«A Buyer's Guide»: Pharoah Sanders

Να ξεκαθαρίσουμε ότι εχουμε φυσικά κάνει αναφορά για αυτόν στον avant-garde jazz οδηγό μας.

Aποτελεί έναν από τους πιο επιδραστικούς και πρωτοπόρους σαξοφωνίστες στον κόσμο της μουσικής. Γεννημένος ως Ferrell Lee Sanders στις 13 Οκτωβρίου 1940, αναδείχθηκε σε μια εποχή όπου η jazz υπέστη έντονες μεταμορφώσεις και πρωτοπορίες. Η μουσική του φέρει τη σφραγίδα της πρωτοτυπίας και της εκκεντρικότητας, αναδεικνύοντας έναν μοναδικό ήχο που έχει αγαπηθεί και επηρεάσει γενιές μουσικών.

Ο ήχος του χαρακτηρίζεται από την αυτοσχεδιαστική προσέγγιση και την ψυχεδελική παρουσίαση. Παράλληλα η εκρηκτική έκφραση και αυτή η πνευματική εμπνευσμένη αίσθηση που άφηνε ήταν μοναδικά χαρακτηριστικά του. Αν και πάντα ανακάλυπτε νέα εδάφη, δεν έπαψε ποτέ να τρέφει έναν βαθύ σεβασμό στην παράδοση του είδους.

Ο Sanders γεννήθηκε στο Little Rock του Arkansas, μια πόλη που θα ασκήσει σημαντική επίδραση στην καλλιτεχνική του πορεία. Μέχρι και σαν παρατσούκλι τον ακολούθησε αρκετά! Άρχισε να εξερευνά το σαξόφωνο σε μικρή ηλικία, ανακαλύπτοντας το ταλέντο του και αφοσιώνοντας τον εαυτό του σε αυτό.

Η πρώτη σημαντική στιγμή στην καριέρα του ήρθε όταν εντάχθηκε στην μπάντα του John Coltrane. Εκείνη η εμπειρία αποδείχθηκε κρίσιμη για την πορεία του, καθώς έλαβε έμπνευση και επηρεάστηκε βαθιά. Μόνο το 1965 έγραψε μαζί του τα "Ascension", "Om" "Kulu Sé Mama", "Meditations" και τα "Live In Seattle". Μετά συνεχισε solo πορεία ως ηγέτης μπάντας και συνεχισε να συνεργάζεται με πολλούς αλλους δημιουργούς όπως Don Cherry, Alice Coltrane, Kenny Garrett, Norman Connors, Tisziji Muñoz, McCoy Tyner, Idris Muhammad, Randy Weston, Sun Ra και Ornette Coleman.

Αν από την παρακάτω λίστα λείπουν ή δεν χώρεσαν κάποια, αξίζουν αναφοράς τα "Journey Τo Τhe One" (1980) καθώς αντιπροσωπεύει μια εποχή πιο funk και fusion και περιλαμβάνει εντυπωσιακές ρυθμικές δομές, το "Jewels Οf Thought" (1969) ως ένα από τα πιο πνευματικά και πειραματικά άλμπουμ του, που συνδυάζει ανατολίτικες επιρροές και το "Izipho Zam (My Gifts)" του 1969 το οποίο επικεντρώνεται στην αυτοσχεδιαστική φύση της μουσικής δημιουργώντας έναν πολυδιάστατο ήχο. Φυσικά και η δισκάρα "Journey In Satchidananda" της Alice Coltrane.

Ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα παίζοντας τενόρο σαξόφωνο στο Oakland (πλησίον San Fransisco, California) και στη συνέχεια μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1962. Λέγεται ότι καθώς ο Sanders ήταν συχνά άστεγος ο Sun Ra του προσέφερε συχνά μέρος για να ζήσει, ρούχα και τον ενθάρρυνε να χρησιμοποιήσει το όνομα «Φαραώ».

Το 2020, ο Sanders ηχογράφησε το άλμπουμ, "Promises", με τον Άγγλο παραγωγό ηλεκτρονικής μουσικής Floating Points και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου. Κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2021, ως το πρώτο μεγάλο νέο άλμπουμ του Sanders σε σχεδόν δύο δεκαετίες και τελικά ήταν η τελευταία του δουλειά.

Η συνάδελφος σαξοφωνίστας Ornette Coleman τον περιέγραψε κάποτε ως "πιθανώς τον καλύτερο τενόρο στον κόσμο"! Εμείς τι άλλο να πούμε;!

Πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 2022, στο σπίτι του στο Λος Άντζελες σε ηλικία 81 ετών.

Μπορείτε να διαβάσετε και τους οδηγούς μας στους John Coltrane, Miles Davis, Charles Mingus, Herbie Hancock, Thelonious Monk, Sonny Rollins, Ornette Coleman, Archie Shepp, Lee Morgan, Chick Corea και Art Blakey.

The essential Pharoah playlist

 

Karma
(Impulse!, 1969)

Αυτός είναι ο δίσκος. Αν ήταν μόνο ένας, θα ήταν αυτός. Κι αν ήταν μόνο αυτός, θα έφτανε και πάλι για να μνημονεύεται μέχρι σήμερα ο Pharoah Sanders, το κοντινότερο τέκνο του John Coltrane. Για την αξία του τα είπαμε και εδώ. Είναι ο ορισμός του τι θα πει spiritual jazz παρέα με το συγγενές του, "A Love Supreme". Η ψαλμωδία του "The Creator Has A Masterplan" μαζί με τα καμπανάκια (τι, δεν είναι το λιβανιστήρι/θυμιατό μουσικό όργανο;), το φλάουτο και τα κρουστά είναι ικανά να εμφυσήσουν θρησκευτική ευλάβεια όση δεν έχεις νιώσει ποτέ σε εκκλησία. Το τενόρο σαξόφωνο του Sanders λέει τη δική του ιστορία σε όλη τη διάρκεια της μίας (σε δύο μέρη) σύνθεσης, άλλοτε σε αρμονική συνύπαρξη με το περιβάλλον του, άλλοτε σε παροξυσμούς έντασης που ξεσηκώνουν όλα τα όργανα μόνο για να τα αφήσουν λίγο μετά σε μία νέα κατάσταση ηρεμίας και ισορροπίας ώσπου το ίδιο πάλι να επαναληφθεί λίγο αργότερα. Και αν δεν είναι το σαξόφωνο που θα αναλάβει το ρόλο αυτό, τότε θα είναι η φωνή του Leon Thomas. Το "Karma" είναι ένα αναμφισβήτητο αριστούργημα, όχι από αυτά που στέκεις απέναντί τους σε απόσταση και με δέος, αλλά που ανοίγουν την αγκαλιά τους και σε κρατάνε σφιχτά.

Black Unity
(Impulse!, 1972)

Μια δυναμική μουσική αφήγηση που αναδεικνύει την πνευματική και κοινωνική ευαισθησία του καλλιτέχνη. Μέσα από ένα μοναδικό συνδυασμό αυτοσχεδιαστικών μοτίβων και αφηγηματικών δομών, το άλμπουμ αναδεικνύει τον πόλεμο εναντίον της κοινωνικής αδικίας και της ρατσιστικής καταπίεσης. Με μουσική που παραπέμπει σε πνευματικές τελετές και εκφράζει την αναζήτηση της ελευθερίας και της ενότητας, το "Black Unity" αποτελεί μια πανίσχυρη καλλιτεχνική δήλωση και ένα μετά-μοντέρνο για την εποχή του αριστούργημα. Με εκρηκτικές εκφράσεις και συναισθηματική ένταση, ο Sanders και οι συνεργάτες του δημιουργούν ένα ηχητικό τοπίο που απευθύνεται στην καρδιά και το μυαλό του ακροατή, καλώντας τον να σκεφτεί και να αντιδράσει στις προκλήσεις της εποχής. Πνευματικές, αφηρημένες και αυτοσχεδιαστικές συνθέσεις, που ενσωματώνουν παραδοσιακή αλλά πειραγμένη jazz, αφρικανική μουσική και free jazz. Έντονα ρυθμικά στοιχεία, που δημιουργούν μια εντυπωσιακή αίσθηση κίνησης. Εκφραστικό και αυθεντικό.

 

Love In Us All
(Impulse!, 1974)

Αυτό που εμποδίζει το "Love In Us All" από το να γίνει ένας (ακόμα) πιο κλασικός δίσκος του Sanders είναι το γεγονός ότι έχει δύο πολύ διακριτά και υψηλής ποιότητας πρόσωπα που όμως αμφότερα στην εποχή τους ήταν ήδη καθιερωμένα. Η ιστορική του, δηλαδή, θέση στο τέλος της διαδρομής του με την Impulse, της κατά τεκμήριο καλύτερης περιόδου του, αφαιρεί κάθε στοιχείο καινοτομίας και έκπληξης αφού βαδίζει σε μονοπάτια γνώριμα που, πάντως, σε μεγάλο βαθμό ο ίδιος άνοιξε. Το πέρασμα του χρόνου όμως επιτρέπει να το απολαύσουμε σε ιστορικό κενό και να του αποδώσουμε την αξία που του πρέπει. Η πρώτη πλευρά με την ομότιτλη σύνθεση πρόκειται για ένα αριστούργημα που εύκολα βυθίζεσαι εντός του, στις μελωδίες και τους χαμηλούς ρυθμούς του, την πνευματικότητά του και την ηρεμία του, τα πολλά επίπεδα ενορχήστρωσης και τα οικονομικά παιξίματά του. Η δεύτερη είναι πιο περιπετειώδης εξερευνώντας πιο free και θορυβώδη πεδία, με λίγες μελωδίες και περισσότερη προσήλωση στα μακρινότερα όρια του ήχου και του παιξίματος.

Thembi
(Impulse!, 1971)

Αυτό το έργο αντιπροσωπεύει τον πλούτο και την ποικιλομορφία της μουσικής του Sanders. Περιλαμβάνει συνθέσεις που κατέχουν έντονες ανατολίτικες επιρροές, αλλά και στοιχεία από αφρικανική και πνευματική μουσική. Το εμβληματικό "Astral Traveling" εξυμνεί τον αυτοσχεδιασμό και το "Red, Black & Green", αποτελεί μια σαφή δήλωση της κοινωνικής αγωνίας και του πολιτικού μηνύματος του Φαραώ! Πλούσιος ήχος και πολυεπίπεδος, με ηγέτη φυσικά το χαρακτηριστικό σαξόφωνο και πολλούς πειραματισμούς σε δεκάδες άλλα όργανα που περνάνε από τα χέρια του. Επίσης αξέχαστη κομματάρα το "Morning Prayer". Ολόκληρος ο δίσκος είναι μια αξιοσημείωτη στιγμή γενικότερα στον κόσμο της jazz μουσικής παρότι πολλά σημεία του είναι αρκετά παράξενα. Εκεί κρύβεται η γοητεία βέβαια, που καταλήγει σε ρομαντισμό, καινοτομία και μοναδικότητα. Το πως φαίνεται το ταλέντο του δημιουργού, είναι απίστευτο.

 

Tauhid
(Impulse!, 1967)

Ήταν το δεύτερο άλμπουμ που κυκλοφόρησε με το όνομά του, το πρώτο χωρίς την χρήση του όρου Quintet και το πρώτο του άλμπουμ στην Impulse! Ηχογραφήθηκε το 1966 στα Van Gelder Studio. Τρία κομμάτια γραμμένα από τον ίδιο. Ο Sanders εξερευνά το φάσμα των μουσικών δυνατοτήτων του, δίνοντας έμφαση στην ελευθερία της έκφρασης και την αυτοσχεδιαστική δημιουργία. Είναι ένας εκπληκτικός spiritual free jazz δίσκος που αναδεικνύει την τεχνική και την αυθεντική φωνή του σαξοφώνου του.  Με αυτό το δίσκο προσφέρει στο κοινό ένα πανέμορφο ταξίδι στον κόσμο της ελεύθερης μουσικής, αναδεικνύοντας το ταλέντο και τη διαφορετικότητά του ως καλλιτέχνης. Αυτή η φωνή ξεκινά από την οργή και την ένταση και φτάνει στην ηρεμία και τη μελαγχολία. Διαφορετικές τεχνικές και εφέ στο σαξόφωνο, δημιουργούν έναν ήχο που είναι ταυτόχρονα πολυεπίπεδος και ενδιαφέρον. Δίσκος κολόνα στη δισκογραφία του.

Deaf Dumb Blind [Summun Bukmun Umyun]
(Impulse!, 1970)

Δεν είναι περιέργεια, ούτε καπρίτσιο όταν στους δίσκους του Sanders συναντάμε συχνά μόλις μία, δύο ή τρεις συνθέσεις. Είναι συνέπεια της άποψής του επί της μουσικής που προσεγγίζεται ως ένα ταξίδι χωρίς συγκεκριμένο προορισμό αλλά με πολλά περιθώρια περιδιάβασης και εξερεύνησης. Εδώ, στην μία πλευρά του δίσκου έχουμε τους afro-latin ρυθμούς και τα κρουστά να βρίσκονται σε θέση οδηγού. Χαρακτηριστικό ότι περνάνε κάποια λεπτά μέχρι να ακούσουμε το σαξόφωνό του ενώ και στην παραγωγή βρίσκεται αρκετά πίσω σε σχέση με τα πολλών ειδών κρουστά. Κι αν οι ρυθμοί φαίνονται (και σε έναν βαθμό είναι) χορευτικοί, μην νομίζετε ότι προδίδει κάπως την πνευματικότητα του. Πρόκειται για μία πετυχημένη αναστροφή: Free your ass, and your mind will follow. Η δεύτερη πλευρά παραδίδεται στον σπουδαίο Dr. Lonnie Smith που χαλαρώνει πολύ περισσότερο τη μουσική σε επίπεδα ονειρικά ή διαλογισμού. Τα παιξίματα απλώνουν ακόμα περισσότερο και το μυαλό ηρεμεί συνδεόμενο με τις βαθύτερες σκέψεις του.

Pharoah
(India Navigation, 1977)

Παρότι στο χαρτί και αυτή η δουλειά περιλαμβάνει πολλά από τα χαρακτηριστικά του ήχου του Sanders μέχρι τότε, στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα είναι αρκετά διαφορετικό, σε feeling, σε στόχο, σε προσέγγιση ενώ τα νεότερα στοιχεία που εισάγει δείχνουν προς ένα μέλλον που (δυστυχώς) δε θα είναι το καλύτερο. Θα βρούμε και εδώ αργούς ρυθμούς, οικονομία στο παίξιμο, χαλαρές συνθέσεις που αναπνέουν και όργανα που ποτέ δεν ανταγωνίζονται το ένα το άλλο για την προσοχή του ακροατή. Όπου συμβαίνει αυτό όμως, είναι περισσότερο ambient παρά spiritual. Ή αν θέλετε πνευματικό μεν αλλά με μία εσωστρεφή έννοια σε σχέση με την εξωστρέφεια του μηνύματος της αγάπης που κυριαρχούσε σε πολλές άλλες δουλειές του. Πάσχει επίσης από συνοχή αφού οι τρεις συνθέσεις του διαφέρουν αρκετά με την πρώτη και μεγαλύτερη να είναι και η κορυφαία ("Harvest Time"), το σκληρότερο "Love Will Find A Way" να φεύγει προς funk και fusion κατευθύνσεις και το "Memories of Edith Johnson" να είναι μάλλον το πιο αδιάφορο και οριακά easy listening.

 

Spiral Mercury
(Clean Feed, 2014) [Pharoah & The Underground]

Το "Spiral Mercury" είναι ένα ζωντανά ηχογραφημένο άλμπουμ από τους Pharoah & The Underground, στο οποίο συμμετέχουν ο σαξοφωνίστας φυσικά, ο τρομπετίστας Rob Mazurek και ο ντράμερ Chad Taylor των Chicago Underground Duo, μαζί με τον κρουστό Mauricio Takara των São Paulo Underground, τον μπασίστα Matthew Lux των Pulsar. Και τον πολυοργανίστα Guilherme Granado. Ηχογραφήθηκε στις 11 Αυγούστου 2013, στο Jazz em Agosto Festival στη Λισαβόνα και κυκλοφόρησε το 2014 από την Clean Feed Records μαζί με το "Primative Jupiter". Είναι απόλυτη απόλαυση να το ακούς. Τρομερά εφέ, ορεξη και ήχος σχεδόν ψυχεδελικός όσο και fusion, και όλα αυτά τα πυκνά, εμπνευσμένα σόλο είναι τόσο μα τόσο όμορφα και ρυθμικά. Πραγματικά ιδιαίτεροι δίσκοι. Πραγματικά διαφορετικοί.

 

Love Will Find A Way
(Arista Records, 1978)

Η μετάβαση από το "Pharoah" σε αυτό είναι σίγουρα απότομη παρότι μοιράζονται το ομότιτλο τραγούδι. Όμως εδώ η μουσική είναι εξόφθαλμα εμπορική, ο δρόμος που ψάχνει η αγάπη πλέον είναι αυτός του γλυκερού ερωτισμού αντί της πνευματικής ολοκλήρωσης που πρέσβευε ο Sanders μέχρι τότε. Το μέλι στάζει από κάθε χαρακιά του βινυλίου και συχνά τα έγχορδα κάνουν ακόμα πιο γλυκερό το αποτέλεσμα. Και αυτές είναι οι καλές στιγμές του δίσκου αφού όταν προσπαθεί να ανεβάσει τους ρυθμούς καταφεύγει σε απρόσωπη funk disco. Περιέργως, μέσα από όλα αυτά, ο δίσκος δεν είναι για πέταμα, εν πολλοίς λόγω της εξαιρετικής φωνής και των ισορροπημένων ερμηνειών της Phyllis Hyman. Jazz για ξενοδοχεία ή χαζορομαντικά δείπνα με κεριά, αλλά τουλάχιστον μπορεί να ισχυρίζεται ότι αυτό που κάνει το κάνει καλά.

 

Elevation
(Impulse!, 1974)

Στο νήμα κέρδισε το "Live Αt The East". Θα μπορούσε να είναι ένας από τους δίσκους που θα έστελνες σε κάποιον αν θέλεις να του εξηγήσεις τι είναι η πνευματική jazz. Παράλληλα συνδυάζει την αυτοσχεδιαστική jazz με την εντελώς ελεύθερη μουσική, δημιουργώντας έναν ηχητικό κόσμο που προκαλεί. Το κομμάτι "Greeting Τo Saud (Brother McCoy Tyner)" δεν είναι από την ζωντανή ηχογράφηση. Τα αλλα τεσσερα ηχογραφήθηκαν σε δύο φάσεις από εμφανίσεις στο Ash Grove στο Los Angeles της California. Ο ήχος είναι εκρηκτικός και εκφραστικός. Οι Joe Bonner στο πιάνο, Calvin Hill στο μπάσο και Michael Carvin στα κρουστά δημιουργούν έναν πολυδιάστατο ήχο με πλούσιες αρμονίες και εναλλαγές δυναμικών και κουμπώνουν τέλεια στο σαξόφωνο, τα shaker, τις καμπάνες και τα ουρλιαχτά του Φαραώ!