To Enter Pagan #10: Η ζωή, η τελετή, η ύπαρξη

Η δέκατη μετενσάρκωση της στήλης φέρνει σε διάλογο τελετουργία με συμβολογία, το πανανθρώπινο με το διαχρονικό, τους Dead Can Dance με τους Enslaved

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, προσπαθώντας να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρες. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε να υμνήσει αλλά και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτήν τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες.

Η δέκατη μετενσάρκωση της στήλης, επιχειρεί να αναδείξει τον πανανθρώπινο χαρακτήρα της ύπαρξης. H διαχρονική αναζήτηση νοήματος από τον άνθρωπο, φέρνει σε διάλογο την τελετουργία με τη συμβολογία, τη λήθη που επιφέρει η σύγχρονη ζωή με τη συλλογική μνήμη που διαιωνίζει, το "Within The Realm Of A Dying Sun" των Dead Can Dance με το "Riitiir" των Enslaved.

Dead Can Dance - Within The Realm Of A Dying Sun
(4AD, 1987)

We lay by cool still waters
And gazed into the sun
And like the moth's great imperfection
Succumbed to her fatal charm

Σου μοιάζει παράξενο που επέλεξα να αναλύσω θεματικά ένα άλμπουμ που μόλις τα τρία (από τα συνολικά οκτώ) τραγούδια του έχουν στίχους; Μην βιαστείς ν' απαντήσεις. Το τρίτο άλμπουμ των Dead Can Dance είναι - αισθητικά και νοηματικά - ένα τόσο βαθύ και πολύπλευρο δημιούργημα, που τα πράγματα που «λέει», με λέξεις, εικόνες και αναφορές, ξεπηδούν σαν καταρράκτες. Στο εξώφυλλο, η φωτογραφία από τον τάφο του ανθρωπιστή Γάλλου επιστήμονα Francois-Vincent Raspail - στο κοιμητήριο Pere-Lachaise όπου κείτονται ανάμεσα σε άλλους οι Oscar Wilde, Jules Verne, Jim Morrison, Chopin - σε συνδυασμό με την αναφορά του τίτλου στο βασίλειο του ήλιου που πεθαίνει, θα αρκούσαν για να πιστέψει κανείς ότι το άλμπουμ έχει ως επίκεντρο τον Θάνατο. Αντίθετα όμως, κυρίαρχο θέμα του "Within The Realm Of A Dying Sun" είναι η Ζωή. Και μάλιστα η ζωή όπως αρνούμαστε να τη δούμε: όχι ως κάτι μεμονωμένο αλλά ως κομμάτι ενός παγκόσμιου συλλογικού νου, μιας παγκόσμιας μήτρας που γεννάει ιδέες και πολιτισμό. Το βασίλειο του τίτλου είναι ο κόσμος μας. Το μόνο που θα αποτρέψει τον θάνατο του είναι η πανσπερμία μας, η εστίαση στην πανανθρώπινη, συλλογική μας παράδοση.

We scale the face of reason
To find at least one sign
That could reveal the true dimensions
Of life we lest forget

Στο πρώτο μέρος του δίσκου, όπου και τα φωνητικά αναλαμβάνει ο Brendan Perry, αρχίζουν και ξεδιπλώνονται τα παραπάνω νοήματα και η κεντρική αίσθηση της δυνατότητας για μια διαφορετική ζωή που χάνεται. Πριν κάποιοι αγαπημένοι μας να τον ξαναφέρουν στο προσκήνιο, το εναρκτήριο "Anywhere Out Of The World" είναι βασισμένο στο ομώνυμο ποίημα του Baudelaire. Εδώ ο (σύγχρονος;) άνθρωπος παρουσιάζεται ως ένα ατελές και αδύναμο ον που λυγίζει κάτω από τα βάρη των εμπειριών του. Η λογική του έχει τον ρόλο τυράννου, μια λογική που υποδεικνύει ότι ίσως είναι ευκολότερο να παραιτηθεί κανείς από τη δυστυχία, τα ψέματα και τις στενοχώριες της ζωής από το να την εκτιμήσει ως το μεγάλο ταξίδι που είναι. Σαν τον σκώρο και τη μεγάλη ατέλεια του, το κυνήγι κάποιου άφταστου ήλιου είναι η καταδίκη του στενόμυαλου που αδυνατεί να ευτυχήσει δίπλα στα δροσερά νερά. Ας είμαι ζωντανός κι ας είμαι οπουδήποτε στον κόσμο λέει το ποίημα κι οι Dead Can Dance συμπληρώνουν ότι η ατομική θεώρηση της ζωής είναι ένα διεστραμμένο μονοπάτι.

Following the stars
That make their way across the sky
Valuing the love
That lends grace to our hearts we sail

Η ταυτότητα της Patrice στο "In The Wake Of Adversity" παραμένει μυστηριώδης. Ο αφηγητής την παροτρύνει να αγνοήσει τις διδαχές και τους στενόμυαλους τρόπους ενός κάποιου κρυμμένου ιερατείου που, προφανώς, αγνοεί, τον Εσωτερικό Άνθρωπο και τον δρόμο της αγάπης που του υποδεικνύει. Η φανταστική περσόνα της Roseanna Xavier που τιτλοφορεί το συγκλονιστικό "Xavier" είναι η κύρια εκπρόσωπος των νοημάτων του άλμπουμ. Ενώ δικάζεται για κάποια ανομολόγητα εγκλήματα - πιθανόν σεξουαλικής ή μαγικής φύσης - , οι κατήγοροι της παρουσιάζονται ως τα φερέφωνα ενός πατριαρχικού συστήματος σκέψης που βλέπει τον κόσμο μόνο μέσα από το πρίσμα της Λογικής και του Δυισμού. Η Roseanna δεν είναι απλώς μια φεμινίστρια που δικάζεται: είναι η ίδια η Γη, το μητριαρχικό πανθεϊστικό μοντέλο, ο απόηχος ενός κόσμου που προσεύχεται να γιατρευτούν οι ψυχές των ανθρώπων από τους ίδιους τους τρόπους τους. Η Roseanne είναι το πρόσωπο του άλμπουμ. Μια πιθανή νίκη της στο απόκοσμο αυτό δικαστήριο, θα αποποιούσε διά παντός την ενοχή της Εύας και θα σήμαινε την αλλαγή πλεύσης που χρειάζεται ο σύγχρονος τρόπος σκέψης.

Freedom's so hard
When we are all bound by laws
Etched in the scheme of nature' s own hand
Unseen by all those who fail
In their pursuit of fate

Το δεύτερο μέρος του άλμπουμ, χωρίς κανονικούς στίχους αλλά με τα θεϊκά φωνητικά της Lisa Gerrard, χτίζει πάνω σε όσα προηγήθηκαν με τη χρήση τεσσάρων συμβόλων. Ο εικονομάχος ("Dawn Of The Iconoclast") είναι ο, χαμένος από την ιστορία, μυστικιστής που είναι εγγύτερα στο γνήσια πνευματικό θρησκευτικό περιβάλλον. Αν είχε «νικήσει» εκείνος, η ιστορία ίσως ήταν διαφορετική. Στο "Cantara" γκρεμίζεται ο Πύργος της Βαβέλ μέσω της γλωσσολαλιάς της Gerrard: λέξεις που δεν σημαίνουν τίποτα αλλά προκαλούν τα μύρια συναισθήματα, σε ένα track που δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο ικανό να αποδείξει το πόσο κοινές είναι οι ρίζες μας. Η επίκληση της Μούσας ("Summoning Of The Muse") ορίζει την Τέχνη ως το απόλυτο πεδίο για την ελευθερία της ανθρώπινης σκέψης. Και φυσικά η Περσεφόνη στο "Persephone (Gatherer Of Flowers)", όχι ως μνηστή του Θανάτου αλλά ως Άνοιξη. Η ανάδειξη της φωτεινής, ζωογόνας πλευράς παρά της αντίθετης όψης της. Ταυτόχρονα η επιστροφή στον Μύθο και τελικά στην ίδια τη Γη, την κιβωτό της ανθρώπινης συνείδησης.

Hatred enfolds us
Inculcates the minds with its heresy

Επηρεασμένοι από δικές τους εμπειρίες και απόλυτα προσηλωμένοι στην παγκοσμιότητα της ζωής, οι Gerrard και Perry καταδικάζουν τον σύγχρονο κόσμο και τις πρακτικές του. Προτείνουν την επιστροφή σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, στον οποίο η Φύση υποδεικνύει το υποκείμενο της ζωής, και ο μύθος, η τέχνη και η αγάπη χαράζουν τους μόνους αληθινούς δρόμους. Ο Παγκόσμιος Άνθρωπος είναι η μόνη ελπίδα για αναστροφή της διαδικασίας του αργού θανάτου ενός Ήλιου (=Πολιτισμός) που άλλοτε έκαιγε λαμπρός, σε ένα αιώνιο μεσημέρι. (A.K)

In our vain pursuit
Of life for one own’ s end
Will this crooked path
Ever to cease to end?

Enslaved - Riitiir
(Νuclear Blast, 2012)

Hail the flames inside you, cosmic flowers in bloom
Hail the spears impaling, the servants of doom
Given are the truths, together we shall search
Unveiling the riddles, hidden beneath the stone

Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς γιατί καταφεύγουμε στους Enslaved, επιχειρώντας να προσεγγίσουμε τον πανανθρώπινο χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Όχι, δεν έχει να κάνει με το γεγονός πως το "Utgard" είναι καθοδόν. Οι Νορβηγοί, διαθέτουν μια βαθιά παγανιστική αντίληψη της πολιτιστικής κληρονομιάς και των Παλαιών Τρόπων. Το "Riitiir", όπως προδίδει και ο τίτλος έμμεσα, είναι ίσως, το άλμπουμ όπου η εν λόγω θεματική τους απασχολεί πιο διεξοδικά από ποτέ. Στιχουργικά τα κομμάτια δεν αποτελούν μέρος κάποιου ευρύτερου concept, αλλά, θεματικά, το κάθε ένα, αποτελεί ένα κομμάτι στο puzzle που ήταν ανέκαθεν οι τελετουργίες στην ιστορία. Στην αναζήτηση της, η μπάντα επιστρατεύει, ποιητικά βέβαια, στοιχεία από την ανθρωπολογία, την ψυχολογία, τη μυθολογία και τον μυστικισμό, και εν τέλει, το βίωμα.

Motion remains our mothertongue
Failure might not be what it seems
All is broken for a reason
Familiar blood drawn for painting
Willing another perspective

Η εκκίνηση του δίσκου με το "Thoughts Like Hammers", εισάγει τον ακροατή στην «επιστημονική πλευρά» του "Riitiir". Mέσω αφήγησης σε πρώτο πρόσωπο, οι Enslaved παρουσιάζουν το άτομο, να συνειδητοποιεί, από ανθρωπολογικής σκοπιάς, τα κοινά μοτίβα πίσω από την καθιέρωση τελετουργικών. Οι κοινές αγωνίες, οι φόβοι, οι αέναες υπαρξιακές μας αναζητήσεις δεν είναι προνόμιο των «ρούνων» μας. Οι σκέψεις, χτυπάνε αλλεπάλληλα ως σφυριά, η καταγωγή μας αποκαλύπτεται.

I followed all the paths
Rigtheous in my heart
Slept without the dreams
Got lost within myself

Το "Death Ιn The Eyes Of Dawn", ανοίγει ουσιαστικά το βασικότερο κεφάλαιο στις κατηγορίες τελετουργικών. Πως υπερνικάς τον θάνατο; Πως διώχνεις τον φόβο του, αδυνατώντας να μισήσεις τη ζωή, η οποία σε «δεσμεύει» απέναντι του; Η απάντηση, εδώ, είναι η σύγκρουση με το Εγώ, η αποδοχή της φύσης και η πίστη στον Εαυτό, που, με κάποιο τρόπο θα πραγματώσει τα όνειρά του. Αν η απάντηση βέβαια στην «απάτη του θανάτου» είναι εν πολλοίς υπαρξιακή, οι Enslaved στο "Veilburner", μια, ιδιοφυή αναφορά στο «πέπλο της άγνοιας», εισάγουν τον αγνωστικισμό και γκρεμίζουν τη θετικιστική βεβαιότητα. Η άγνοια επανέρχεται με κάθε αποκάλυψη, και το άτομο υποφέρει αφού αναζητεί να δημιουργήσει τα δικά του αναλλοίωτα τοτέμ, στέρεο έδαφος για να πατήσει.

I can not tolerate being held in the dark
I need to see, I will the flames

Το οποίο έδαφος, αποτυπώνεται εξαιρετικά στο ανυπέρβλητο "Roots Of The Mountain". Οι οποίες ρίζες του Όρους Ύπαρξη, είναι κοινές και πανανθρώπινες. Οι Enslaved, παίρνουν τη φωτιά της γνώσης, η οποία, έντεχνα επανεμφανίζεται στον δίσκο, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και βασικό συστατικό διαφορετικής φύσεως παγανιστικών τελετών, και της δίνουν ηγετικό ρόλο. Ξεπερνώντας τις προκαταλήψεις και την προσχηματική λογική, είτε κάποιος ακολουθεί τον νόμο είτε την πίστη, η φωτιά εξακολουθεί να υφίσταται, αφού, αθέατη όπως οι ρίζες, ήταν ανέκαθεν εκεί. Μερικές φορές, οφείλουμε να αλλάξουμε οπτική γωνία, να παραμερίσουμε την κατεστημένη κοσμοθεωρία, να δούμε το αθέατο.

Leave order, the fiend of the earth
The self is all you've got
Enter life on the waves from the void
Behold the ancient roots

Στην αντίπερα όχθη, το ομότιτλο καθοδηγείται συνειδητά από το όραμα των Enslaved, αφού συντέθηκε υπό τις ανάγκες της θεματικής. Έτσι, εκκινώντας τη δεύτερη πλευρά του άλμπουμ, σε αντίθεση με το εναρκτήριο, οι κοινοί τελετουργικοί κώδικες εξερευνώνται υπό ένα μυστικιστικό και μεταφυσικό πρίσμα. Διαρκείς αναφορές σε διαφορετικές μεταφυσικές υπάρξεις κατά μήκος της υφηλίου, αποκαλύπτουν τον κοινό σκοπό και την ουσία του παγανισμού κατά τους Enslaved. Είναι ο εορτασμός των κοινών αναζητήσεων των ανθρώπων, που δεν εθελοτυφλεί μπροστά σε μια αλλοιωμένη περιχαράκωση και ανωτερότητα. Ο άνθρωπος σε οποιοδήποτε σημείο της ιστορίας αναζητεί διαρκώς τρόπους να απαντήσει στις αναζητήσεις του.

Tell me my own story,
Through the inner and nether worlds
Healing accordingly
Into the night side, irreversible and remorseless
Slaughterous and reborn
Hagalaz!

Οι αντιθέσεις βέβαια δεν σταματούν, με το "Materal" στη συνέχεια να αφηγείται την επιβολή του ανθρώπου μέσω της γνώσης στις απόκρυφες παραφυάδες. Η τελετουργία, είναι για τους Enslaved η ραχοκοκαλιά του "Riitiir". Είναι η απάντηση στο πώς ξεδιπλώνονται οι επιμέρους θεματικές. Ταυτόχρονα, είναι και η ερώτηση την οποία καλείται ο εξερευνητής να απαντήσει στην προσπάθεια του να βρει την αναγκαιότητα της διαχρονικής της ύπαρξης. Το "Storm Of Memories", είναι ίσως το μοναδικό κομμάτι του δίσκου που αντηχεί την αποτελεσματικότητα των τελετών. Απηχώντας ψυχολογικές θεωρίες γύρω από αρχέτυπα και προϋπάρχοντα ταμπού, η καταιγίδα των Αναμνήσεων εδράζεται στο υποσυνείδητο και μέσω μεταφορών είναι η απόδειξη της χρησιμότητας της τελετής, εκεί όπου "logic is worthless".

Lost...
And turning blossom to decay
Forever...
Fighting wars with clouded sight
Ceremonial rituals will obscure the mind
Forever...

Το φινάλε του "Forsaken" βρίσκει τους Enslaved να συναντούν αλλά και να επεκτείνουν το συμπέρασμα των Dead Can Dance. Η άχρονη, πανανθρώπινη και διαπεραστική ύπαρξη των αναζητήσεων του ανθρώπου και των απομειναριών ενός άλλου τρόπου σκέψης, συνυπάρχει με το σκοτάδι της ανθρωπότητας. Η ρίζα όσων τώρα μας εμποδίζουν να νικήσουμε το σκοτάδι της ύπαρξης, διαπερνά την ιστορία μας, υπό διαφορετικές μορφές. Το οποίο σκοτάδι, εν μέρει τρέφεται από ρομαντικές προσεγγίσεις. Η ύπαρξή συμβόλων και τελετών δεν είναι μόνο «θετική», οι προσεγγίσεις τους δεν οφείλουν μόνο να παρέχουν λύσεις στο σήμερα, αλλά και προβληματισμό για τη διαχρονική έλξη που ασκούν. Σε κάθε τους μορφή. [Α.Ζ]

Find the source, the ancient passion play
Find the source, the roots of the mountain
  • SHARE
  • TWEET