«A Buyer's Guide»: Lee Morgan
Οδηγός δισκογραφίας ενός «νεαρού» μεγάλου τρομπετίστα
Όταν λες τρομπέτα, αυτόματα σκέφτεσαι Miles Davis, Freddie Hubbard και Dizzy Gillespie. Κάποιοι θα φέρουν στο μυαλό τους και τους Donald Byrd και Chet Baker. Κάπου εκεί, για παρόμοιο λόγο, που έχει να κάνει με τον πρόωρο θάνατό τους ή καλύτερα σκοτωμό τους, έρχονται οι Clifford Brown, που σκοτώθηκε στα 25 του χρόνια σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και ο Lee Morgan, που σκοτώθηκε από τη σύντροφό του, Έλεν, έξω από ένα μαγαζί που έπαιζε (αφού έμαθε ότι έχει σχέση με άλλη γυναίκα) μόλις στα 33 του χρόνια. Το τρομερό είναι ότι ο Lee πρωτοέμαθε τρομπέτα πλάι στον Clifford.
Ο Dizzy τον ανακάλυψε και τον ανέβασε στην σκηνή μόλις στα 16-17 του. Ήταν στην ορχήστρα του και οριακά, αν και εξαιρετικά νεαρός, τον κοντράριζε! Αυτό το θάρρος και το θράσος τον έφερε στα 20 του χρόνια να παίζει στο άλμπουμ "Blue Train" του τεράστιου John Coltrane και πολύ σύντομα γίνεται μέλος των The Messengers του Art Blakey! Μιλάμε για παιδί θαύμα; Ναι! Κάπου εκεί τον έχωσε ο Art και στην ηρωίνη δυστυχώς και έκαψε πολλά στοιχεία του εαυτού του και της καριέρας του. Χωρίς παραδόξως να είναι τροχοπέδη ή κάτι καταστροφικό για την πορεία του.
O πάντα καλοντυμένος και πάντα κακοκουρεμένος Morgan για πολλούς δεν είχε φτάσει στο απόγειο της καριέρας του. Ήταν ήδη από τους καλύτερους στην Hard-Bop και διαμόρφωνε τον ήχο της Blue Note. Εκεί που η jazz άλλαζε όμως και οι άλλοι μεγάλοι κυριαρχούσαν στις καινοτομίες και τις αλλαγές, αυτός έφυγε και όλοι αναρωτιόμαστε ακόμα πού μπορούσε και τελικά πού θα έφτανε την jazz.
Εκτός πολλών περιστασιακών συνεργασιών και μεμονωμένων εμφανίσεων σε δίσκους πάρα πολλών μουσικών, έχει παίξει και έχει αναδειχθεί στο πλάι (σε αρκετούς δίσκους) των Charles Earland, Curtis Fuller, Dizzy Gillespie, Lonnie Smith, Andrew Hill, Clifford Jordan, Jackie McLean, Wayne Shorter, Jimmy Smith και Hank Mobley.
Επιλαχόντες κυκλοφορίες του οδηγού, κυρίως από την αρχική/πρώιμη περίοδο του που αξίζουν ακρόασης, είναι τα "Indeed!", "Introducing Lee Morgan", "Lee Morgan Sextet (ή Vol. 2)", "Here's Lee Morgan", "Lee Morgan Vol. 3", "City Lights" και το πιο μετά "The Sixth Sense". Οι δύο συγγραφείς, πέρα από το πόσο (και όσο) αντικειμενικά έγινε η επιλογή των δίσκων του οδηγού, δηλώνουμε φανατικά και υποκειμενικά την λατρεία μας στο "Τhe Procrastinator" (Blue Note, 1978) το οποίο θα το βρείτε και ως "Lee Morgan All-Star Sextet" και στο "Candy" (Blue Note, 1958) το οποίο θα βρείτε και ως "All Τhe Way". Τέλος, συμφωνούμε ότι το "Tom Cat" είναι η καλύτερη μετά θάνατον κυκλοφορία του.
Σκοτώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 19ης Φεβρουαρίου 1972, στο Slugs' Saloon, ένα τζαζ κλαμπ στο East Village της Νέας Υόρκης όπου η μπάντα του έπαιζε… Είχε χιόνι και το ασθενοφόρο άργησε αισθητά. Ίσως και να είχε σωθεί, υπό άλλες συνθήκες. Δείτε και το ντοκιμαντέρ "I Called Him Morgan" του Kasper Collin, του 2016, μιας και αναλύει την σχέση με την Έλεν αρκετά καλά και παρουσιάζει όμορφο αρχειακό υλικό και ιστορίες.
Μπορείτε να διαβάσετε και τους οδηγούς μας στους John Coltrane, Miles Davis, Charles Mingus, Herbie Hancock, Thelonious Monk, Sonny Rollins, Ornette Coleman, Archie Shepp, Wayne Shorter, Chick Corea και Art Blakey.
The Sidewinder
(Blue Note, 1964)
Δεν είναι «απλώς» ένα από τα ακατέβατα δεκάρια στην ιστορία της jazz, ένα αριστούργημα από αυτά που αποτελούν ταυτόχρονα σημείο έναρξης αλλά και πολλαπλών επιστροφών για αρχάριους και πιο ψαγμένους ακροατές αντίστοιχα, είναι και ένας τόσο μα τόσο προσιτός δίσκος που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σχεδόν pop. Τα παραπάνω είναι απόρροια φυσικά του πολύ μελωδικού παιξίματος του ίδιου του Morgan αλλά και του Joe Henderson στο σαξόφωνο. Το ομότιτλο κομμάτι είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα του hard bop παρότι έχει έναν ακαταμάχητο swing ρυθμό μίας απόλυτα ευρηματικής ρυθμικής βάσης, με έτερο πυλώνα τις πιασάρικες φράσεις των πνευστών που σχεδόν τραγουδιούνται. Φυσικά αυτός είναι μόνο ο κράχτης, ο δίσκος αποτελείται από πέντε αριστουργηματικές συνθέσεις. Η επιτυχία του δίσκου έσωσε την Blue Note από επικείμενη χρεοκοπία αλλά παγίδευσε εν μέρει τον Morgan που προσπάθησε να την επαναλάβει κι άλλες φορές στην καριέρα του όπως θα δούμε και παρακάτω.
Search For The New Land
(Blue Note, 1966)
Οταν έχεις Lee Morgan στη τρομπέτα, Wayne Shorter στο σαξοφωνο, Grant Green στην κιθάρα, Herbie Hancock στο πιάνο, Reginald Workman στο μπάσο και Billy Higgins στα τύμπανα, με Alfred Lion στην παραγωγή και Rudy Van Gelder στον ήχο, υπάρχει περίπτωση να μην φτιάξεις κάτι εξαιρετικό; Αυτό το sextet ήταν φανταστικό και έκανε πραγματικά μαγικά δουλεύοντας πάνω σε ένα από τα πιο εφευρετικά υλικά που είχε γράψει ποτέ ο Lee. Με το ομώνυμο κομμάτι κορωνίδα, ακούμε ένα απαλό μείγμα από πλήκτρα, κύμβαλα και τρεμάμενες κιθάρες, πάνω από τις οποίες τα κόρνα παίζουν συγκινητικές μελωδίες. Το μπάσο, το πιάνο και τα τύμπανα επιλέγουν ένα ομαλό αλλά αποφασιστικό groove με αμίμητο στυλ. Η ομαδική προσπάθεια φέρνει το ταξίδι όλου του δίσκου σε μια εντυπωσιακή και περιπετειώδη τροπή. Ολοκληρωμένη και εντυπωσιακή από κάθε άποψη μουσική.
Cornbread
(Blue Note, 1967)
Με φρέσκους μουσικούς να τον συνοδεύουν προεξέχοντος του συχνού συνεργάτη του Hank Mobley στο σαξόφωνο αλλά και φυσικά ονομάτων ίσου ή μεγαλύτερου βεληνεκούς από τον ίδιο (όπως ο Jackie McLean ή ο Herbie Hancock), ο Morgan ακολουθεί τη συνταγή της επιτυχίας του "Sidewinder". Μεγάλες μελωδίες όπου είναι δυνατό, soul και swing ρυθμοί, συναισθηματικές μπαλάντες και περιορισμένη διάθεση για περιπέτεια αλλά στιβαρό συνθετικά, το "Cornbread" είναι ακριβώς η jazz που θες να ακούσεις όταν δεν ξέρεις τι jazz ακριβώς θες να ακούσεις. Είναι δίσκοι σαν αυτόν που εδραιώνουν τον Morgan ως έναν από τους καλύτερους τρομπετίστες της γενιάς του (ο Hubbard ο μόνος του ίδιου επιπέδου) και έναν ικανό leader. Και πάλι το ομότιτλο τραγούδι ξεχωρίζει αλλά ίσως, ίσως, να κλέβει την παράσταση αυτή τη φορά ο Hancock, ήδη καταξιωμένος τότε όπως έχουμε δείξει παλιότερα.
The Gigolo
(Blue Note, 1968)
Ηχογραφήθηκε 25 Ιουνίου και 1 Ιουλίου του 1965 και περιλαμβάνει 4 κομμάτια του Morgan (και το "You Go To My Head") με ένα κουιντέτο με τους Wayne Shorter, Harold Mabern, Bob Cranshaw και Billy Higgins. Δεν χάνει πουθενά ούτε για μισό δευτερόλεπτο. Αντίθετα προβάλει και όλα τα δυνατά σημεία της μπάντας. Είναι εκπληκτικό. Είναι ένας από τους βασικούς δίσκους hard bop που έχουν καταγραφεί στην ιστορία. Ας το βάλουμε άμεσα στα κλασικά του είδους. Αν και κάπου στο βάθος μπορείς να διακρίνεις και την soul ιδέα που έβαλε στην jazz (όσο πρόλαβε) ο Lee αλλά και το rock ρυθμό που γένναγαν οι Billy και Bob σε μπάσο και τύμπανα. Αν γουστάρεις το στιλ του στην τρομπέτα πραγματικά θα το βάλεις στο βάθρο των προτιμήσεων σου. Αν σε ψήνει και ο Shorter τότε πάει αυτόματα στην κορυφή των αγαπημένων σου.
The Cooker
(Blue Note, 1958)
Ένα από τα πιο υποτιμημένα δημιουργήματα της jazz. Το πόσο φανταστικά η αιχμηρή τρομπέτα του Lee αντιπαρατίθεται με τον βαθύ βαρύτονο τόνο του Pepper Adams στο σαξόφωνο ειναι απίθανο. Λένε ότι η εγγραφή αυτή ήταν για το τενόρο του Hank Mobley και αυτή η ας πουμε αλλαγή (της τελευταίας στιγμής) με τον Art Pepper έφερε την τρομερή ιδέα να παίξει στο πάνω άκρο του βεληνεκούς του κόρνου του (για να πιάσει τον ήχο). Ένα από τα πρώτα άλμπουμ του Morgan ως αρχηγός μπάντας αντλεί πολλή έμπνευση από την προηγούμενη γενιά φυσικά, κλίνοντας έντονα στη δεξιοτεχνία και τον ρυθμό της bebop. Στις δύο δικές του συνθέσεις "Heavy Dipper" και "New-Ma" διακρίνεις και αντιλαμβάνεσαι πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει την jazz. Μην ξεχνάμε ότι είχε λαμπρή υποστήριξη από τον φίλο του Bobby Timmons στο πιάνο και ένα rhythm section με Philly Joe Jones και Paul Chambers που δεν πιάνεται!
The Rumproller
(Blue Note, 1966)
Πώς ακολουθείς μία τόσο μεγάλη επιτυχία όσο το "Sidewinder"; Μα αντιγράφοντας την. Ο Morgan παρότι είχε άλλα μουσικά πλάνα πιέζεται από την εταιρεία του για μία ακόμα εκδοχή αυτού που έκανε στον πιο εμπορικό δίσκο του. Και τους παραδίδει αυτό ακριβώς, με Δούρειο Ίππο πάλι τη σύνθεση που δίνει στο δίσκο το όνομά της διατηρώντας μέχρι και την ομοιότητα των λέξεων, για να πειράξουμε τη συνταγή όσο γίνεται λιγότερο. Πάμε πάλι λοιπόν, swinging ρυθμός, μελωδικά πνευστά και φράσεις που τις σφυρίζεις περπατώντας στο δρόμο, οπότε να ένα χιτάκι έτοιμο να εκοτξέυσει τις πωλήσεις του δίσκου. Δυστυχώς τα πράγματα δε δουλεύουν έτσι και το χιτάκι έρχεται σπάνια όταν το κυνηγάς, ειδικά στον κόσμο της jazz. Παρόλα αυτά, και με τις υπόλοιπες συνθέσεις του δίσκου να είναι τυπικές του Mobley αλλά απαλλαγμένες από το βάρος κάποιας προσδοκώμενης επιτυχίας, ο δίσκος ακόμα και σαν ανθυποSidewinder στέκεται αξιοπρεπέστατα και δεν πρέπει να αγνοηθεί από κάποιον που ενδιαφέρεται για τον Mobley.
Leeway
(Blue Note, 1961)
Εδώ έχουμε τον Morgan πριν την εμπορική επιτυχία του και πριν λάμψει το συνθετικό του άστρο, σε έναν δίσκο που θα έλεγε κάποιος ότι ολοκληρώνει την πρώτη περίοδο της προσωπικής του δισκογραφίας στην Blue Note, μία περίοδο που συχνά αδικείται προς χάρη της πιο λαμπερής μετέπειτα. Το ύφος εδώ είναι τυπικά hard bop παρότι όπως προειδοποιεί και η πρώτη σύνθεση, "These Are Soulful Days". Ορισμένοι από τους σημαντικότερους πρεσβευτές του είδους βρίσκονται παρόντες: Jackie McLean, Bobby Timmons, Paul Chambers, Art Blakey. Μακριά από εμπορικές βλέψεις, η τρομπέτα του Morgan λάμπει και είναι φανερό ότι αυτός ο 22χρονος (όταν ηχογραφήθηκε ο δίσκος) έχει ήδη καταφέρει να ισορροπήσει την τεχνική του με έναν δικό του ήχο και ένα συναισθηματικό παίξιμο. Δίσκος συνόλου περισσότερο από ότι προσωπικός, όπως φαίνεται και από τη μία μόνο δικιά του στις τέσσερεις συνθεσεις, ξεχωρίζει στα σημεία σε σχέση με τα σχεδόν ισάξια "Candy" και "Peckin Time" της ίδιας περίπου περιόδου.
Lee Morgan
(Blue Note, 1972)
Μέσω αυτού, του τελευταίου του δίσκου (έχει κυκλοφορήσει και ως "The Last Session") φάνηκε που και πως θα πήγαινε αυτή τη μουσική ένα βήμα παρακάτω. Είναι μια ξεκάθαρη μουσική εξερεύνηση. Δεν είναι τόσο αντιπροσωπευτικός στον δικό του ήχο, στον ήχο που είχε συνηθίσει να φτιάχνει και δεν έχει καμία δική του σύνθεση. Όλες είναι γραμμένες από τους μουσικούς του, Mabern, Merritt, Harper και Waits. Είναι όμως η μοναδική προοδευτική και ίσως η πιο fusion κυκλοφορία του από όλα τα άλλα. Στο παίξιμο και την ενορχήστρωση. Μετά από αυτό, δεν πρόλαβε να μας χαρίσει τίποτα άλλο δυστυχώς. Όλα τα παραπάνω τον κάνουν ξεχωριστό και διαφορετικό. Είναι η κυκλοφορία που μας θλίβει γιατί φαίνεται ότι το ταλέντο όλων της μπάντας με πρωτεργάτη τον αρχηγό τους ήταν έτοιμο να πάει την μουσική σε απίστευτα σημεία. Είναι ένας τραγικός αλλά μαγικός και υπέροχος δίσκος.
Expoobident
(Vee Jay, 1961)
Σε μια σχετικά μικρή, αλλά μεγάλη δισκογραφία, ενός ιδιαίτερου μουσικού, υπάρχουν και δίσκοι που είτε δεν ακούστηκαν πολύ, είτε απλά επισκιάζονται από τα πολύ μεγάλα και πολλά αριστουργήματα. Θα μπορούσε εδώ να είναι και κάποιο από τα "Delightfulee Morgan", "¡Caramba!", "Take Twelve", χωρίς να μπορούμε να παραδεχθούμε ότι κάποιο είναι κακό. Όσα συζητάμε είναι δίσκοι που όχι απλά είναι καλοί, ίσως είναι και κάτι παραπάνω. Lee Morgan τρομπέτα, Cliff Jordan σαξόφωνο, Eddie Higgins πιάνο, Art Davis μπάσο και Art Blakey κρουστά. Η αλληλεπίδραση μεταξύ Lee και Cliff είναι εξαιρετική και το όλο θέμα έχει αυτό το λαμπερό παιχνίδισμα που είναι δύσκολο να το μισήσεις. Είναι διασκεδαστικό. Τα σόλο απογειώνονται και προσγειώνονται αβίαστα. Με έκπτωση (ή και χωρίς), πάρε το σίγουρα.
Live At The Lighthouse
(Blue Note, 1970)
Έχει και τη συναισθηματική αξία του αφού είναι ο τελευταίος δίσκος που κυκλοφόρησε όσο ο Morgan ήταν στη ζωή και η μοναδική του ζωντανή ηχογράφηση. Κυρίως όμως είναι μία ματιά στο μέλλον που ποτέ δεν είχε αφού είναι σαφές ότι είτε απαλλαγμένος από τη μόνιμη ανάγκη να κυκλοφορήσει το νέο "Sidewinder" είτε έχοντας αντιληφθεί τα σημάδια των καιρών, είναι πολύ πιο πειραματικός, κοφτερός και ασυγκράτητος στο παίξιμό του, όπως και οι μουσικοί που τον πλαισιώνουν. Μάλιστα καμία από τις συνθέσεις της πρωτότυπης κυκλοφορίας δεν είναι δικιά του, μοιράζοντας από μία στους μουσικούς του (ο Jymie Merritt παίρνει δύο). Στην πιο διαδεδομένη επανακυκλοφροία που περιέχει 13 συνθέσεις, και πάλι οι μουσικοί του κυριαρχούν και τραβάνε τον ήχο σε μονοπάτια που οι γνωστότερες κυκλοφορίες του Morgan δεν είχαν πάει. Υπάρχει βέβαια στο φινάλε και ένα "Sidewinder" το οποίο η αλήθεια είναι πως σε σχέση με την υπόλοιπη μουσική φαίνεται διεκπεραιωτικό, χορευτικό, εμπορικό, πολύ πιο ακίνδυνο, μέχρι να το τραβήξουν τα σόλο, ειδικά του Bennie Maupin και οι «ερωτοαπαντήσεις» στις οποίες μπαίνει με τον Lee.
A Compilation
1. The Sidewinder (The Sidewinder)
2. Search For The New Land (Search For The New Land)
3. Cornbread (Cornbread)
4. Yes I Can, No You Can’t (The Gigolo)
5. A Night In Tunisia (The Cooker)
6. The Rumproller (The Rumproller)
7. These Are Soulful Days (LeeWay)
8. Nommo (Live At The Lighthouse)
9. Candy (Candy)
10. The Procrastinator (The Procrastinator)
11. Exotique (Tom Cat)
12. I Remember Clifford (Vol.3)
13. Roccus (Indeed!)
14. Slightly Hep (Lee Morgan Sextet)
15. Short Count (The Sisth Sense)
16. Mogie (Here’s Lee Morgan)
17. You’re Mine You (City Lights)
18. Easy Living (Expoobident)
19. Soucide City (¡Caramba!)
20. The Mercenary (Sonic Boom)
