«7»: Jim Jarmusch

To 1953 στο γεμάτο αυτοκινητόδρομους βιομηχανικό Ohio γεννήθηκε ο κατ' εξοχήν γνήσιος εκπρόσωπος του σύγχρονου αμερικανικού ανεξάρτητου κινηματογράφου Jim Jarmusch! Φτάνοντας στο 1980 και την πρώτη του κινηματογραφική απόπειρα, το "Permanent Vacation", είχε προηγηθεί μια αξιοθαύμαστη αλλά και αξιοπερίεργη πορεία ανάμεσα σε διαφορετικές εναλλακτικές εκφάνσεις της Τέχνης, είτε αυτό λεγόταν κινηματογράφος, είτε ποίηση, είτε μουσική, είτε λογοτεχνία! Δεν είχε καμία διαφορά καθώς ο Jim Jarmusch, ανήσυχο πνεύμα και «χειροπιαστός» σε ό,τι έκανε -καθώς προτιμάει αυτόν τον χαρακτηρισμό από τον «ανεξάρτητος» που τον έχει καθορίσει μέχρι σήμερα στα μάτια του κοινού- μέχρι και σήμερα παρέμεινε πιστός στο έργο του και δεν υποτάχθηκε ποτέ στις επιταγές των studio ή των τάσεων των καιρών, παραδίδοντας στους θεατές  με την ίδια ειλικρίνια αυτό που τελικά κάνει καλύτερα από όλους και την λογική του περιγράφει κάπως έτσι: «Όποιος γυρίζει μια ταινία, την ταινία που εκείνος θέλει να κάνει και δεν δουλεύει βάσει μιας μαρκετίστικης αντίληψης ή οποιασδήποτε εμπορικής στρατηγικής, αυτός είναι ανεξάρτητος. Τις ταινίες μου προσωπικά θα τις προσδιόριζα ως χειροπιαστές. Δεν είναι κάτι που γυαλίζει-ίσα ίσα αντιστοιχεί στις κατασκευές που, όπως λέμε, φτιάχνουμε στο γκαράζ. Κατά κάποιον τρόπο είναι το προϊόν της δουλειάς ενός τεχνίτη»!

Ο Jarmusch επηρεασμένος πιτσιρικάς από μια πλειάδα b-movie ταινιών όπως τα "Attack Of The Crab Monsters", "Creature Of The Black Lagoon", "Thunder Road" κτλ αλλά και από την beat λογοτεχνία και ποίηση των Burroughs, Kerouac, Ginsberg και των λοιπών νέο-μποέμ Αμερικανών περιθωριακών, αμέσως μετά την αποφοίτηση του από το Λύκειο μετακόμισε στο Chicago και γράφτηκε στο τμήμα δημοσιογράφος του Northwestern University. Το επόμενο χρόνο αποβλήθηκε και γράφτηκε εκ νέου στο Columbia με σκοπό να γίνει ποιητής αλλά και να μελετήσει την αμερικανική και αγγλική λογοτεχνία που τον έλκυε τόσο (κάτω από την επιτήρηση σπουδαίων αβάντ γκαρντ ποιητών της εποχής όπως ο Kenneth Koch), ενώ παράλληλα έτρεχε και την λογοτεχνική εφημερίδα του πανεπιστημίου! Καθοριστικός ήταν ο τελευταίος του χρόνος σπουδών κατά τον οποίο ο Jarmusch μετακόμισε στο Παρίσι και δούλεψε σε μια γκαλερί Τέχνης ενώ πέρασε το μεγαλύτερό του χρόνο στο Cinémathèque Française, την Μέκκα του Παγκόσμιου σινεμά με την μεγαλύτερη συλλογή ταινιών παγκοσμίως από το 1936! Ήρθε σε επαφή με το έργο των μεγάλων του Γαλλικού Νέου Ρεύματος, των σπουδαίων Ιαπώνων κινηματογραφιστών της εποχής όπως ο Ozu ή ο Imamura και η όλη εμπειρία αυτή αποτέλεσε το έναυσμα για την σταδιακή στροφή των καλλιτεχνικών του ανησυχιών προς την μεγάλη οθόνη! Γυρίζοντας στην Αμερική, εγκαταστάθηκε το 1976 στην Νέα Υόρκη και ξεκίνησε την φοίτησή του στο Tisch School of Arts του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης όπου έκανε σπουδαίες γνωριμίες με νέους ανήσυχουν κινηματογραφιστές όπως ο Τοm Dicillo ή η Sara Driver (oι οποίοι συμμετήχαν και σε αρκετές από τις μετέπειτα ταινίες του) και τον Spike Lee. Καθοριστική η γνωριμία και η πρώτη του δουλειά σαν assistant με τον μεγάλο Nicholas Ray, ο οποίος τον καθοδήγησε, τον γνώρισε με έναν έταιρο μεγάλο του χώρου του independent cinema, τον Win Wenders και τον ενθάρρυνε να ξεκινήσει τα γυρίσματα της πρώτης του ταινίας το 1980!

Από το "Permanent Vacation" και μετά, ο Jarmusch μπήκε σφήνα στα 80ς των μεγάλων παραγωγών, στα 80s του θανάτου του ευρωπαϊκού Σινεμά και των «πρωτοποριών» που έφερε τις προηγούμενες δεκαετίες, προς χάριν ενός κινηματογράφου πιο άμεσου, κοντά στην βατή αφηγηματικότητα και στην δημιουργία «θρύλων» και «σημείων αναφοράς» για τον παραγκωνισμένο εμπορικό αμερικάνικο σινεμά των 70s! Ο Jarmusch σαν γνήσιο τέκνο της Αμερικανικής underground υποκουλτούρας, του rock n roll των μπουάτ και των φασαριόζικων μικρών κλαμπ και εναλλακτικών στεκιών των περιθωριακών rock n rollers, του ιδιόμορφου χιούμορ και με φόντο μια Αμερική όπου τα πάντα συμβαίνουν, μαζεύει τις επιρροές του και βουτά στο αμερικανικό τοπίο των 80s με πηγαία γνήσιες δημιουργίες χαλαρής αφηγηματικότητας, λιτής διαλογικής φύσης και μακρινών μονόσυρτων πλάνων, στοχεύοντας πάνω σε αυτό που αγάπησε και γαλούχησε μέσα από τις σπουδές του -μεγάλο προσόν να υπηρετείς ένα είδος στο οποίο δεν είσαι μόνο fun αλλά και ουσιαστικός του «κάτοικος»-, την Αμερική των περιθωριακών, των ευκαιριών, αλλά και της έμφυτης αισιοδοξίας για ένα αύριο το οποίο μεταλλάσσεται και αλλάζει χιλιάδες πρόσωπα/προοπτικές εξαιτίας αυτής της σουρεαλιστικά σχεδόν αποτύπωσης της ίδιας της ζωής! Μπλέκοντας λοιπών διαφορετικά κινηματογραφικά είδη, με σύμμαχο το έξυπνο μαύρο χιούμορ αλλά και αυτή την ικανότητα να φιλτράρει την Αμερική μέσα από τα «ευρωπαϊκά» του μάτια (δεν είναι τυχαίο που τα πολλά έργα του δεν είναι αγγλόφωνα), ο Jarmusch καθιερώθηκε στα μάτια όλων ως ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του Ανεξάρτητου αντισυμβατικού αμερικανικού σινεμά των τελευταίων 30-κάτι ετών!

Με 11 ταινίες ήδη στην φιλμογραφία του, δύο δίσκους post-rock ήχου σε συνεργασία με τον τσελίστα Jozef van Wissem και πολλές εμφανίσεις σε συναυλίες ή δίσκους άλλων καλλιτεχνών, με αφορμή την κυκλοφορία της τελευταίας του ταινίας "Only Lovers Left Alive" -ελληνική συμπαραγωγή από την Falliro House Productions-, διαλέξαμε 7 χαρακτηριστικές στιγμές του, τις οποίες αξίζει κάθε φίλος του παγκόσμιου σινεμά να έχει τσεκάρει:

---

---

1. Stranger Than Paradise (1984)

O John Lurie, Jazz μουσικός, o πρώην ντράμερ των Sonic Youth Richard Edson και η Ουγγαρέζα ηθοποιός Eszter Balint αναζητούν το Αμερικανικό όνειρο και τον Παράδεισο, μέσα από ένα road trip προς το Cleveland και την Florida! Αυτό που θα βιώσει ο θεατής στα επόμενα 90 λεπτά είναι ένα ασπρόμαυρο έργο με μινιμαλιστικούς ρυθμούς, χαλαρή αφήγηση, απουσία ουσιαστικής πλοκής και λιτότητα στην έκφραση, αιχμηρό και λεπτά ειρωνικό χιούμορ ως μια ωδή στην μικροαστική Αμερική των χαμένων ευκαιριών και των περιθωριακών ονειροπόλων που ψάχνουν μια Ουτοπία για να την ονομάσουν «Παράδεισο», όσο πρόσκαιρη, όσο ειρωνικά τραγική και αστεία μπορεί να είναι! Ο Wenders μπλέκει με τον Ozu και το αποτέλεσμα είναι Camera d’Or στο φεστιβάλ των Καννών του 1984 και η καθολική αναγνώριση της ταινίας ως σημείο Μηδέν για την Αμερικάνικη Ανεξάρτητη σκηνή μέχρι και σήμερα, στην πιο σημαντική ίσως στιγμή του Jarmusch, αφού ουσιαστικά με αυτή την low-budget δημιουργία του ανοίγει τον δρόμο σε εκατοντάδες μικρούς ανεξάρτητους κινηματογραφιστές να βρουν τον δικό τους «Παράδεισο» στο αχανές αδηφάγο εργοστάσιο του Hollywood. Στο τέλος μας αφήνει με ένα γλυκόπικρο αντίο μέσω ενός από τα σπουδαιότερα φινάλε στην ιστορία του σινεμά, καθώς ένας νέος κινηματογράφος γεννιέται όπου η μικρότερη, πιο ασήμαντη στιγμή της καθημερινότητας παίρνει φιλμική υπόσταση και ζωή, αντανακλώντας από εδώ μέχρι τον φιλμικό «Παράδεισο» την ουτοπία των απανταχού περιθωριακών ονειροπόλων!

Trailer

---

2. Down By Law (1986)

Τρείς κρατούμενοι με τις μορφές των Tom Waits, John Lurie και Roberto Benigni θα φυλακιστούν στο ίδιο κελί και θα δραπετεύσουν στη συνέχεια, στην Νέα Ορλεάνη και τα βαλτοτόπια της Λουιζιάνα, με σκοπό να βρουν τη θέση τους μέσα σε αυτή μοναχική και θλιμμένη ζωή, παρά ταύτα όμως όμορφη και ιδιαίτερα περίεργη! Λεπτή ειρωνία, αξεπέραστες ερμημείες και ενδο-αλληλεπίδραση από το απολαυστικό πρωταγωνιστικό τρίο, μια μικρή σπουδή πάνω στο πολιτισμικό χάσμα (;) Αμερικής και Ευρώπης, ένα ελεγειακό road trip στο απόλυτο-φαινομενικά-κενό, τρομεροί διαλόγοι και ένα καταπλητκικό soundtrack! Το "Down By Law" είναι από τις πιο αγαπημένες ταινίες του Jarmusch καθώς χωράει μέσα σε ένα μικρό κελί μια τριάδα ατόμων που προσδιορίζουν επακριβώς αυτό που έχει κατά νου σχετικά με την αλλοπρόσαλλη πολύ-πολιτισμική Αμερικανική περιθωριακή κοινότητα των απολαυστικά κατατρεγμένων και «χαμένων» στον μικρόκοσμό τους ατόμων, με τρείς απολαυστικές ερμηνείες από τους ηθοποιούς του σε ένα ανελέητο λεκτικό πινγκ-πονγκ σάτιρας και ειρωνείας!

Trailer

---

3. Mystery Train (1989)

Ζευγάρι γιαπωνέζων τουριστών που επισκέπτεται το Μέμφις λόγω της -σχεδόν μεταφυσικής- εμμονής τους με τον Elvis! Ιταλίδα τουρίστρια μετά τον χαμό του άνδρα της ξεμένει για ένα βράδυ στην πάλαι πότε πρωτεύουσα του rock n roll! Άγγλος μετανάστης χωρισμένος και άνεργος μπλέκει σε μπελάδες με δύο φίλους του! Τρείς ιστορίες, ένα ξενοδοχείο, μια πόλη, ένας πυροβολισμός, ένα τραγούδι! Joe Strummer (Clash), Screamin’ Jay Hawkins, Nicoletta Braschi, Steve Buscemi είναι μερικά μόνο από τα πρωταγωνιστικά ονόματα που ο Jarmusch «πετάει» στον απίστευτο καμβά χρωμάτων και φωτισμών που ο διευθυντής φωτογραφίας Robby Muller δημιουργεί, για να απομυθοποιήσει είδωλα, καταστάσεις, την Αμερικανική πρωτεύουσα, την ποπ κουλτούρα γενικότερα, ενώ η ίδια η ταινία έχει την ευτυχία να αποτελείτε από ένα ακόμα πιο σφιχτό και δουλεμένο σενάριο καθώς και ευφάνταστα αστεία και σατυρικά διαλογικά μέρη, στην πιο άμεσα κοντινή δημιουργία του σκηνοθέτη με το "Stranger Than Paradise"! Πολλές υποψηφιότητες το 1989 σε Κάννες και Independent Spirit Awards, μια από τις πιο προσιτές αλλά και καλύτερες δουλειές του σκηνοθέτη μέχρι σήμερα, ιδανική για την πρώτη επαφή με το σινεμά του!

Trailer

---

4. Night On Earth (1991)

Πέντε μικρές ιστορίες, πέντε διαφορετικές «κούρσες» και μια κοινή συνιστώσα, η «απόσταση» μεταξύ των ανθρωπίνων σχέσεων! Λός Άντζελες, το Αμερικανικό Όνειρο και το τεράστιο κόστος του, Νέα Υόρκη, η πόλη που μοιάζει εγκλωβισμένη στο image της και χάνει την ουσία, Παρίσι, όπου η Τέχνη  αποτελεί το φιλί της ζωής για την ίδια τη Ζωή, Ρώμη, η αιώνια ανακύκλωση του απαρχαιωμένου τίποτα μέσα από την καταπίεση και τέλος το Ελσίνκι, όπου όλα είναι παγωμένα! Πέντε διαφορετικές αλλά τόσο κοινές ιστορίες μέσα σε πέντε ταξί, με τον Jarmusch να γράφει το σενάριο σε οκτώ (!) μέρες και να μαζεύει ένα all-star ensemble cast με τους Winona Ryder, Gena Rowlands, Giancarlo Esposito (Pollos Hermanos :p), Isaach De Bankole, Roberto Benigni, Matti Pellonpaa κτλ να δίνουν πραγματικά τον καλύτερό τους εαυτό! Soundtrack από τον Tom Waits και φυσικά άλλη μια εξαιρετική διαλογική δημιουργία στα πρότυπα των προηγούμενών του ταινιών, με ξανά την αντικουλτούρα και την πλέμπα να αναλαμβάνει τα ηνία της πορείας προς το μοναχικό αλλά γοητευτικά απόκοσμο αβέβαιο αύριο...

Trailer

---

 
5. Dead Man (1995)

Ίσως η κορυφαία δημιουργία του Jarmusch, η κορύφωση της Τέχνης που ξεκίνησε δειλά με το "Permanent Vacation" και απευθείας εκτινάχθηκε με το "Stranger Than Paradise" για να καταλήξει εδώ, σε ένα ελεγειακό λυρικό bad trip μέσα σε μια γοτθική Άγρια Δύση και το απόκοσμο ταξίδι στον κόσμο των πνευμάτων, παραδόσεων και του μεταφυσικού, καθώς ο λογιστής William Blake (καθόλου τυχαίο το όνομα, ενσαρκωμένος από έναν εξαιρετικό Johnny Depp) με μια σφαίρα καρφωμένη στο στήθος προσπαθεί να πεθάνει, καθώς επιχειρεί παράλληλα να αναιρέσει την τρέχουσα ηθική που τον προσδιορίζει και να αποδεχτεί την μηδαμινότητα της ίδιας του της ύπαρξης μέσα στον κοσμικό ωκεανό που πλέει! Συνοδοιπόρος και οδηγός του ο ινδιάνος Κανένας, ο οποίος θα τον κατευθύνει εκεί που το νερό σμίγει με τον ουρανό και το λυτρωτικό του ταξίδι θα λάβει τέλος με το ποτάμι σαν άλλος Αχαίρωντας να τον οδηγεί στην Αιωνιότητα! Συνοδευόμενο από το μινιμαλιστικό soundtrack-ηλεκτρική ελεγεία του Neil Young, το "Dead Man" αποτελεί σίγουρα την κορύφωση μιας σπουδαίας καριέρας και παράλληλα ένα έργο τόσο διαφορετικό αλλά και τόσο γνώριμο με τις βασικές αρχές του σκηνοθέτη του!

Trailer

---

6. Ghost Dog - Way Of The Samurai (1999)

Ο Ghost Dog είναι ένας εκτελεστής της Μαφίας, αμίλητος, πιστός σε κώδικες τιμής και παραδόσεις που μοιάζουν όχι μόνο ξεπερασμένες σήμερα αλλά απαρχαιωμένες, πρόθυμος να σκοτώσει και να σκοτωθεί ανα πάσα στιγμή, ένας μοντέρνος μοναχικός λακωνικός σαμουράι της Δύσης! Ο Jarmusch θα ντύσει την ταινία του με κομμάτια από το παγκόσμιο πολύ-πολιτισμικό σινεμά, νωχελικά μυσταγωγικά γκρο πλαν αργά, ένα εξαιρετικό soundtrack υπό τους ήχους του RZA, μια μελαγχολική διάθεση για το τέλος εποχής και φυσικά απευθείας κλεισίματα του ματιού στο σπουδαίο "Le Samurai" του Jean-Pierre Melville! Ευτυχώς δεν θα ξεχάσει το ιδιότυπο μαυρό χιούμορ του και θα παραδώσει ένα κοινωνικό έργο με έντονο πνευματικό υπόβαθρο και στίγμα!

Trailer

---

7. Only Lovers Left Alive (2013)

Mποέμ βρυκόλακες, υπεραιωνόβιοι δάνδηδες, αντιμετωπίζουν την αένεη μελαγχολία της αιωνιότητας μέσα από την προσωπική τους οχύρωση πίσω από αγαπημένα φετιχιστικά αντικείμενα αλλά και την ίδια την Τέχνη, πάνω από όλα όμως μέσω της αιώνιας αγάπης που τρέφει ο ένας για τον άλλο! Υπαρξιακή αλληγορία, ημι-παρωδιακό ύφος, δολοφονικές ατάκες και εμπνευσμένο καυστικό χιούμορ, νυχτερινό road movie συνοδευόμενο από την εκπληκτική φωτογραφία του Yorick Le Saux και τους post-rock ψυχεδελικούς ήχους του Jozef van Wissem αλλά πάνω από όλα ένα ερωτικό γράμμα στους απανταχού περιθωριακούς αμετανόητους εραστές αυτού του κόσμου, το "Only Lovers Left Alive" αποδεικνύει ότι  δημιουργός του, αν και 34 χρόνια πλέον στο χώρο, σαν γνήσιος καλλιτέχνης δεν έχει επαναπαυτεί και φτάνει σήμερα να παραδίδει μια από τις καλύτερες του ταινίες! Οι Tilda Swinton και Tom Hiddleston, last but not least, πλάθουν ένα αιθέρια γοητευτικό απόκοσμο ζευγάρι που προορίζεται να μείνει ήδη κλασικό!

Trailer