«A Buyer's Guide»: Captain Beefheart
Περισσότερο καλλιτέχνης από απλώς μουσικός, ο Captain Beefheart έχει μία θαυμάσια δισκογραφία που αμφισβήτησε και αμφισβητεί ακόμα το τι είναι μουσική και πώς πρέπει να προσεγγίζεται
Πριν από λίγες εβδομάδες, στις 17 Δεκεμβρίου, συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τότε που ο Don Van Vliet έφυγε από τον κόσμο. Πάνε σχεδόν σαράντα όμως από τότε που η μουσική του persona μας άφησε, κάπου εκεί στις αρχές της δεκαετίας του '80. Ο Captain Beefheart, όπως έγινε γνωστός στην περίπου μιάμιση δεκαετία μουσικής καριέρας πριν γίνει ζωγράφος και ρίξει μάυρη πέτρα πίσω του, υπήρξε ένας μουσικός που θα έπρεπε να έχει πετύχει πολύ λιγότερα από όσα πέτυχε.
Ένα δύστροπος και αυταρχικός άνθρωπος, με περιορισμένη γνώση μουσικής που βασιζόταν στους συνεργάτες του για να φτιάξει τον ήχο που είχε στο μυαλό του, αντισυμβατικός σε όλα του αλλά και επιζητών την επιτυχία και την αναγνώριση, ασυμβίβαστος avant garde καλλιτέχνης που είδε τα blues και το rock ως αφετηρία στη φόρμα και όχι προορισμό, με μία φωνή που γδέρνει περισσότερο κι από γυαλόχαρτο, δεν είναι η περιγραφή που εγγυάται μία μακροχρόνια καριέρα, πιστούς ακολούθους ή υπερβατική επιρροή σε πολλούς μουσικούς επόμενων γενιών. Κι όμως, ο άλλοτε συμμαθητής και περιστασιακά φίλος του Frank Zappa κατάφερε όλα αυτά και αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς σε μουσικούς και τραγουδιστές έκτοτε με καλλιτέχνες από τον Tom Waits μέχρι τον Jack White να πίνουν νερό στο όνομά του.
Η διαδρομή του στη μουσική ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από δύο αντίθετες κατευθύνσεις, την αστείρευτη πειραματική διάθεση και την προσπάθεια για κάποιου είδους πρακτική καταξίωση αφού, παρότι συνήθως είχε την κριτική αναγνώριση με το μέρος του, σπάνια κατάφερνε να τη συνδυάσει με κάποια επιτυχία που θα του εξασφάλιζε μία οικονομική άνεση. Όταν το καλλιτεχνικό του όραμα κυριαρχούσε δημιούργησε αριστουργήματα που μέχρι σήμερα είναι ικανά να προκαλέσουν δέος όπως το περίφημο (ή και περιβόητο) "Trout Mask Replica". Όταν έβαλε (πολύ) νερό στο κρασί του έχασε την προσωπική του σφραγίδα, αλλά σπάνια προδόθηκε σε βαθμό που να γίνει αδιάφορος.
Safe As Milk
(1967)
Θυμάστε εκείνη τη διάσημη σκηνή του High Fidelity που όρισε τον (αγαπημένο) σνομπισμό των δισκάδικων όπου οι πρωταγωνιστές αρνούνται να πουλήσουν έναν δίσκο-απόκτημα σε έναν nerd που τον επιθυμεί διακαώς μόνο και μόνο για να τον δώσουν στον πρώτο τυχόντα; Ε λοιπόν, είναι αυτός και ο πόθος του nerd είναι απόλυτα δικαιολογημένος. Το ντεμπούτο του Καπετάνιου γίνεται με κάθε μεγαλοπρέπεια με ένα σύνολο τραγουδιών που μπορεί να είναι πολύ εγγύτερα στις επιρροές του (κυρίως τα blues του Howlin' Wolf δηλαδή αλλά και την soul) και την ψυχεδέλεια της εποχής με μικρές μόνο ενδείξεις της δημιουργικής (και όχι μόνο) τρέλας που θα κυριαρχήσει μετά, παραμένει όμως δίσκος-ορόσημο για τη δεκαετία του 60, σίγουρα ένας από τους καλύτερούς της. Το θηριώδες "Electricity" είναι το άλλο πρόσωπο του "Helter Skelter" σε μία μορφή θορύβου και έντασης που η δεκαετία αυτή δεν είχε ακόμα συνηθίσει ενώ τα "Dropout Boogie" και "Abba Zaba", το καθένα με τη ρυθμική του σφραγίδα, θα τον ακολουθούν σχεδον σε όλη την καριέρα του. Εξίσου σημαντική η παρουσία του, 20χρονου αλλά ήδη βιρτουόζου, Ry Cooder που δε θα ξανασυνεργαστεί με τον Beefheart αλλά θα μεγαλουργήσει μόνος του.
Lick My Decals Off, Baby
(1970)
Έχοντας εξερευνήσει τα άκρα που το προσωπικό του στυλ μπορούσε να τον οδηγήσει, περισσότερα για αυτό σε λίγο, ο Beefheart παραδίδει το πιο ολοκληρωμένο άλμπουμ της δισκογραφίας του σε ό,τι έχει να κάνει με τον απόλυτο συγκερασμό ιδιοτροπίας, έμπνευσης, σύνθεσης αλλά και ψηγμάτων, σίγουρα όχι εμπορικής, έστω όμως πιο προσιτής προσέγγισης. Εδώ πλέον η σφραγίδα του είναι φαρδιά πλατιά και όποτε από τούδε και στο εξής μιλάμε για Μπηφχαρτικές επιρροές σε άλλους καλλιτέχνες, ουσιαστικά μιλάμε για μουσική όπως κορυφώθηκε στο δίσκο αυτό. Όπως πάντα με τα blues μέγιστη επιρροή και παροιμιώδη αδιαφορία για τις συνηθισμένες δομές τραγουδιού - για να μη μιλήσουμε για ρυθμούς - είναι απορίας άξιο το πώς ακόμα και αυτοί οι απίστευτοι μουσικοί που τον πλαισιώνουν καταφέρνουν να ακολουθούν τη φωνή ή τα πνευστά του και διαρκώς να εφευρίσκουν φράσεις και μελωδίες σχεδόν στη στιγμή.
Trout Mask Replica
(1969)
Πολλοί μπορεί να αναρωτηθούν γιατί το "Trout Mask Replica", για πολύ κόσμο το καλύτερο άλμπουμ του Captain Beefheart και σε κάθε περίπτωση σίγουρα το πιο πολυσυζητημένο, βρίσκεται σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία προτάσεων της δισκογραφίας του. Ο λόγος φυσικά δεν είναι ποιοτικός αλλά έχει να κάνει με το ότι αν αυτός είναι ένας οδηγός για τους μη μυημένους, σίγουρα το "Trout Mask Replica" δεν πρέπει να είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο δεύτερος δίσκος που θα ακούσει κάποιος αδαής. Ηχογραφημένος στο κλείσιμο των '60s και ενσωματώνοντας όλη την ελευθερία έκφρασης της δεκαετίας αυτής αλλά και το κομφούζιο του τέλους της αισιοδοξίας, πρόκειται για ένα από τα πιο κοντινά σημεία που έφτασε το rock στο avant garde και την free jazz, τουλάχιστον μέχρι τότε. Αρκετές φορές ανάμεσα σε πιο δομημένα τραγούδια μοιάζει σαν ο κάθε μουσικός να παίζει άλλη σύνθεση ταυτόχρονα ή να μας παρουσιάζουν μισοτελειωμένες ιδέες προοορισμένες για περαιτέρω ανάπτυξη. Κι όμως, παρά τη σαφέστατη και εσκεμμένη δυσκολία αφομοίωσης και την αφοσίωση που απαιτεί, είναι ένα κατά περίεργο τρόπο ελκυστικό άκουσμα που δεν μπορείς εύκολα να αποχωριστείς παρά τη μεγάλη του διάρκεια.
Clear Spot
(1972)
Πιθανόν σε μία προσπάθεια να λάβει μία ευρύτερη αναγνώριση από το μουσικόφιλο κοινό, ο Beefheart αφήνει κατά μέρους τους ακραίους πειραματισμούς και παραδίδει έναν δίσκο με 12 σχεδόν ραδιοφωνικές συνθέσεις, ακόμα και με συναισθηματικές μπαλάντες ή ό,τι τέλος πάντων μπορούσε να πλησιάσει σε τέτοια ο ιδιόρρυθμος αυτός μουσικός. Περιέργως μάλιστα, η προσπάθειά του αυτή τον δικαιώνει πρωτίστως καλλιτεχνικά. Με το "Clear Spot" αποδεικνύει ότι άξιζε μία μεγαλύτερη εμπορική προβολή ακόμα και χωρίς να θυσιάσει τα βασικά στοιχεία του ύφους του. To "Too Much Time" για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι επιτυχία των Blood, Sweat & Tears, το "Long Neck Bottles" του Tony Joe White ή το "My Head Is My Only House Unless It Rains" με άλλο τίτλο και στίχους να σε ξεγελάσει για ποιοτικό soft rock. Οι καλύτερες στιγμές πάντως παραμένουν αυτές που δεν μπορεί παρά να είναι ο εαυτός του, όπως το ομότιτλο του δίσκου τραγούδι και το "Her Eyes Are A Blue Million Miles".
Strictly Personal
(1968)
Η δεύτερη δουλειά του Beefheart σίγουρα δεν κυκλοφόρησε όπως περίμενε. Αρχικά προορισμένη για έναν διπλό δίσκο, προβλήματα με την πρώτη του δισκογραφική και γενικότερα εξεύρεσης στέγης τον οδήγησαν σε μία μάλλον βιαστική και κουτσουρεμένη κυκλοφορία στην οποία είχε περιορισμένο καλλιτεχνικό έλεγχο. Ακόμα και οι μουσικοί που τον συνοδεύουν δε φαίνεται να του ταιριάζουν τόσο όσο η προηγούμενη και η επόμενη σύνθεση της Μαγικής Μπάντας του. Παρ' όλα αυτά ο δημιουργικός οίστρος της περιόδου είναι εμφανής και το αποτέλεσμα αποτελεί ένα ενδιαφέρον μεταβατικό στάδιο στην καριέρα του, σίγουρα προπομπός των μεγαλύτερων και καλύτερων πραγμάτων που έρχονται. Μάλιστα μέσα από τις ηχογραφήσεις αυτής της περιόδου ξεπήδησε αργότερα ένα επιπλέον άλμπουμ, ακόμα πιο τζαμαριστό και χαλαρό ως προς τις συνθέσεις του και παρόμοιας ποιότητας, το "Mirror Man" του 1971.
Spotlight Kid
(1972)
Ο πρώτος δίσκος που κυκλοφορεί κάτω από το όνομά του, χωρίς τη συμμετοχή της Magic Band στον τίτλο, είναι μία χαλαρή blues rock δουλειά που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά με το "Clear Spot". Παρότι δε συμμερίζεται τις εμπορικές φιλοδοξίες που εξέφραζε το αδελφάκι του, επιβεβαιώνει ότι ο Καπετάνιος είχε βάλει κάπως κατά μέρος τους πειραματισμούς και δομεί πλέον τα τραγούδια του πιο συμβατικά παρότι τόσο η μουσική, έστω και πιο επίπεδη απ' ό,τι στο παρελθόν, όσο φυσικά και η ερμηνεία δεν αφήνουν περιθώρια παρεξήγησης ως προς το σε ποιον ανήκει ο δίσκος. Είναι πάντως εξίσου προσιτός όσο και το "Clear Spot" αλλά πιο αδύναμος συνθετικά οπότε μοιραία έμελλε να μένει για πάντα στη σκιά του.
Doc At The Radar Station
(1980)
Ο Beefheart δεν έμελλε να μακροημερεύσει δισκογραφικά στα '80s, εδώ που τα λέμε δε θα του ταίριαζε καθόλου αυτή η δεκαετία. Πάτησε όμως πόδι σε αυτά με αξιόλογο τρόπο και με έναν δίσκο που έδειχνε να ξεπερνάει μία σύντομη κρίση προσωπικότητας. Το "Doc At The Radar Station" είναι η καλύτερη δουλειά της δεύτερης περιόδου του που αποτελείται πάντως από μία τριάδα σχεδόν ισάξιων δίσκων. Πλαισιωμένος πλέον από μία νέα γενιά μουσικών (στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο Gary Lucas, ο άνθρωπος που αργότερα θα είναι ο μουσικός πατέρας του Jeff Buckley), στο δίσκο αυτό, όπως και τους άλλους της περιόδου, βρίσκεται στα πιο ήρεμα και κατασταλαγμένα του. Απαλλαγμένος τόσο από τις πειραματικές αναζητήσεις και την εξερεύνηση νέων πεδίων που είχε ήδη κατακτήσει δέκα χρόνια πριν, αλλά και από την ανάγκη εμπορικής καταξίωσης που τον βασάνισε την προηγούμενη δεκαετία, μας παρουσιάζεται στα πιο βασικά του συστατικά, αυτά ακριβώς που είχε ο κόσμος ανάγκη, αφού δέυτερος Captain Beefheart ούτε υπήρξε, ούτε θα υπάρξει.
Blue Jeans And Moonbeams
(1974)
O δίσκος αυτός, μαζί με το "Unconditionally Guaranteed" θεωρούνται οι χειρότερες στιγμές της καριέρας του σε βαθμό να έχουν αποκυρηχθεί ακόμα κι από τον ίδιο τον Beefheart. Κι αν για το μεν προαναφερθέν o αφορισμός αυτός έχει μεγάλη δόση αλήθειας (περισσότερα ακολούθως) για το "Blue Jeans And Moonbeams" η Ιστορία έχει δείξει ότι μάλλον αδικήθηκε. Σίγουρα είναι μία πολύ πιο ήπια εκδοχή του Beefheart και μία εμπορική προσέγγιση που μερικές φορές τον κάνει να ακούγεται σαν ένας λίγο πιο ιδιότροπος Joe Cocker. Ναι, η μουσική δεν είναι τόσο απαιτητική και πρωτοπόρα μένοντας σε πιο συμβατικές φόρμες και ήχο. Όμως παραμένει ενδιάφερουσα η προσέγγιση ενός πάντοτε ιδιαίτερου καλλιτέχνη σε ένα στυλ σχεδόν ερωτικών τραγουδιών που σαφώς δεν είναι το δικό του. Και φυσικά ο δίσκος περιέχει τραγούδια μεγάλης ποιότητας όπως τα "Party Of Special Things To Do" (διασκευάστηκε εξαιρετικά από τους White Stripes), "Same Old Blues" και κυρίως το γλυκύτατο "Observatory Crest" που καθόλου τυχαία βρίσκεται στο top5 τραγουδιών του στο Spotify.
Unconditionally Guaranteed
(1974)
Το να πει κανείς ότι τόσο ο Καπετάνιος όσο και το πλήρωμά του δεν είχαν εμπορική επιτυχία είναι λίγο. Στην πραγματικότητα οι μουσικοί του, όπως οι ίδιοι αποκάλυψαν αργότερα, είτε ζούσαν με κουπόνια σίτισης είτε τους ζούσαν οι γονείς τους. Ταυτόχρονα, η αυταρχική φιγούρα του Beefheart τους έκανε τη ζωή μαρτύριο. Ουσιαστικά η κόλλα που κρατούσε το σύνολο ήταν η απαιτητική μουσική και το υψηλό καλλιτεχνικό όραμα κάθε κυκλοφορίας. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που όταν το όραμα θυσιάστηκε για κάποια χρηματική ανταπόκριση (όπως ξεδιάντροπα έδειχνε και το εξώφυλλο του δίσκου) έφτασε η καταστροφή. Από τη μία έχουμε έναν δίσκο που είναι γεμάτος τραγούδια που σε άλλες δουλειές θα ήταν στην καλύτερη fillers και από την άλλη μουσικούς που δεν μπορούν να υποστηρίξουν και εν τέλει δεν καταφέρνουν να δημιουργήσουν κάτι που πραγματικά θα πετύχει τον στόχο της μαζικής απήχησης. Καθόλου παράξενο που μετά από την καλλιτεχνική και εμπορική αποτυχία αυτού του δίσκου, συνολικά οι μουσικοί της Magic Band παράτησαν τον Beefheart για να φτιάξουν το δικό τους συγκρότημα. Παρόλα αυτά, ο δίσκος μπορεί να έχει τη φήμη ενός ξεπουλημένου Beefheart αλλά, ακόμα κι έτσι, στην πραγματικότητα δεν είναι μία δουλειά για την οποία θα έπρεπε να ντρέπεται κι ας έφτασε στο σημείο ο ίδιος να παρακινεί τους αγοραστές του να τον επιστρέψουν και να πάρουν τα λεφτά τους πίσω.
I'm Going To Do What I Wanna Do: Live AT My Father's Place 1978
(2000)
Στη διάρκεια της καριέρας του ο Beefheart δεν κυκλοφόρησε κάποιο επίσημο live δίσκο πέραν του "Bongo Fury" που όμως μάλλον λογίζεται περισσότερο σαν κυκλοφορία του Frank Zappa. Έτσι πρέπει να βασιστούμε στα διάφορα αρχεία που ανακαλύφθηκαν αργότερα για να ακούσουμε live εκδοχές του και πιθανότατα αυτή είναι η καλύτερή του. Προέρχεται από την εποχή της δεύτερης Magic Band του και την απαρχή της αναγέννησής του. Καθότι ηχογραφημένο στην περιοδία του "Shiny Beast" το βάρος πέφτει σε τραγούδια αυτού του δίσκου αλλά υπάρχουν και αρκετές κλασικές στιγμές. Σε κάθε περίπτωση τόσο το συγκρότημα όσο και ο ίδιος αλλά και το κοινό είναι ιδιαίτερα κεφάτοι, η ποιότητα ηχογράφησης είναι πολύ καλή και τα τραγούδια αποδίδονται με εξαιρετική ισορροπία αναπαραγωγής της στούντιο εκδοχής από τη μία και τις αναμενόμενες συναυλιακές μετατροπές από την άλλη. Απολαυστικοί και οι διάλογοι με το κοινό που αποκαλύποτυν ακόμα περισσότερα για την προσωπικότητα του Captain Beefheart.
A Compilation
1. Diddy Wah Diddy
2. Dropout Boogie
3. Electricity
4. Abba Zaba
5. Beatle Bones ‘n' Smokin' Stones
6. Trust Us
7. Ella Guru
8. Moonlight On Vermont
9. Lick My Decals Off, Baby
10. Doctor Dark
11. Clear Spot
12. Her Eyes Are A Blue Million Miles
13. I'm Gonna Booglarize You Baby
14. Blabber ‘n' Smoke
15. Party Of Special Things To Do
16. Observatory Crest
17. Tropical Hot Dog Night
18. Suction Prints
19. Hot Head
20. Ashtray Heart
21. Ice Cream For Crow
