόνια μονάχα κράτησε το πείραμα αυτό. Και μετά πήρα το δικό μου δρόμο. Από ότι γνωρίζω, από τις απαρχές των '90s και μετά θεωρούμαστε cult μπάντα.