«10»: Παραγνωρισμένα ελληνικά prog διαμάντια

Σκαλίσαμε την ελληνική δισκογραφία και σας παρουσιάζουμε δέκα σπουδαίες δουλειές με έντονο αλλά πιθανόν ανεξερεύνητο prog αποτύπωμα

Από τον Αντώνη Καλαμούτσο, 27/02/2019 @ 11:49

Με αφορμή την επερχόμενη δισκάρα των Mother Of Millions και την παραγωγική συζήτηση που είχαμε πρόσφατα με τους Methexis περί των μη-συμβατικών δρόμων της progressive μουσικής, αποφασίσαμε να κοιτάξουμε ξανά την ελληνική δισκογραφία αναζητώντας μεγάλες χαμένες ευκαιρίες και σπουδαίες παρεξηγήσεις/παρερμηνείες. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις που θα σήκωναν αρκετές ακόμα συνέχειες αυτής της ενδεικτικής λίστας.

Φυσικά δεν είναι όλοι οι παρακάτω καλλιτέχνες παραγνωρισμένοι. Κοινός παρανομαστής όμως για όλα τα άλμπουμ που παρουσιάζουμε είναι ότι εμπεριέχουν προοδευτικές όψεις που ίσως δεν έχουν ακτινογραφηθεί στο σύνολο τους, άλμπουμ που κουβαλούν ακόμα άγνωστες αλλά υπαρκτές κληρονομιές. Στον δρόμο για ένα progressive rock που επιθυμεί να ξεφύγει από τον αρτηριοσκληρωτισμό και τα εκφραστικά του στεγανά, οι παρακάτω κυκλοφορίες είτε λόγω της ετεροχρονισμένης τους ύπαρξης, είτε επειδή το ύφος τους είναι ακόμα μη-αποκωδικοποιημένο, θεωρούμε ότι συνιστούν ακόμα διαμάντια προς εξερεύνηση. Με χρονολογική λοιπόν σειρά:

Διονύσης Σαββόπουλος
"Μπάλλος" (1971)

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μας εμποδίζουν να αισθανθούμε τον Σαββόπουλο ως δικό μας: τα πολιτικά κόρτε, το παρακμιακό εγχώριο «έντεχνο» στίγμα, η υποψία μιας αλαζονικής καλλιτεχνικής ελίτ και πολλοί ακόμα. Αυτά όμως δεν αλλάζουν το γεγονός ότι κάποτε ο Σαββόπουλος υπήρξε ένας γνήσια προοδευτικός καλλιτέχνης και ίσως ο μόνος που κατάφερε όχι μόνο να συμφιλιώσει το «λόγιο» με το λαϊκό/δημοτικό τραγούδι αλλά επίσης να αφουγκραστεί κι όσα μουσικά συνέβαιναν σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο "Μπάλλος" ενσωματώνει την ευρωπαϊκή προοδευτική ψυχεδέλεια με ελληνικούς/βαλκανικούς folk ήχους και σουρρεάλ ποιητική σε ένα έργο - κομψοτέχνημα που παρά την ευρύτατη αναγνώριση του, πιθανόν αγνοείται ή σνομπάρεται ακόμα από πολλούς prog rock fans. Λάθος, μέγα λάθος. Και όπως λέει και ο στίχος: «Ωχ πηδώ χοροπηδώ κι έχω ένα τσίρκο ηλεκτρικό μες στο μυαλό μου, μες στο μυαλό μου που ‘χει όρια και μια ελευθερία ζόρικια, αλίμονο μου». Τίποτα πιο prog δεν ειπώθηκε ποτέ.

Akritas
"Akritas" (1973)

Ο Σταύρος Λογαρίδης θα γινόταν ευρύτερα γνωστός με το flower pop των Poll, για λίγο όμως πρόλαβε να είναι ο δικός μας Graig Lake. Τα μόλις 33 λεπτά του πανέμορφου και μοναδικού δυστυχώς άλμπουμ των Akritas αρκούν για να το κάνουν να χωρέσει δικαίως στην ελληνική prog αιωνιότητα: ευθύ, τολμηρό progressive rock τύπου ELP/King Crimson, βαλκανικά στοιχεία, παράξενες κλίμακες, jazz επιρροές, αιθέριες μελωδίες και μια ελαφρά υπόνοια επανάστασης - βρισκόμαστε εξάλλου στην καρδιά της δικτατορίας. Το ότι έκανε εμπορικά μια ωραία τρύπα στο νερό δεν μας εμποδίζει στο σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, να το καμαρώνουμε ως το μόνο δείγμα ανταγωνιστικού προς τη Βρετανία εγχώριου prog, μέσα στα χρυσαφένια '70s.

Ηρακλής
"Σε Άλλους Κόσμους" (1976)

Στο συλλογικό μας ασυνείδητο ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έχει τον άτυπο ρόλο του Έλληνα prog πατριάρχη. Άδικο, πολύ άδικο για τη συνέπεια, τη διάρκεια, το πάθος και τη φλόγα που έχει να επιδείξει αυτή η απίστευτη μορφή που ακούει στο όνομα Ηρακλής Τριανταφυλλίδης. Πολλά χρόνια πριν τους Will O' The Wisp και τους Ciccada κι ενώ όλος ο κόσμος έτρεχε προς τις μπουάτ και το Νέο Κύμα, ο Ηρακλής με τη Λερναία Ύδρα του δημιουργούσε έναν παραμυθένιο μουσικό κόσμο χωρίς προηγούμενο όπου οι ψυχεδελικές και folk αναζητήσεις συναντούσαν το prog και την ανόθευτη ποίηση. Πολλοί θεωρούν - ανάμεσα τους κι εγώ - ότι το "Σε Άλλους Κόσμους" είναι το αριστούργημα του κι ένα έργο τραγικά μοναχικό στην ελληνική δισκογραφία όμως ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης είναι ακόμα εδώ. Ήταν πάντα εδώ. Χωρίς ακόμα να έχει βρει τη θέση που του αξίζει.

Sound Of Silence
"Unanswered Questions" (Demo, 1993)

Πώς χωράει ένα demo σε αυτήν τη λίστα; Δεν υπάρχει απάντηση, έπρεπε να το ζήσεις. Είχαμε ήδη μπάντες που προσπαθούσαν φιλότιμα να περάσουν progressive στοιχεία στο power metal τους συνήθως (ειδική μνεία στους Guardian Angel), όμως το πρώτο demo των Sound Of Silence ήταν η πρώτη καθεαυτή απάντηση στη θύελλα που είχε προκαλέσει το "Images And Words" λίγο καιρό πριν. Δεν ήταν αριστούργημα, μιλάμε απλά για ένα demo δύο μεγάλης διάρκειας συνθέσεων. Ήταν όμως γνήσιο progressive metal με τεχνικές αρετές, με αγνό λυρισμό, σολάρες, κορώνες και τα σχετικά, προκαλώντας μας ενθουσιασμό ότι είμαστε κι εμείς εδώ. Σύντομα θα ξεφύτρωναν πολλές ακόμα μπάντες, οι δε Sound Of Silence χαντακώθηκαν για άγνωστους λόγους κυκλοφορώντας μόλις ένα full length μια δεκαετία αργότερα.

Horizon's End
"Concrete Surreal" (2001)

Αν και οι Θεσσαλονικείς Horizon's End μόνο άγνωστοι δεν είναι στους Έλληνες progressive metal fans, εν τούτοις έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι η μπάντα αυτή δεν εκπλήρωσε τον σκοπό της και δεν έγινε πλήρως αντιληπτή, όντας διαρκώς ετεροχρονισμένη. Ήδη από το 1994 που κυκλοφόρησαν το ασύλληπτο για την εποχή track "Future Dreams In Medieval Waves" έμοιαζαν να είναι δύο βήματα μπροστά από τους υπόλοιπους της σκηνής, το "Sculpture On Ice" μάλλον αδικεί το υποκείμενο της μπάντας ενώ το αξιολογότατο παρόν άλμπουμ ήρθε την εποχή που όλοι ξεμυαλίζονταν με τους Tool. Κατά συνέπεια ο εσωτερικός, εγκεφαλικός techno metal κόσμος των Horizon’s End παραμένει κατά βάση σχετικά ανεξερεύνητος.

Biomechanical
"Eight Moons" (2003)

Αν και πολλοί ίσως αμφισβητούν τη σχέση των Biomechanical με το progressive ιδίωμα, θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω καθέτως: η δισκάρα που ακούει στο όνομα "Eight Moons" είναι από τα λίγα εγχώρια έργα που ήταν πλήρως εναρμονισμένο στα συμφραζόμενα του, όντας extreme, επικό, power και πραγματικά προοδευτικό ταυτόχρονα. Αντίθετα, δέχομαι αντιρρήσεις για το αν θα έπρεπε να εξετάζεται ως εγχώριο άλμπουμ αφού φτιάχτηκε στο Λονδίνο και ο Γιάννης Κουτσελίνης πλαισιώνεται από Άγγλους μουσικούς. Είναι όμως ελληνικό τελικά γιατί Κουτσελίνης πέρα από φωναρα σημαίνει Deceptor και σημαίνει greek metal underground. Φανταστικό άλμπουμ, φανταστική μπάντα που τολμούσε να σταθεί ανταγωνιστικά δίπλα στους Nevermore, για όσους ήταν στο live της Θεσσαλονίκης. Κρίμα που δεν εκτιμήθηκαν, κρίμα που σταματησαν μετά από τρεις μόνο δουλειές.

Sleepin Pillow
"Orange On An Apple Tree" (2008)

Οι Sleepin Pillow φυσικά μόνο παραγνωρισμένοι δεν είναι. Απεναντίας, είναι ένα από τα γκρουπ που αγγίζουν ένα ευρύτερο κοινό βρισκόμενοι στα πρόθυρα μιας συνολικότερης επιτυχίας, αν και περίμενα να έχουν μεγαλώσει περισσότερο για να είμαι ειλικρινής. Έχει όμως εκτιμηθεί αρκετά η προοδευτική όψη της μουσικής τους; Προσωπικά αμφιβάλλω. Το ντεμπούτο τους πίσω στο 2008 συνταίριαξε τολμηρά αλλά εξόχως ισορροπημένα την ψυχεδέλεια, το indie, την παραδοσιακή μουσική και ηλεκτρονικά στοιχεία σε ένα υπνωτιστικά πολύχρωμο αποτέλεσμα. Ίσως οι πιουρίστες ενοχλούνται από τη σχετικά mainstream προσέγγιση τους, γεγονός πάντως παραμένει ότι το "Orange On An Apple Tree" περιέχει μερικά από τα καλύτερα τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ από ελληνική μπάντα και αποτελεί συνολικά ένα πανέξυπνο και πλήρως intellectual άλμπουμ.

Hail Spirit Noir
"Oi Magoi" (2014)

Σε αντίθεση με όοολα τα παραπάνω, το ελληνικό black metal μπορεί να καμαρώνει ότι ήταν πάντα σύγχρονο της εποχής του, οδηγώντας πολλές φορές τις εξελίξεις. Οι Θεσσαλονικείς Hail Spirit Noir δεν είναι οι πρώτοι που έπαιξαν ανοιχτά με τον ψυχεδελικό και progressive ήχο, ήταν όμως οι πρώτοι που το έκαναν τόσο πειστικά και οικουμενικά. Ένα πραγματικά πρωτόγνωρο στυλ που ενσωματώνει ήχους από τέσσερις διαφορετικές δεκαετίες, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι Hail Spirit Noir οδηγούν αυτό που λέμε psychedelic black μαζί με μπάντες όπως οι Oranssi Pazuzu. Οι «παραδοσιακοί» ας μην κολλάνε στο black φαίνεσθαι, μιλάμε για μπάντα που επιφυλάσσει γνήσιες προοδευτικές συγκινήσεις. Το "Mayhem In Blue" είναι εξίσου καλό, εδώ όμως ήταν που συστήθηκαν για τα καλά στον progressive κόσμο.

Methexis
"Suiciety" (2015)

Οι Methexis είναι ένα project το οποίο εξαρχής ασχολείται μάλλον με την ίδια του την ποιητική φύση παρά με την επίδειξη και την προβολή του μέσα στον γυαλιστερό rock κόσμο. Έτσι μόνο μπορεί να εξηγηθεί το ότι ακόμα πολλοί αγνοούν την τρομερή δουλειά που γίνεται σε εξαιρετικά άλμπουμ όπως το "Suiciety" του 2015, άλμπουμ που με άλλους όρους θα μέτραγε πρωτοσέλιδα... όχι μόνο για τη συνεργασία του Νικήτα Κίσσονα με μουσικούς όπως ο Linus Κase (ναι ,των Anglagard...) και τον τραγουδισταρά Joe Payne (The Enid). Κυρίως για την εντελώς ασυμβίβαστη προοδευτική ματιά του που παντρεύει rock, funk, jazz, έως και soul παράλληλα με ένα βαθύ κοινωνικό concept επιπέδου Pain Of Salvation. Έξω έκανε έναν μικρό ντόρο ενώ εδώ η πλειοψηφία της prog κοινότητας άλλαξε πλευρό. Ελπίζω και πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα τους εκτιμήσουμε όσο τους πρέπει.

Luup
"Canticles Of The Holy Scythe" (2017)

Με παρωχημένο τρόπο σκέψης, η κλασικότροπη chamber music με τις σκοτεινές black επικλήσεις των Luup δεν θεωρούνται προοδευτικές. Τιτάνιο λάθος. Αυτό το άλμπουμ ήρθε από το πουθενά στα τελειώματα του 2017 για να αποκαλύψει τον οίστρο, την τόλμη και το αληθινά καλλιτεχνικό όραμα που το διέπει, σε όσους μπορούν να αντιληφθούν τους δρόμους που ακολουθεί το progressive προς ένα κοντινό, δημιουργικό μέλλον. Ο Στέλιος Ρωμαλιάδης δεν είναι συνθέτης που αστειεύεται αλλά βουτάει βαθιά στις ρίζες του concept που γέννησε. Δύσκολο, βαρύ και σκοτεινό κι όμως τόσο φρέσκο κι ανανεωτικό, το "Canticles Of The Holy Scythe" δεν έχει ακόμα αξιολογηθεί στο σύνολο του, οφείλει όμως να αξιοποιηθεί και να μην μπαίνει σε μελλοντικά άρθρα με κορυφαίους μα αγνοημένους. Οι Luup θα έπρεπε ήδη να βάζουν φωτιά σε κάτι Roadburn και να σαστίζουν τον κόσμο με την απόκοσμη τέχνη τους κι εύχομαι αυτό να γίνει σύντομα.

Αντώνης Καλαμούτσος

Αν και διατηρεί μια αδυναμία στα progressive και doom ιδιώματα, εξακολουθεί να ακούει κάθε γνωστό και άγνωστο είδος αναζητώντας την περιπέτεια στη μουσική και πιστεύει ότι οι δυνάμεις του χάους και...