[Βιβλίο]: Bob Dylan - 100 Τραγούδια

Η συγκυρία για να ξαναδιαβάσουμε και να εμβαθύνουμε στους στίχους του Dylan και τα νοήματα πίσω από τα τραγούδια του είναι σίγουρα η κατάλληλη μετά την πρόσφατη βράβευσή του στα Nobel ως λογοτέχνη. Και αυτό είναι που το συγκεκριμένο βιβλίο προσπαθεί να κάνει (αν και τονίζεται ότι η ιδέα είχε ξεκινήσει πριν τη σύμπτωση του Nobel) τόσο μέσα από την ανάλυση και τις προσωπικές ερμηνείες του συγγραφέα του όσο και από περιορισμένα κείμενα «επιφανών» Ελλήνων από τον χώρο της μουσικής (από μουσικούς μέχρι δημοσιογράφους).

Φυσικά το βιβλίο ξεκινάει με μία κατανοητή μεν, αλλά σημαντική αδυναμία. Είτε για λόγους μεγέθους είτε πιθανότερα για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων, οι στίχοι των 100 τραγουδιών που επιλέχθηκαν δεν παρουσιάζονται στο βιβλίο. Έτσι αν ο αναγνώστης θέλει να κάνει μία πραγματικά ολοκληρωμένη δουλειά με τον τρόπο που είμαι σίγουρος και ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου θα ήθελε, πρέπει να ανατρέξει στο διαδίκτυο ώστε να βρει (εύκολα η αλήθεια είναι) το πρωτότυπο. Όσο, όμως, και αν έχουμε πλέον οι περισσότεροι την ευκολία της πρόσβασης σε τέτοιες πηγές, παραμένει το γεγονός ότι το βιβλίο δεν μπορεί να εκπληρώσει αυτοτελώς τον σκοπό τον οποίο θέλει να επιτελέσει.

Θεωρώντας ότι όπως εκφράζεται και από το εισαγωγικό σημείωμα ο σκοπός είναι η ανάλυση του έργου του Dylan, ο κ. Κριτζάς προσεγγίζει τα κείμενά του συνήθως σε δύο άξονες ταυτόχρονα. Ο ένας είναι η ερμηνεία του κειμένου. Τι εννοούσε ή τι αποτύπωσε ο Dylan, από τι εμπνεύστηκε, ποιες συγγένειες υπάρχουν με το υπόλοιπο έργο του ή τα έργα άλλων καλλιτεχνών (μουσικών ή ποιητών). Από την άλλη διανθίζει και με κάποια πληροφοριακά στοιχεία τα κείμενα τα οποία συμπληρώνουν το ιστορικό πλαίσιο (σε προσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο) στο οποίο ο Dylan έγραψε το τραγούδι. Παρότι τα κείμενα είναι καλογραμμένα και η ανάγνωση αβίαστη, υπάρχει διάχυτη (στον γράφοντα τουλάχιστον) η αίσθηση ότι ένα τέτοιο κείμενο ταιριάζει περισσότερο σε ένα ιντερνετικό άρθρο παρά σε ένα βιβλίο. Είναι περισσότερο ένα ευχάριστο διάβασμα παρά κάτι που στο τέλος θα σε κάνει σοφότερο.

Αυτό εντοπίζεται στις αδυναμίες να δώσει το κάτι παραπάνω στους δύο άξονες που προαναφέρθηκαν. Από τη μία οι πληροφορίες που αναφέρονται δεν είναι κάτι που (την εποχή της Wikipedia) δεν μπορεί κάποιος να εντοπίσει εύκολα, ιδιαίτερα έχοντας ήδη τεκμηριώσει ότι το βιβλίο διαβάζεται σχεδόν αποκλειστικά συνδυαστικά με πλοήγηση στο διαδίκτυο. Και αυτό είναι κατανοητό ζώντας σε μία χώρα όπου δεν μπορεί να γίνει έρευνα σε πρωτογενείς πηγές πληροφορίας. Από την άλλη η ανάλυση είναι, ίσως για λόγους συντομίας, αρκετά επίπεδη με αποτέλεσμα να καταλήγει συχνά απλά περιγραφική και ακόμα και στα πιο σημαντικά τραγούδια του Dylan (ή για την ακρίβεια κυρίως σε αυτά) να μη δίνει μία νέα, έστω και προσωπική, οπτική. Προσπαθώντας να διατηρήσει μία αντικειμενικότητα χάνει μία ευκαιρία να πάρει θέση, ενώ σε μία ή δύο περιπτώσεις μένοντας στην περιγραφή, το κείμενο χάνει εντελώς το στόχο όπως στο "With God On Our Side" όπου αγνοώντας ολοκληρωτικά την ειρωνεία του δημιουργού πάνω στον χριστιανικό φονταμενταλισμό καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «επικαλείται μία σωτήρια θειική δύναμη» και ότι «φωτογράφισε [...] τη ζωντανή ελπίδα για ειρήνη στα μάτια ενός εικοσιδυάχρονου παιδιού».

Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κείμενα του συγγραφέα για λιγότερο γνωστά τραγούδια, από τις πιο παραμελημένες περιόδους του όπου, πιθανόν οι πληροφορίες που δίνει να είναι εξίσου εύκολο να βρεθούν και όχι ιδιαίτερα αναλυτικές αλλά και μόνο η επιλογή των τραγουδιών αποτελεί ξεκάθαρη επιλογή του συγκεκριμένου βιβλίου ενώ φυσικά για πολλά από αυτά ο αναγνώστης δεν έχει ακούσει/μελετήσει την ιστορία τους στο βαθμό που το έχει κάνει στα πιο διάσημα. Καθότι η παρουσίαση είναι χρονολογική, τα περισσότερα από τα κείμενα αυτά είναι μαζεμένα προς το τέλος του βιβλίου αφήνοντάς σου μία όμορφη αίσθηση όταν ολοκληρωθεί η ανάγνωση και φυσικά μία ώθηση να ασχοληθείς ξανά με όλη τη δισκογραφία του.

Ενδιαφέροντα αποδεικνύονται και τα κείμενα των «καλεσμένων» στο βιβλίο που είτε με τα ανεκδοτολογικά τους στοιχεία είτε με την προσωπική τους σύνδεση με το έργο του Dylan δίνουν μία διαφορετική οπτική ή κάποια ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορικά στοιχεία. Ακόμα και ο Σαββόπουλος μέσα σε σύννεφα βερμπαλισμού (όπως συνήθως πλέον) έχει κάτι αξιόλογο να πει. Ίσως αυτή η ιδέα να άξιζε να είχε αναπτυχθεί περισσότερο.

Επιστρέφοντας στο αρχικό συμπέρασμα πρέπει να τονιστεί ξανά ότι σαν ανάγνωσμα το "Bob Dylan - 100 Τραγούδια" είναι ευχάριστο και μία καλή ευκαιρία για τον οποιονδήποτε να ξαναδιαβάσει και να ξανακούσει τον Dylan αλλά όχι απαραίτητα ταυτόχρονα. Μέσα από τη διαδικασία αυτή θα γίνει αντιληπτό πώς τα λόγια του Dylan δεν χρειάζονται τη μουσική του για να ανθίσουν και ακριβώς αυτό (πρέπει να) είναι αυτό που είδαν και οι επαΐοντες της Σουηδικής Ακαδημίας όταν τον αναγνώρισαν ως λογοτέχνη. Όσοι μάλιστα έχουν πολύ περιορισμένες γνώσεις γύρω από τη ζωή και το έργο του μεγαλύτερου Αμερικάνου μουσικού/συνθέτη θα μπορέσουν να βρουν τα πατήματά τους εύκολα με το βιβλίο αυτό. Όμως ούτε ως απόλυτη πηγή γνώσεων μπορεί να εκληφθεί (δεν το προσπαθεί κιόλας) ούτε και υπάρχει μία ανάλυση που θα δημιουργήσει νέες ή θα εξηγήσει παλιές οπτικές πάνω στην προσωπικότητα και το έργο του Dylan. Έχει σωστά φροντίσει να μη γίνει κουραστικό και γι' αυτό μπορεί να προταθεί εύκολα ως ανάγνωσμα ακόμα και προς ανθρώπους που δεν διαβάζουν γενικότερα, αλλά είναι εγγύτερα στη φιλοσοφία των λιστών των websites χωρίς να εκμεταλλεύεται το ειδικό βάρος ενός βιβλιοδετημένου συγγράμματος.