Dark Medieval Times

Την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο, έχει δημοσιευθεί ήδη η ανακοίνωση του Σάκη Τόλη, frontman των Rotting Christ, ενώ έχει υπάρξει και δημόσια τοποθέτηση του Γιάννη Αγγελάκα. Τα γεγονότα είναι λίγο πολύ γνωστά, οπότε σκοπός εδώ δεν είναι μια αναδρομή ή περίληψή τους, αλλά μια διατύπωση, όσο πιο νηφάλια γίνεται, κάποιων σκέψεων για ένα θέμα που μοιάζει να αφορά την μουσική μας, δυστυχώς όμως ξεφεύγει αρκετά από αυτήν.

Οφείλει να ξεκαθαριστεί άμεσα πως δεν υπάρχει καμία διάθεση επιβολής απόψεων, ούτε αναζητείται η ταύτιση των θέσεων αυτών με τον κόσμο που θα το διαβάσει. Αν ήθελα κάτι, θα ήταν να δημιουργήσω προβληματισμό. Η πλειοψηφία των αντιδράσεων, λοιπόν, προφανώς και καταδίκασε το συμβάν, και η καταδίκη και από πλευράς μας είναι απερίφραστη, χωρίς «ναι μεν, αλλά». Υπάρχει όμως και σκοτάδι πέρα από την ακύρωση καθαυτή, υπάρχει κάτι που μας αναγκάζει να αναζητήσουμε στις αιτίες κάποιες σκιές. Ο Σάκης, στην ανακοίνωσή του, στο υστερόγραφο συγκεκριμένα, δίνει το στίγμα, από το οποίο ξεκινάνε όλες μου οι σκέψεις. «Το θέμα είναι ολονών μας». 

Τον δήμαρχο Πατρών κ. Πελετίδη δεν τον γνωρίζω προσωπικά, και δεν είναι εδώ χώρος για «ποδοσφαιροποίηση» της πολιτικής και των γεγονότων. Γνωρίζω όμως, πως κατά καιρούς, έχει προσπαθήσει να δώσει μάχες ενάντια στους φασίστες. Οι δηλώσεις της διοργάνωσης και των καλλιτεχνών, σε αντίθεση με αυτές του δήμου, παρουσιάζουν ως αιτία της ακύρωσης εθνικιστικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις, την Μητρόπολη Πάτρας καθώς και πολιτικούς της περιοχής από συγκεκριμένο χώρο. Δεν θα στηθεί λαϊκό δικαστήριο, ούτε θα αμφισβητηθεί η εγκυρότητα ή όχι περί τεχνικών προβλημάτων, αν και με την δήλωση του κ. Αγγελάκα αυτό το επιχείρημα κλονίζεται. Συγκεκριμένες ομάδες είχαν μέρες πριν την συναυλία ανακοινώσει δημόσια πως θα επιχειρήσουν να ακυρώσουν το γεγονός, ενώ υπάρχουν καταγγελίες πως η προσπάθειά τους, πέρα από το ότι έφτασε έως τον εισαγγελέα, περιελάμβανε και «επισκέψεις» σε σημεία προπώλησης. Αν τελικά ο λόγος δεν ήταν ένα τεχνικό ζήτημα, αλλά όλα τα άλλα, τότε μιλάμε για μια ήττα, όχι μόνο του δήμου αλλά και μερίδας της κοινωνίας.

Δεν ασπάζομαι την διαρκή καραμέλα περί συλλογικής ευθύνης, γιατί υπό περιπτώσεις απαλλάσσει συγκεκριμένα άτομα και ιδεολογίες από τις ευθύνες τους. Αν φταίνε όλοι, δεν φταίει κανείς. Δυστυχώς όμως, το θέμα αφορά τους πάντες. Ο φασισμός είναι ιδεολογία, είναι νοοτροπία, είναι σύστημα, είναι πράξεις, ξεκινάει από τον καθένα και από όλους, και τελειώνει την στιγμή που ο καθένας τον αντιμετωπίσει θαρραλέα. Η ατομική ελευθερία είναι προϋπόθεση της συλλογικής, η καλλιτεχνική ελευθερία δεν είναι όπως φαίνεται αυτονόητη, γιατί δεν είναι αυτόνομη. Συνδέεται με τον δημιουργό, με το μέσο, με το πλαίσιο, με την κοινωνία στην οποία απευθύνεται και από την οποία αναδύεται. Καλλιτεχνική ελευθερία σημαίνει στο μυαλό μου πως ο κάθε καλλιτέχνης έχει δικαίωμα να εξασκεί και να μεταδίδει την τέχνη του. Ελευθερία έκφρασης, στο μυαλό μου επίσης, είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καλλιτέχνη να εκφράζεται, και του διαφωνούντα να εκφράζει τις αντιρρήσεις και την κριτική του. Ελευθερία έκφρασης δεν σημαίνει παπικό αλάθητο, αλλά έκθεση προς την κριτική.

Στα πλαίσια αυτά, κινήσεις για την ματαίωση εκδηλώσεων που στην κούτρα ορισμένων προσβάλλουν πιστεύω και κοσμοθεωρίες, δεν άπτονται της ελευθερίας έκφρασης κατά την ταπεινή μου άποψη. Η συλλογική ελευθερία δεν είναι μια στάσιμη κατάσταση, δεν είναι ένα παγιωμένο σύστημα, είναι ένας διαρκής αγώνας για τον εαυτό μας και τους γύρω μας, σε όλα τα πεδία που μας αφορούν. Συνεπώς, επειδή κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, δεν είναι δυνατή η απόλυτη ταύτιση. Καταλήγω στο συμπέρασμα πως η ατομική ελευθερία έχει μέσα της, για να καθορίσει ως υποκείμενο το αντικείμενο, μπόλικο αυτοπεριορισμό. Πιστεύω πως η ικανότητα διαχρονικά του ανθρώπου να εξερευνεί τρόπους έκφρασης, αντανακλάται στο εσωτερικό του, δαμάζοντας και καλλιεργώντας τον χαρακτήρα του. Ο λόγος λοιπόν που ακυρώσεις τέτοιες δεν είναι πράξεις δημοκρατίας και ελευθερίας άποψης, είναι γιατί στοχεύουν στο να πνίξουν διαφορετικές φωνές, αφού το πρόβλημά τους δεν είναι αντικοινωνικές/εγκληματικές πράξεις συμμετεχόντων εις βάρος κόσμου, που τότε μιλάμε για τελείως διαφορετικό ζήτημα, αλλά απλά τέχνη και προεκτάσεις της.

Το να υποβαθμίσουμε το αποτέλεσμα, στο επίπεδο που θεωρούμε πως κινούνται οι υπαίτιοι, το γιγαντώνει, αφού του επιτρέπει να κινείται στις σκιές μακριά από την αφ' υψηλού κριτική μας. Επαναλαμβάνω σε αυτό το σημείο πως στη διάθεσή μου δεν είναι να το παίξω ηθικός ιεροκήρυκας. Όταν αποδίδονται σε μια κατάσταση ή σε ένα αντικείμενο ο κατάλληλος ορισμός και ιδιότητες, αυτά αποδυναμώνονται. Τους στερείς από το μυστήριο, διώχνεις τον φόβο για το άγνωστο, τους προσδίδεις εσύ την ισχύ που τους αρμόζει, φωτίζεις το σκοτάδι που τα καλύπτει. Ανεξάρτητα από τον τελικό λόγο της ακύρωσης, ανεξάρτητα από τα προσωπικά πιστεύω του καθενός για τους καλλιτέχνες και για την πολιτική γενικότερα, νομίζω πως μπορεί να συμφωνηθεί πως ο σκοταδισμός και ο μεσαίωνας που αντηχούν στις πράξεις τέτοιων ομάδων βρωμάνε φασισμό. Δεν είναι κάτι μακρινό, κάτι ξένο, είναι μια λερναία Ύδρα που πλέον φτάνει να επηρεάζει και τομείς που θεωρούσαμε πως απέχουν από όλα αυτά.

Κάθε κοινωνική εκδήλωση, κάθε δημόσια συναναστροφή με ανθρώπους, είναι μια πράξη που διαμορφώνει τα άτομα, καλλιεργεί ιδέες, συνεισφέρει πολιτικά (όχι με την κομματική έννοια) στην κοινωνική ζωή. Οι καλλιτεχνικές μας αποδράσεις δεν αποτελούν εξαίρεση, και οι ίδιοι οι Rotting Christ το γνωρίζουν με τη λογοκρισία και τα μύρια όσα που έχουν υποστεί στην πορεία τους τρεις δεκαετίες τώρα. Όταν τέτοια προβλήματα κατακλύζουν τομείς που θεωρούσαμε «ασφαλείς», ειδικά στη σύγχρονη εποχή, τότε η ανοχή μας μπορεί δυστυχώς να εξελιχθεί σε συνενοχή. Ο καθένας, αν νιώθει πως προσβάλλεται από τέτοιες ενέργειες, οφείλει να καταλάβει πως η αδράνεια δεν είναι λύση. 

Διαχρονικά, η μουσική που ακούμε συσχετιζόταν με τις εξελίξεις, αφουγκραζόταν την κοινωνία, και είτε συμμεριζόταν τους προβληματισμούς των ανθρώπων, είτε δημιουργούσε εκείνη δικούς της. Πλέον όμως, στην εποχή που ζούμε, που οι εξελίξεις σε προσπερνάνε γιατί γίνεται διαρκής κατακλυσμός ειδήσεων, αξίζει για λίγο, μερικές φορές, να επιχειρήσεις να βάλεις ένα φρένο. Όταν όλα γύρω σου βυθίζονται σε μια δίνη και χάνουν το νόημά τους, μόνο εσύ μπορείς να το διατηρήσεις τόσο μέσα σου όσο και στους γύρω σου. Το περίφημο "Non Serviam" των Rotting Christ από μόνο του δυστυχώς εδώ δεν αρκεί, αφού ενάντια στον πολύμορφο φασισμό, αναζητά και τους εκφραστές του.