Rock Culture #2: Μιλήσαμε για μουσική παραγωγή με τον Chris Tsangarides

To rock δεν είναι μόνο μουσική. Στις αμέτρητες εκφράσεις του, άγγιξε άλλες μορφές τέχνης, μεταμόρφωσε επαγγέλματα, γέννησε τεχνοτροπίες, έδωσε ρυθμό στην ιστορία, εμπνεύστηκε και ενέπνευσε: δημιούργησε μια ολόκληρη κουλτούρα με ποικιλία και δυναμική. Το Rocking.gr, στη νέα στήλη του που βαφτίσαμε «Rock Culture», θα παρουσιάσει μια σειρά από άρθρα, αφιερώματα και συνεντεύξεις, με κεντρικό άξονα αυτή τη rock κουλτούρα, σαν τμήμα της πολιτιστικής δημοκρατίας της λεγόμενης «pop culture». Θέλουμε να αφηγηθούμε τη μυθολογία της μουσικής που αγαπάμε, να αναζητήσουμε την αλληλεπίδρασή της με άλλες τέχνες, με την ιστορία, με την καθημερινότητα. Θέλουμε να μετρήσουμε τα πολιτιστικά της τέκνα και να μοιραστούμε τις απίστευτες εξιστορήσεις που έκαναν το rock ένα πολιτιστικό φαινόμενο.

Τον περασμένο Οκτώβριο, ο διάσημος παραγωγός Chris Tsangarides επισκέφτηκε τη χώρα μας για να παραστεί σε μια εκδήλωση της SAE. Το Rocking.gr τον συνάντησε στην ταράτσα του ξενοδοχείου που τον φιλοξένησε, καθώς ο ίδιος επέμενε να απολαύσει τη θέα της Ακρόπολης. Η συζήτησή μας κινήθηκε ανάμεσα στις αμέτρητες ερωτήσεις που θα ήθελε να θέσει οποιοσδήποτε μουσικόφιλος σε έναν καταξιωμένο παραγωγό και στις καταπληκτικές ιστορίες από την καριέρα του συνομιλητή μας.

Καλωσόρισες και πάλι στην Ελλάδα. Είμαι πολύ χαρούμενος που σε συναντώ.
Σε ευχαριστώ για τα λόγια σου.

Πες μας, σε παρακαλώ, τι είναι αυτό που σε έφερε στην Ελλάδα;
Με την απέραντη σοφία και δόξα της, με προσκάλεσε η SAE - να είναι καλά! Την τελευταία φορά που πραγματοποίησα ένα σεμινάριο εδώ, πριν από ενάμισι χρόνο, συζητήσαμε τη δημιουργία ενός μαθήματος επιπέδου Master, σχετικά με τεχνικές παραγωγής. Αυτός είναι ο λόγος που είμαι εδώ: για να προωθήσω αυτό το πρόγραμμα.

Σε αυτές τις επισκέψεις σου στην Ελλάδα, φυσικά συνάντησες αρκετούς εν τη γενέσει παραγωγούς...
Βεβαίως.

...Μήπως διέκρινες κάποιον ταλαντούχο;
Συνάντησα κόσμο σε εκείνο το σεμινάριο, το οποίο -είμαι πανευτυχής που το λέω- ήταν ασφυχτικά γεμάτο, αλλά δεν είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω τη δουλεία κάποιου, ώστε να κρίνω το ταλέντο του. Μόνο εγώ μιλούσα - εγώ και πάλι εγώ και μετά πάλι εγώ. (γέλια) Δυστυχώς, λοιπόν, δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιο εξέχον ταλέντο. Ίσως κάποιοι να έχουν αποφοιτήσει έκτοτε και να μπορούν να μου παρουσιάσουν κάτι, αυτή τη φορά. Θα δούμε.

Θα ήθελα να σου κάνω μια σειρά ερωτήσεων που απασχολούν τους μουσικόφιλους αναγνώστες μας, οι οποίοι συνήθως δεν έχουν ειδικές γνώσεις.
Φυσικά, ό,τι θέλεις.

Για τον πολύ κόσμο είναι άγνωστο ποιός ακριβώς είναι ο ρόλος του μουσικού παραγωγού. Τί ακριβώς κάνει ένας παραγωγός;
Βγάζει όλα τα λεφτά και γκρινιάζει εδώ κι εκεί... (παύση και χαμόγελο) Βασικά, όχι, αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα! (γέλια) Στη μουσική ο παραγωγός κάνει ακριβώς την ίδια δουλειά που κάνει ο σκηνοθέτης στις ταινίες. Είναι κατά κάποιο τρόπο ένας αγωγός. Όλες οι ιδέες περνούν από αυτόν. Συλλέγει κάθε ιδέα, είτε είναι δικιά του, είτε της μπάντας, είτε από οποιαδήποτε πηγή. Η δουλειά του είναι να «μεταφράσει» τη μπάντα, από τη «γλώσσα» των ζωντανών εμφανίσεων, σε αυτή του CD ή του βινυλίου. Το δύσκολο μέρος της δουλειάς είναι να καταφέρει να κάνει τη μπάντα να ηχεί όπως πραγματικά ηχεί, χωρίς να παρεμβάλλει το προσωπικό του στοιχείο, χωρίς να πουν «ωχ, πάλι αυτός είναι!». Δηλαδή, πρέπει να είναι διαφανής. Έτσι παίζεται το παιχνίδι. Θα έλεγα πως είμαι τυχερός που είχα ανέκαθεν την τάση να κάνω ακριβώς αυτό. Έτσι, τουλάχιστον, πιστεύω και για αυτό πιθανότατα συνεχίζω να το κάνω μετά από τριανταπέντε χρόνια πορείας.

Το επάγγελμα του παραγωγού έχει διανύσει μεγάλη διαδρομή από την εποχή της Sun Records και του Elvis Presley. Ακούγοντας εκείνες τις καταπληκτικές ιστορικές ηχογραφήσεις, παρατηρούμε λάθη, αστάθεια του ρυθμού, ήχους που βγαίνουν από το πουθενά...
Σωστά.

...Φτάνουμε στην εποχή μας, που έχουμε ασύλληπτη τεχνολογία. Τεχνολογία με μεγάλες δυνατότητες και ακρίβεια, και αυτό δεν αποτελεί μυστικό. Ο κόσμος πλέον τη βλέπει στο διαδίκτυο. Στην καριέρα σου, έχεις παρακολουθήσει τουλάχιστον τη μισή από όλη αυτή τη διαδρομή. Θα ήθελα να μας πεις πώς καταφέρνεις να επεξεργάζεσαι την καλλιτεχνική δύναμη του μουσικού, χρησιμοποιώντας αυτή την εντυπωσιακή τεχνολογία, χωρίς να αποβάλλεις το ανθρώπινο στοιχείο της προσωπικότητας του δημιουργού.
Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, γιατί πολλοί πέφτουν σε αυτή την παγίδα, ακριβώς επειδή υπάρχει η τεχνολογία και ξέρουν ότι σίγουρα θα τη χρησιμοποιήσουν. Δε λέω ότι δεν πρέπει να τη χρησιμοποιήσουν, αλλά κακώς το πρώτο που περνάει από το μυαλό τους είναι: «δεν πειράζει που ο τραγουδιστής έκανε κάποια φάλτσα, γιατί μετά εγώ θα μπορώ να τα διορθώσω». Όχι, αυτό είναι λάθος. Ο σωστός τρόπος είναι να χρησιμοποιήσεις την παραδοσιακή μέθοδο, να ηχογραφήσεις όσο το δυνατόν καλύτερα γίνεται και, ύστερα, αν χρειάζεται να το πειράξεις λίγο, το πειράζεις λίγο. Ηχεί πραγματικά πολύ καλύτερα όταν η μπάντα ερμηνεύει, όταν ο τύπος παίζει το σόλο του και ενθουσιάζεται και δεν πρόκειται για είκοσι διαφορετικά κομματάκια που εγώ τα κόλλησα μεταξύ τους. Είναι πολύ σημαντικό να καταγράψεις πραγματικά την ερμηνεία και αυτός είναι ο λόγος που εκείνοι οι παλιοί δίσκοι, παρότι έχουν λάθη κλπ., χάρη στο συναίσθημα και στις ερμηνείες που κατεγράφησαν, εκείνη την εποχή, κρίθηκαν κατάλληλοι ώστε να τους αγοράσει ο κόσμος. Αν μπορείς να χρησιμοποιήσεις και αυτό το πράγμα και επιπλέον όλη τη συναρπαστική τεχνολογία που έχουμε, ώστε να βελτιώσεις ακόμη περισσότερο την ηχογράφηση, τότε έχεις τα καλύτερα στοιχεία από δύο κόσμους. Τα κατάφερες! Τέλεια!

Χάρη στο διαδίκτυο, όλοι μπορούν πλέον να δουν την εντυπωσιακή λίστα των άλμπουμ στα οποία έχεις δουλέψει. Θα ήθελα να επιλέξεις τρία από αυτά. Για ποια τρία άλμπουμ περηφανεύεσαι περισσότερο;
Ευτυχώς είναι πολύ περισσότερα από τρία τα άλμπουμ για τα οποία είμαι περήφανος. (γέλια) Θα επιλέξω εκείνα που αποτέλεσαν σημεία αναφοράς στην καριέρα μου και στο μουσικό είδος στο οποίο καθένα από αυτά ανήκει. Το πρώτο πρέπει να είναι το άλμπουμ του Gary Moore, το "Back On The Streets", με το single "Parisienne Walkways", γιατί αυτός είναι ο λόγος που έγινα παραγωγός. Ήταν ένας επιτυχημένος δίσκος και τότε ήταν που ο κόσμος άρχισε να μου ζητάει να κάνω πολλές παραγωγές. Το επόμενο που αποτελεί σημείο αναφοράς -και μάλιστα δεν ήξερα ότι αποτελεί σημείο αναφοράς μέχρι πρότινος- είναι το "Metal On Metal" των Anvil. Έχουμε όλους αυτούς τους διάσημους μουσικούς, όπως ο Slash και ο Lars Ulrich, που άρχισαν να λένε ότι αυτός ο δίσκος τούς προκάλεσε την ανάγκη να θέλουν να φτιάξουν μια μπάντα. Άλλος ένας σημαντικός δίσκος είναι το "Thunder And Lightning" των Thin Lizzy, γιατί σε αυτόν χρησιμοποιήσαμε για πρώτη φορά όλες τις νέες τεχνολογίες που εμφανίστηκαν το 1983, 48 κανάλια με δύο συγχρονισμένες μηχανές 24 καναλιών, τα drum trigger, νέες τεχνικές ηχογράφησης πολλών φωνητικών... Ξέρεις, σήμερα είναι ένα απλό «copy/paste», αλλά εκείνη την εποχή έπρεπε πρώτα να ηχογραφήσεις το πρώτο ρεφρέν, με τις είκοσι φωνές μιξαρισμένες σε δύο κανάλια ενός άλλου μαγνητοφώνου, και μετά να πας στο δεύτερο ρεφρέν στο πολυκάναλο, για να πατήσεις το «play» του δικάναλου, ώστε να ηχογραφηθεί στο πολυκάναλο, και να ελπίζεις ότι θα έχεις την τύχη να συγχρονιστούν. Αυτό ήταν το άλμπουμ που όλοι άκουγαν στην Ευρώπη για τον ήχο του hard rock/heavy metal. Οι δισκογραφικές -το ξέρω, μου το έχουν πει- έλεγαν στις μπάντες: «έτσι πρέπει να ακούγεται ο δίσκος σας». Κατά κάποιο τρόπο, η συνέχεια αυτού ήταν το "Painkiller" των Judas Priest, που δημιούργησε ένα καινούριο ηχητικό τοπίο για το speed metal, αν θέλεις. Τελικά, σου είπα τέσσερα άλμπουμ, οπότε ας σταματήσω. (γέλια)

Και μάλιστα είπες το "Painkiller" τέταρτο. Αν ήμουν αυστηρός, θα είχε μείνει απ' έξω!
Πράγματι. (γέλια)

Υπάρχει μια ερώτηση που πρέπει οπωσδήποτε να κάνω, σχετικά με το "Painkiller". Πατάς το «play» και ακούς αυτά τα καταπληκτικά τύμπανα του Scott Travis στην έναρξη του πρώτου τραγουδιού...
Α! Ναι!

...Είναι δυνατόν να είναι μόνο τύμπανα αυτό που ακούμε; Υπάρχει εμφανώς ένα riff και μια μελωδία μέσα σε αυτά τα τύμπανα!
Μα ναι! (ενθουσιασμένος, ανεβάζει τον τόνο της φωνής του) Τα παίζει! Ναι! Είναι εκπληκτικός! Θα σου πω πώς ξεκίνησε αυτό. Δεν είχαμε αυτά τα τύμπανα στην αρχή. Δεν είχαμε αυτή την ιδέα με το βαρύ σόλο τυμπάνων. Υπήρχαν μόνο τα τύμπανα που αρχίζουν λίγο πριν μπει το κιθαριστικό riff, καταλαβαίνεις σε ποιο σημείο εννοώ;

Ναι.
Τότε ο Glenn (σ.σ.: Tipton) είπε: «Κοίταξε, Scott, είσαι ο καινούριος. Ας κάνουμε λίγη φιγούρα. Παίξε κάτι στην αρχή, κάνε κάτι.». Έτσι, έπρεπε να ηχογραφηθεί αυτό, ενώ η ηχογράφηση στο υπόλοιπο τραγούδι είχε ήδη ολοκληρωθεί. Πίστεψέ με, έκανα μία μόνο λήψη και είναι αυτό που ακούς. Είπαμε αμέσως: «Αυτό μάς κάνει!» και τότε συνέδεσα τα δύο μέρη - για αυτό, άλλωστε, υπάρχει και μια μικρή αλλαγή στο tempo - αλλά ακουγόταν καταπληκτικό. Κοιταζόμασταν και λέγαμε: «Αυτό είναι! Αυτό είναι!». Έτσι ακριβώς έγινε και οφείλεται στην ιδιοφυία του Scott, τολμώ να πω. Και κάτι άλλο που πρέπει να ξέρεις, χρησιμοποίησα ένα συνθεσάιζερ Moog για τις χαμηλές συχνότητες αυτού του άλμπουμ και για αυτό συνεργάστηκα με τον Don Airey. Είχαμε ήδη ηχογραφήσει τα τραγούδια και περίμενα να παίξει πάνω σε αυτά. Ο Don όμως είπε ότι προτιμούσε να συνδυάσει διάφορα ξεχωριστά όμοια μέρη, συγχρονίζοντάς τα με μετρονόμο. Του είπα: «Με όλο το σεβασμό, ο Scott είναι ένας ζωντανός ντράμερ, πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε μια μηχανή να πέσει ακριβώς πάνω στα χτυπήματά του;». Μου απάντησε: «Δεν υπάρχει πρόβλημα. Θα χρησιμοποιήσουμε τον μετρονόμο για να ενεργοποιήσουμε το μηχάνημα και, όταν βγει έξω από το ρυθμό, σταματάμε, το γυρίζουμε πίσω και το συγχρονίζουμε ξανά.». «Εντάξει», του είπα, «ας το δοκιμάσουμε». Ε, λοιπόν, δε σταματήσαμε το μηχάνημα ούτε μία φορά! Ήταν τόσο ακριβής στο ρυθμό, που κοιταχτήκαμε και είπαμε: «Αυτό είναι ασύλληπτο!». Έχεις, λοιπόν, ένα άλμπουμ στο οποίο η μπάντα έπαιξε και μετά το μηχάνημα έκανε «overdub» πάνω στην ηχογράφηση! Κανονικά, συμβαίνει το ανάποδο, ξέρεις. (γέλια) Κι όμως, δούλεψε! Απίστευτο! Α-πί-στευ-το!

Έχεις συνεργαστεί με πολλούς καλλιτέχνες. Ποιοί υπήρξαν οι πιο συνεργάσιμοι και ποιοί σού έκαναν τη ζωή δύσκολη;
Στην αρχή, οι περισσότεροι ήταν συνεργάσιμοι. Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι μπορεί να φέρονται απαίσια ή να κάνουν τη δουλειά τους χάλια. Βέβαια, δεν υπήρξαν και πολλοί τέτοιοι. Στην περίπτωση των Anvil, ας πούμε, η κατάσταση ήταν: «Λοιπόν, παιδιά, εσείς παίζετε, εγώ ηχογραφώ και φύγαμε.». Αυτή είναι η μέθοδος που ακολουθώ μέχρι και σήμερα, δηλαδή. (γέλια) Οι Thin Lizzy ήταν επίσης πολύ ευχάριστοι στη δουλειά. Ο Phil (σ.σ.: Lynott) ήταν φοβερός. Δε μπορώ να θυμηθώ ούτε ένα λάθος που να έκανε ο Phil με τον Brian Downey, τον ντράμερ. Οι δυο τους, μαζί, ήταν μαγικοί. Διαβάζανε μάλλον ο ένας το μυαλό του άλλου με κάποιον τρόπο. Υποθέτω πως τα περισσότερα προβλήματα που συνάντησα ποτέ σε ηχογράφηση -και λυπάμαι που το λέω για τα καημένα τα παιδία- ήταν με τους Helloween (σ.σ.: με τους οποίους συνεργάστηκε στο "Pink Bubbles Go Ape"). Είχαν πολλά προβλήματα ως μπάντα, εκείνη την εποχή. Ο βασικός συνθέτης (σ.σ.: εννοεί τον Kai Hansen) μόλις είχε φύγει και κανένα από τα τραγούδια δεν ταίριαζε σε ένα heavy metal άλμπουμ - αν αυτό είχαν στο μυαλό τους. Ίσως τελικά να μην ήθελαν πραγματικά να κάνουν ένα heavy metal άλμπουμ. Εγώ πάντως αυτό ήθελα. Δυστυχώς, το άλμπουμ κυκλοφόρησε όπως κυκλοφόρησε και αυτό οφείλεται στο υλικό του. Δεν ήθελαν απολύτως καμία αλλαγή. Έτσι βρεθήκαμε με ένα άλμπουμ που δεν είχε συνοχή. Ήταν πολλοί οι συνθέτες και δεν ήθελαν να συνεργαστούν. Αν, επί παραδείγματι, έγραφε ένα τραγούδι ο τραγουδιστής, κανείς δε μπορούσε να πει κουβέντα. Αυτό το σενάριο δε μπορεί να λειτουργήσει στην περίπτωση μιας μπάντας. Κατά συνέπεια, η δουλειά μου ήταν πολύ δύσκολη και συχνά σκεφτόμουν να τα παρατήσω. Τελικά, πείσθηκα να μείνω, γιατί ο μάνατζέρ μου, εκείνη την εποχή, ήταν συνεργάτης της εταιρίας τους, οπότε αισθάνθηκα ότι έπρεπε να δείξω την αφοσίωσή μου στους συνεργάτες μου και να ολοκληρώσω τη δουλειά μου, για να μην τους εκθέσω.

Ήσουν παρών σε διάφορες περιπτώσεις κρίσεων στην καριέρα συγκροτημάτων. Εκτός από τους Helloween, μου έρχονται στο μυαλό και οι Angra, με τους οποίους συνεργάστηκες στο άλμπουμ "Fireworks", λίγο πριν αποχωρήσει ο τραγουδιστής τους, ο Andre Matos...
Κι όμως, να σου πω την αλήθεια, αυτό υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις για εμένα. Δεν το περίμενα. Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε πρόβλημα. Πηγαίναμε πολύ καλά με αυτό το άλμπουμ. Η γαλλική εταιρία με έφερε με αεροπλάνο να τους δω να παίζουν ζωντανά στο Virgin Megastore, μπροστά σε χίλια πεντακόσια άτομα. Χίλια πεντακόσια άτομα μέσα σε ένα δισκάδικο! (γέλια) Και μετά από όλα αυτά, όμως, χώρισαν τους δρόμους τους και εγώ έμεινα έκπληκτος να μονολογώ: «μα τι στο καλό!». Τελικά, από ό,τι έμαθα, υπήρχε πρόβλημα με τους μάνατζερ. Δύο μέλη της μπάντας συνέχισαν με τον ίδιο μάνατζερ, ενώ οι άλλοι δεν ήθελαν. Έτσι καταλήξαμε σε αυτό που υπάρχει σήμερα.

Μάλιστα. Όμως εγώ αλλού το πήγαινα. Ας πάρουμε κάποια άλλα παραδείγματα, όπως τους Black Sabbath ή τον Bruce Dickinson, που περνούσαν δύσκολες δοκιμασίες την εποχή της συνεργασίας σας.
Πράγματι.

Πιστεύεις ότι αυτές οι συνθήκες επηρεάζουν αρνητικά τη δημιουργικότητα των καλλιτεχνών και εμμέσως τη δική σου δουλειά;
Ναι! Βέβαια, εγώ δεν το μαθαίνω, παρά μόνον εκ των υστέρων. Είμαι πάντα ο τελευταίος που θα το μάθει, αλλά θα είμαι ο πρώτος που θα κατηγορήσουν, αν το άλμπουμ δεν πουλάει. Αυτό είναι σύνηθες στη δουλειά μας. Είναι επίπονο, όταν είσαι νέος. Είναι επίπονο ακόμη και τώρα, όταν κάποιος σου πει «δε θέλουμε να το κάνεις εσύ», ενώ προηγουμένως όλα φαίνονταν να πηγαίνουν καλά. Συνεχίζω να έχω την αφέλεια να πιστεύω ότι πρέπει να είμαι φίλος με αυτούς με τους οποίους δουλεύω και να τους συμπαθώ, ώστε να λειτουργήσει σωστά η σχέση μας. Δε με πειράζει, ειλικρινά. Κάνουμε ένα άλμπουμ, με πληρώνουν όσα πρέπει να με πληρώσουν και στο επόμενο αποφασίζουν να συνεργαστούν με κάποιον άλλο. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αλλού χωλαίνει η κατάσταση. Ο μουσικός, επειδή είναι πολύ δύσκολο να φτάσει κάπου, όταν αντιληφθεί ότι κάποιος μπορεί να του προσφέρει κάτι περισσότερο, είτε αυτό είναι καλό είτε είναι κακό, θα προχωρήσει προς τα 'κει και θα παρατήσει τον προηγούμενο, όσο φιλικές και να ήταν οι σχέσεις τους. Απλά νομίζει ότι προχωράει προς κάτι καλύτερο. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Το έχω δει πολλές φορές. Ο καλύτερος τρόπος για να τα καταφέρεις είναι να επιτύχεις κάτι πολύ σπάνιο: μια σύμπνοια ανάμεσα στον παραγωγό και τη μπάντα. Μπορεί να περάσουν δέκα χρόνια και είναι σαν να τους είδες την προηγούμενη βδομάδα. Έτσι είναι και οι πραγματικοί φίλοι, οι πραγματικοί άνθρωποι. Υπάρχει μια μπάντα από την Ιαπωνία με την οποία συνεργάζομαι εδώ και εικοσιπέντε χρόνια και λέγεται Anthem. Συνεχίζουν να έρχονται κάθε ένα-δυο χρόνια και «πάμε πάλι, φιλαράκο». Είναι καταπληκτικό, γιατί είναι και φοβεροί μουσικοί. Στα μάτια τους είμαι «ο παραγωγός των Anthem» και αυτό δεν αλλάζει. Το μόνο που θέλω εγώ είναι να βρω κάποιον με τον οποίο θα γεράσουμε μαζί, αλλά ακόμα περιμένω. (γέλια)

Υπάρχει άλλη μια μπάντα παλιών φίλων σου, που ανέφερες πριν. Είναι οι Anvil, που επέστρεψαν με πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Νομίζω πως σε είδα και στο ντοκιμαντέρ τους...
Ακριβώς! Αν είδες την ταινία, σίγουρα είδες και εμένα. (γέλια)

Θα ήθελα το σχόλιό σου σχετικά με το γεγονός. Έχουμε ένα ιστορικής σημασίας άλμπουμ σαν το "Metal On Metal", το οποίο ίσως είχε ξεχαστεί για ένα διάστημα. Όμως έγινε αυτή η ταινία, που ήταν αρκετά συγκινητική, και αυτή η ιστορική μπάντα επιστρέφει στο προσκήνιο.
Κοίταξε, όπως έχω ξαναπεί, το καρότο πάντα κρεμιέται από το ραβδί που κρατάει κάποιος άλλος. Τότε, συνεργάζονταν με μια μικρή -για τα δεδομένα της εποχής- καναδική εταιρία, την Attic, η οποία έψαξε και με βρήκε. Εκείνη την εποχή είχα στο βιογραφικό μου μόνο τέσσερις-πέντε δίσκους. Αποφάσισαν ότι ήμουν ο κατάλληλος άνθρωπος για να δουλέψω με αυτά τα παιδιά και με έβαλαν στο αεροπλάνο. Κάναμε πρώτα το "Metal On Metal", που ήταν καταπληκτικό, και ένα χρόνο αργότερα, ξανά στο αεροπλάνο για το "Forged In Fire", που πήγε αρκετά καλά. Στα μέσα των ηχογραφήσεων αυτού του άλμπουμ, όμως, απέκτησαν τον μεγαλύτερο μάνατζερ του κόσμου, για την εποχή εκείνη (σ.σ.: εννοεί προφανώς τον David Krebs). Ήρθε από τη Νέα Υόρκη με τη λιμουζίνα του και είπε: «θα σας μανατζάρω εγώ, παλικάρια, και θέλω να πάτε να παίξετε τέσσερις συναυλίες με τους Aerosmith, την άλλη βδομάδα, γιατί θέλω να δω πώς είστε στις συναυλίες». Έτσι, διακόψαμε τις ηχογραφήσεις και φύγαμε για τη Νέα Υόρκη, για να βρεθούμε σε τεράστια στάδια με τους Aerosmith, από εκεί που παίζανε σε pub και τέτοια. Είπανε, λοιπόν, «Αυτό ήταν, τα καταφέραμε! Φα-ντα-στι-κά!». Δεν ξέρω τι στο διάολο συνέβη, αλλά το βλέπεις στην ταινία των Anvil ότι ο λόγος που βρέθηκαν να παίζουν σε στάδιο στην Ιαπωνία με τους Scorpions και τους Whitesnake ήταν ότι είχαν τον ίδιο μάνατζερ. Κάπου όμως «τα χαλάσανε» με τον μάνατζερ. Ίσως μερικά μέλη της μπάντας να «την ψωνίσανε», αν θέλεις. Ειπώθηκαν κάποια πράγματα και ουσιαστικά ο μάνατζερ τούς παράτησε. Είχαν χάσει τη συμφωνία τους με τους Καναδούς -γιατί εντωμεταξύ προσπάθησαν να βρουν εταιρία στις ΗΠΑ- και στο τέλος κανείς δεν ήθελε να τους ξέρει. Μπορεί να μην άρεσαν, μπορεί να μην τους καταλάβαιναν, δεν ξέρω. Πάντως, ένα χρόνο αργότερα ήρθαν στην επιφάνεια οι Metallica και οι Slayer και οι Anthrax και ξεκίνησε αυτή η πορεία. Ίσως αν ο δίσκος τους κυκλοφορούσε δύο χρόνια αργότερα, τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Αλλά αυτό δεν συνέβη και εκείνοι συνέχισαν μόνο και μόνο επειδή αγαπούσαν τη μουσική τους. Τελικά, μετά από τόσα χρόνια, κάποια στιγμή με αναζήτησαν, γιατί πίστεψαν ότι δε μπορούν να αναλάβουν την παραγωγή των άλμπουμ μόνοι τους και αυτό που συνέβη το βλέπεις στην ταινία. Δεν ξέρω ποιό θα ήταν το τέλος της ταινίας, αν δε με έβρισκαν ή αν δεν συμφωνούσα να αναλάβω τον δίσκο τους με αυτή την αμοιβή κλπ. Χάρη στην ταινία, ο κόσμος είδε πώς είναι αυτοί οι άνθρωποι και τους πλησίασε. Ελπίζω να τα καταφέρουν. Πρέπει να δούμε αν το καινούριο άλμπουμ, που ετοιμάζεται, μπορεί να πουλήσει το ίδιο καλά, αυτή τη φορά χωρίς την προβολή που προσέφερε η ταινία. Έτσι θα μάθουμε αν πραγματικά τα κατάφεραν ως μπάντα. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει μια ιδιαίτερη τάση. Έχουμε τόσους διάσημους οπαδούς, όπως ο Dustin Hoffman και ο Keanu Reeves, που ξετρελάθηκαν. Όλοι ξέρουν τις φάτσες τους, όλοι ξέρουν ποιοι είναι. Μένει να δούμε τι θα πει η μουσική, την επόμενη φορά.

Πιστεύεις ότι το σημαντικότερο πράγμα είναι η ίδια η μουσική;
Ναι.

Ένας παραγωγός δε μπορεί να «σκοτώσει» ή να «σώσει» ένα άλμπουμ;
Κι όμως, το σημαντικότερο πράγμα παραμένει η ίδια η μουσική. Αν η μουσική είναι χάλια, ο καλός παραγωγός μπορεί να την κάνει να ηχεί okay, ενώ ο κακός παραγωγός θα την αφήσει να φαίνεται χάλια. Αν όμως η μουσική είναι καλή, δεν έχει σημασία. Θα λάμψει ούτως ή άλλως. Ένα καταπληκτικό τραγούδι θα «περάσει», ακόμη και κακοπαιγμένο, ακόμη και με κακή παραγωγή. Υπάρχουν πολλά γνωστά τραγούδια που δεν έχουν και τον καλύτερο ήχο, κι όμως πουλάνε εκατομμύρια. Το πιστεύω αυτό. Το σημαντικότερο πράγμα είναι το ίδιο το τραγούδι.

Θα ήθελα την άποψή σου σχετικά με ένα θέμα που, αυτή την εποχή, απασχολεί τους μουσικόφιλους. Πολύς κόσμος πιστεύει ότι, στο βωμό της εμπορικής αξιοποίησης, οι παραγωγοί θυσιάζουν τον πλούτο του ήχου, με μόνο μέλημα την αποτελεσματικότερη κωδικοποίηση σε MP3. Το διαδίκτυο βούιξε από ένθερμες συζητήσεις σχετικά με τα δύο τελευταία άλμπουμ των Metallica, για τα οποία λέγεται πως η φερόμενη ως κακή παραγωγή τους έγινε με γνώμονα τη νέα γενιά μουσικόφιλων, τη γενιά του MP3.
Μα όχι! Δε μπορείς να προβλέψεις πώς θα ηχεί σε MP3, ώστε να το ηχογραφήσεις διαφορετικά. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να προσπαθήσεις να το κάνεις να ηχεί όσο το δυνατόν καλύτερα, και αυτό θα «μεταφραστεί» σε κάθε μορφή ανάλογα με τις δυνατότητές της. Το MP3 είναι σαν τις παλιές κασέτες - υπάρχει μια τέτοια αναλογία στην ποιότητά. Οι πραγματικοί μουσικόφιλοι δε μπορούν να αρκούνται στο MP3. Μπορεί να το χρησιμοποιούν, για λόγους χρηστικότητας, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να συναγωνίζεται το CD ή το βινύλιο, που τα βάζεις σε ένα καλό ηχοσύστημα και τα ακούς όπως πρέπει να τα ακούς. Δεν είμαστε πλασμένοι για να φοράμε μικρά πραγματάκια στα αυτιά μας, να περπατάμε, να σκοντάφτουμε και να μας πατάνε τα αυτοκίνητα, γιατί δεν τα ακούσαμε. (γέλια) Είναι εντελώς αφύσικο, εντελώς λάθος. Κι όμως, «έπιασε» γιατί είναι η μέθοδος του τεμπέλη για να ακούει μουσική. Εξάλλου, αν μπορείς να πάρεις κάτι, χωρίς να δώσεις τίποτα, τότε τα πράματα είναι ακόμη πιο βολικά. Έτσι δεν είναι; Ε, λοιπόν, δυστυχώς δεν είναι! Αυτό το φαινόμενο έχει συρρικνώσει τόσο πολύ τη βιομηχανία, που δεν υπάρχει κανείς να ενδιαφερθεί να επενδύσει τα χρήματά του σε μια μπάντα. Μια μπάντα χρειάζεται έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Δε μπορείς να περιμένεις να βρεις κάποιο συγκρότημα, να βγάλεις ένα δίσκο χωρίς να ξοδέψεις τίποτα, και να περιμένεις να πουλήσει έναν ικανοποιητικό αριθμό αντιτύπων. Για να φτάσεις στο επόμενο στάδιο, χρειάζονται χρήματα για περιοδείες, για προώθηση, ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, βίντεο κλιπ, ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να γνωστοποιήσει στον κόσμο την παρουσία της μπάντας. Σε κάθε περίπτωση, πιθανότατα όλα αυτά δε θα συμβούν με το πρώτο άλμπουμ. Ίσως καμιά φορά να συμβαίνει, αλλά πρόκειται για εξαιρετικές περιπτώσεις. Το θέμα είναι ότι χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και μόνο έτσι αντιμετώπιζαν τα πράγματα τις δεκαετίες του '60, του '70 και του '80. Δυστυχώς, όλα αυτά έχουν αλλάξει. Ο μεγάλος μου φόβος προέρχεται από το γεγονός ότι βλέπω πως αραιώνει η ποιότητα. Κάποτε η πιθανότητα να έχεις δισκογραφικό συμβόλαιο ήταν συνάρτηση του πόσο καλός είσαι. Κάποτε δεν υπήρχε η τεχνολογία που υπάρχει σήμερα και επιτρέπει να διορθώσεις τα φάλτσα. Οι ήχοι που ακούς, από τα '60s και τα '70s, είναι κυριολεκτικά αυτοί που παρήγαγαν οι μουσικοί παίζοντας. Τόσο καλοί ήταν! Τώρα πια έχει φθηνύνει η κατάσταση.

Ποιά είναι η γνώμη σου για της διαδικτυακή πειρατεία της μουσικής;
Την προηγούμενη βδομάδα, σε μια ομιλία μου σε ένα μουσικό κολέγιο στην Αγγλία, πολλά από τα παιδιά που παρακολουθούσαν με ρώτησαν το ίδιο πράγμα. Τους επέστρεψα το ερώτημα. Εσείς τι γνώμη έχετε; Εσείς «κατεβάζετε» μουσική; Μου απάντησαν ότι το κάνουν και ότι, αν τους αρέσει ο δίσκος, πηγαίνουν να τον αγοράσουν. Αυτό ίσως και να είναι καλό και ίσως να μπορεί να γίνει κάτι πολύ καλό, στο μέλλον. Αν λειτουργεί σα διαφήμιση, μπορεί να είναι καλό, δηλαδή. Ορίστε το άλμπουμ μας, αν σας αρέσει αγοράστε το. Όμως, έτσι χαλάει η έννοια του άλμπουμ. Κανονικά, ο καλλιτέχνης πρέπει να μπορεί να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο έργο, τα τραγούδια με μια σειρά, με μια ροή. Τώρα ο καθένας διαλέγει τα αγαπημένα του τραγούδια, τα «κατεβάζει» νόμιμα ή παράνομα, και καταστρέφει τη λογική του άλμπουμ. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στις μεγάλες εταιρίες που «δαγκώνονται» γιατί δε σκέφτηκαν εγκαίρως να αποδεχτούν και να χρησιμοποιήσουν αυτή την ψηφιακή τεχνολογία. Έπρεπε να το είχαν κάνει, αλλά όλοι ιδιοφυίες γινόμαστε εκ των υστέρων. Τώρα είναι αργά. Ο κόσμος έχει βρει τρόπους να έχει πρόσβαση στα πάντα. Εν πάση περιπτώσει, εγώ δεν το κάνω, δεν «κατεβάζω», βαριέμαι να ασχοληθώ. Αν θέλω να ακούσω ένα άλμπουμ, θα πάω να το αγοράσω και αυτό είναι όλο. Θέλω να κρατάω κάτι στα χέρια μου. Τι θα γίνει αν χάσεις το iPod σου; Τι θα γίνει αν χαλάσει ο υπολογιστής σου; Θα χάσεις τη μουσική σου, εκτός αν την αποθηκεύεις αλλού, ανά τακτά χρονικά διαστήματα... Δεν το αισθάνομαι φυσικό όλο αυτό το πράγμα. Και μετά, όταν βρεθείς σε μια συναυλία και συναντήσεις τη μπάντα, τι θα τους πεις, να σου υπογράψουν το «στικάκι» σου; Τι στο διάολο! Άντε, ας καταργήσουμε και τα αυτόγραφα! (γέλια) Εκτός, βέβαια, αν εφευρεθούν ψηφιακά αυτόγραφα! (γέλια)

Θα ήθελα να μας πεις με τι ασχολείσαι αυτόν τον καιρό.
Εδώ και μερικούς μήνες συνεργάζομαι με ένα συγκρότημα που λέγεται Spit Like This. Είναι πολύ καλοί. Δεν ξέρω πώς ακριβώς να περιγράψω τον ήχο τους. Είναι κάτι σαν progressive punk, αν θέλεις. (γέλια) Το μπάσο έχουν αναλάβει θηλυκά χέρια και γενικότερα έχουν πολύ έξυπνη εικόνα. Είναι πολύ καλοί τύποι. Επίσης, ασχολούμαι με λίγο New Wave of British Heavy Metal, χάρη στους Tokyo Blade. Ταυτόχρονα δουλεύω με τους Bitches Sin, τους Wretched Soul και τους Dangerous Breed. Αυτές οι μπάντες θα περάσουν από τη νέα μου δισκογραφική εταιρία, την οποία ετοιμάζω για μπάντες που πιστεύω ότι αξίζει να έχουν μια παρουσία. Είναι ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο από ό,τι συμβαίνει μέχρι τώρα και αυτό με ευχαριστεί πολύ. Είναι πολύ φιλικό προς τους μουσικούς. Για κάθε δίσκο που θα πωλείται -ακόμη και για τον πρώτο που θα πουληθεί- ο μουσικός θα αμείβεται. Το πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι δεν πληρώνονται μερικοί από αυτούς που θα έπρεπε να πληρώνονται. Εφόσον έπαιξαν και πουλήθηκε ένας δίσκος, τότε πρέπει και εκείνοι να αμειφθούν και έτσι ελπίζω να επαναφέρουμε την ισορροπία.

Τι γνώμη έχεις για την ελληνική rock και metal σκηνή;
Βλέπω ότι βελτιώνεται συνεχώς. (γέλια) Υπάρχουν μερικές μπάντες τις οποίες παρακολουθώ, εδώ στην Ελλάδα. Είχα μια συνάντηση με κάποια ελληνικά συγκροτήματα, λίγο νωρίτερα,  γιατί ενδιαφερόμαστε να αναλάβουμε την παραγωγή των δίσκων τους. Πιστεύω ότι υπάρχουν μερικοί εξαιρετικοί μουσικοί, σε αυτή τη χώρα, και -για να σου πω την αλήθεια- ελπίζω μια μέρα η Ελλάδα να αποκτήσει μια μουσική βιομηχανία αντάξιά τους.

Δε θα μας πεις σε ποιούς αναφέρεσαι συγκεκριμένα;
Όχι ακόμα, φίλε μου. (γέλια)

Τι σκέφτεσαι για την Ελλάδα, βλέποντας την κατάσταση από το εξωτερικό;
Η οικονομία έχει τα χάλια της και ελπίζω να καταφέρετε να βγείτε από αυτή την κατάσταση, γιατί είναι φρικτή. Δε μπορώ να πω τίποτα άλλο.

Σε ευχαριστώ πολύ για το χρόνο που μας διέθεσες.
Σε ευχαριστώ κι εγώ.

Μανώλης Γεωργακάκης