To Enter Pagan #9: "I am Ahab"

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, προσπαθώντας να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρες. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε να υμνήσει αλλά και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτή τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες.

Όπως είχαμε προειδοποιήσει στην προηγούμενη μετενσάρκωση της στήλης, αυτή εδώ θα ήταν διαφοροποιημένη. Το concept της (θαλάσσιας) εξερεύνησης, μας συνεπήρε, και ο Αύγουστος, μήνας λογοτεχνικών αναγνωσμάτων, δεν άφησε εναλλακτική σε αυτό μας το ξεστράτισμα. Το "The Call of The Wretched Sea" (2006) των Ahab, έρχεται σε διάλογο με το "Leviathan" (2004) των Mastodon και με άξονα τέσσερις θεματικές, επισκεπτόμαστε, όσο κοντινότερα (σχεδόν) κατάφερε το heavy metal, το κλασικό "Moby Dick" του Herman Melville.

1. Προσέγγιση του concept

Ahab: Το "The Call Of The Wreched Sea", προσπαθεί, υπό την ενθουσιώδη έμπνευση της μπάντας, να μείνει όσο το δυνατό πιο πιστό στη γνωστή ιστορία. Όπως θα διαπιστώσετε και παρακάτω, ο καπετάνιος Ahab βρίσκεται άμεσα στο επίκεντρο, με τα στιχουργικά χωρία να φροντίζουν να μένουν όσο πιο πιστά μπορούν στις διαχρονικές αξίες που απαρτίζουν τον χαρακτήρα του. Δευτερεύοντες χαρακτήρες όπως ο Ισμαήλ ή το πλήρωμα του Pequod, παραμερίζονται εντελώς, αν και υπάρχουν υπόνοιες πως όταν η αφήγηση δεν γίνεται από την οπτική του καπετάνιου, δεν τοποθετείται από τη σκοπιά του συγγραφέα, αλλά μέλους του πληρώματος.

"My body - drowned
But my hate is immortal
Ghost of the sea
I am God's assassin
My lifeless eyes
Deep

Πριν αναφερθώ ξεχωριστά στον Moby Dick, οφείλω να σημειώσω πως η αινιγματική εικονοπλασία που παρέχει η μπάντα, ζοφερή και πνιγηρή, δεν τον απομονώνει αλλά σίγουρα τον παρουσιάζει μονόπλευρα, υπό το γυαλισμένο μάτι του καπετάνιου. Έτσι, η αφήγηση είναι ασύνδετη, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την έναρξη του δίσκου με τα τελευταία λόγια του καπετάνιου. "I turn my body from the sun, to follow the fading phantom into the deep". Η αφήγηση είναι κυκλική, η οργή του Ahab και το ατέρμονο κυνήγι του αψηφούν τον χρόνο. Ο ακροατής, στερείται εν τέλει πάμπολλων στοιχείων που θα κέρδιζε από την επιβαλλόμενη ανάγνωση του έργου του Μέλβιλ, αλλά σίγουρα αντιλαμβάνεται τον χαρακτήρα του Ahab και το ρόλο της λευκής φάλαινας. [Α.Ζ.]

Mastodon: Αν και η ιστορία κράτησε το "Leviathan" ως ένα concept άλμπουμ για το "Moby Dick", η αλήθεια είναι ότι η σύνδεση του άλμπουμ με το μυθιστόρημα είναι ιδιαίτερα χαλαρή. Οι Mastodon δεν ενδιαφέρθηκαν να αφηγηθούν μέρος του βιβλίου αλλά περισσότερο να εκμεταλλευτούν το συναίσθημα που εγείρει το επικό-δραματικό ταξίδι του Pequod, να αρπάξουν μέρος των συμβολισμών αυτής της καταραμένης οδύσσειας και να τα εντάξουν σε ένα περιπετειώδες και αινιγματικό στιχουργικό και μουσικό περιβάλλον. Στοιχεία από το "Moby Dick" βρίσκουμε σε κάτι παραπάνω από τα μισά τραγούδια του άλμπουμ, με τα υπόλοιπα να χρησιμοποιούν αισθητικά συγγενικές αλλά ανεξάρτητες από το "Moby Dick", θαλασσινές αναφορές.

Dear Mr. Queequeg you have been informed your life's been saved
You are not a black-hearted vicious mess so it has been claimed
If this is the beast pulling us towards the east with mighty waves
Let us look inside and pull out all your pride you know it's up to us

Υπάρχουν όμως δύο πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά στην προσέγγιση των Mastodon: πρώτον, τα επεισόδια και οι σκηνές που έρχονται απευθείας από τη νουβέλα έχουν έναν αφηρημένο χαρακτήρα. Συχνά, κάποιο συγκεκριμένο απόσπασμα ξεπετιέται από το πουθενά, αλλάζοντας την αντίληψη που ίσως είχε ο ακροατής μέχρι εκείνη τη στιγμή για τη γραμμικότητα του στιχουργικού λόγου, κάνοντας όμως το αποτέλεσμα πιο βιωματικό και απρόβλεπτο. Και δεύτερον, η μπάντα δεν δίνει μόνο χώρο στον Ahab και τον Moby Dick αλλά ρίχνει το φως του προβολέα πάνω σε «δευτερεύοντα» στοιχεία όπως στο καμάκι ως όπλο ("Iron Tusk"), στον Queequeg ("Seabeast") αλλά και γενικά στο επάγγελμα του φαλαινοθήρα ("Aqua Dementia"). Συμπέρασμα: αν κάποιος δεν έχει διαβάσει το "Moby Dick", θα καταλάβει ελάχιστα για το βιβλίο μέσα από το "Leviathan". Ότι καταλάβει όμως, θα του σκίσει την ψυχή. [Α.Κ]

2. Ο καπετάνιος Ahab

Ahab: Το "Call Of The Wretched Sea", ανά στιγμές, αξιοποιώντας στιχουργικά αποσπάσματα από τη νουβέλα, δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στον καπετάνιο Ahab. Διηγούμενος σε πρώτο πρόσωπο την επιδίωξη του στόχου του, ο Ahab, στο "Below The Sun", εκφράζει το βιβλικό του μίσος για το πλάσμα. "I am God’s assassin, my lifeless eyes, my tortured soul". Στο "The Pacific" που ακολουθεί, ο παράφρων καπετάνιος απευθύνεται στη θάλασσα, σε μια απελπισμένη προσπάθεια να συλλέξει πληροφορίες για την αναζήτησή του. Αναμενόμενα, κατά το "Old Thunder", το μίσος αναβλύζει, με τον καπετάνιο να απευθύνεται προς το πλήρωμά του, χρησιμοποιώντας μερικές από τις πιο αναγνωρίσιμες εκφράσεις του.

"I am Ahab!"
"I am the prophet and the fulfiller!"
"Who's over me?"
"So be it!

Η επίκληση στον Θεό για να γλιτώσει από τα σαγόνια του κήτους όμως, αναδεικνύοντας έμμεσα τις εσωτερικές του αντιφάσεις κυριαρχούν στο "The Sermon" ενώ το κλείσιμο του δίσκου με το "Ahab’s Oath" θα καταλήξει στη ρήση "God hunts us all, if we don’t hunt Moby Dick to his death". Ο Ahab, απόλυτος πρωταγωνιστής, εκτοπίζει κάθε άλλη προσωπικότητα, με τη μεγαλομανία του να κυριαρχεί. Οι Ahab, ήθελαν σε αυτό το μεγαλοπρεπές δημιούργημα να δώσουν χώρο σε μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες της λογοτεχνίας να ξεδιπλωθεί. Η οπτική του, είναι η κινητήριος δύναμη των θεματικών, τα πάθη του, αντικείμενο αποστροφής αλλά και μελέτης για τον αναγνώστη. [Α.Ζ.]

Mastodon: Η παρουσία μιας τιτάνιας λογοτεχνικής φιγούρας όπως ο Ahab αναπόφευκτα ρίχνει τη σκιά της σε μεγάλο μέρος του "Leviathan". Στο θρυλικό "Blood & Thunder", ο μισότρελος καπετάνιος, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ομολογεί ότι παραδίδεται στο τυφλό σκοτάδι της ψυχής του με αντάλλαγμα την αιχμαλωσία του Moby Dick, θέτοντας τον παλμό του δίσκου. Αντίθετα, το "I Am Ahab" ΔΕΝ είναι σε πρώτο πρόσωπο και χτίζει έναν από τους μεγαλύτερους και πιο περίτεχνους γρίφους του άλμπουμ - μεγάλη μαεστρία από την μπάντα: η μαγεία και το βουνό που κρύβεται στη θάλασσα ("Fascination with a mountain put to sea, built to slay and conquer, all with the teeth of beasts") αναφέρεται στη φάλαινα ή τον ίδιο τον Ahab;...

I think that someone is trying to kill me
Infecting my blood and destroying my mind
No man of the flesh could ever stop me
The fight for this fish is a fight to the death

Στο "Seabeast", ο Ahab μεταμορφώνεται σε ένα διαφορετικό είδος συμβόλου: πρόκειται για τον οδηγό που οδηγεί τους τσακισμένους, το επίγειο σημείο αναφοράς της υστερίας του κυνηγιού αλλά κι ο προστάτης της ελπίδας. Ο στίχος "Teeth of hope travel with child laid next to Mother" - ο Ahab ως μητρική φιγούρα; - εξυψώνει το αδάμαστο πάθος του καπετάνιου στο ίδιο επίπεδο με την αδάμαστη φύση. Με ελάχιστες άμεσες αναφορές μέσα στο άλμπουμ, οι Mastodon αποτυπώνουν μια πολυεπίπεδη και αμφίσημη ερμηνεία του Ahab, αποδομώντας τον ανθρώπινο τύπο του και σχεδόν τοποθετώντας τον στη σφαίρα του ανέγγιχτου, του θεϊκού. [Α.Κ]

3. Η λευκή φάλαινα

Ahab: Ο Moby Dick επί της ουσίας διατηρεί ένα διττό ρόλο στο "The Call Of The Wretched Sea". Όσο και αν η οπτική του Ahab το καθιστά σε ένα λευκό δαίμονα, το θαλάσσιο πλάσμα, δεν παύει να είναι ένα ζώο, που η βούλησή του είναι ανεξάρτητη του θυμικού του καπετάνιου. Η μοίρα του, άθελά του, είναι συνδεδεμένη με το πλήρωμα και τον Ahab, αλλά, μένοντας στο background της ιστορίας, λειτουργεί κυρίως ως το αθέατο πλάσμα, ο μυστήριος και εξωτικός κίνδυνος. Την ίδια στιγμή, χτίζεται η εικόνα ενός αιμοβόρου πλάσματος, ενός τρόμου των θαλασσών και ενός ανυπέρβλητου εμποδίου. Η μπάντα, εκμεταλλευόμενη και την ασφάλεια των χωρίων του βιβλίου, σηκώνει πελώρια κύματα όπου μέσα τους κρύβεται ο Leviathan, ο προαιώνιος εχθρός του ανθρώπου.

I saw the opening maw of hell
With endless pains and sorrows there
Elich none but they that feel can tell
Oh I was plunging to despair

Το "Below The Sun", από την πλευρά του κήτους ξεκαθαρίζει τον νικητή, αυτόν που θα συνεχίσει την καταβύθισή του, αδιαφορώντας για τα προβλήματα των ανθρώπων. Στο "The Sermon", είναι η στιγμή που έστω και έμμεσα, η φάλαινα γίνεται θεατός πρωταγωνιστής της ιστορίας. "The ribs and terrors in the whale, arched over me a dismal doom". Έστω και τόσο επιλεκτικά και μετρημένα, ο Moby Dick είναι διαρκώς παρών, ως μια ιδέα η οποία παίρνει σάρκα και οστά μόνο κατά την τελική αναμέτρηση [Α.Ζ.]

Mastodon: Όπως και στην περίπτωση των Ahab, ο ίδιος ο Moby Dick μοιάζει σχετικά αμέτοχος στον τρόπο που εξελίσσεται η θεματική του "Leviathan". Η ταύτιση βέβαια του πλάσματος με το απόλυτο μυθολογικό σύμβολο του Δισκοπότηρου στον περιβόητο στίχο του "Blood & Thunder" (‘’White whale-Holy Grail’’), εκτός από ότι αποτελεί ιδανικό παράδειγμα λεκτικής οικονομίας, αποθεώνει τη σημασία του κυνηγιού του. Η αμφισημία του "I Am Ahab" όπως προείπαμε, διατηρεί τη μυθική αίγλη του Moby Dick.

Ocean coil
Water boils
He swims to the surface
Flame from mouth
Smoke he breathes
Enter the caverns of the deep

Η πιο εντυπωσιακή υπόνοια - και νοηματοδότηση - της φάλαινας είναι όμως στο επικό "Hearts Alive". Χωρίς να αναφέρεται καθόλου ευθέως, ο Moby Dick παρασέρνει στα ζοφερά βάθη του ωκεανού το πλήρωμα του Pequod. Συνώνυμη του τρόμου και του θανάτου, η φάλαινα αποδίδεται περίπου ως η συνάντηση του ανθρώπου με το αναπόφευκτο, συνώνυμη της μοίρας και του σκότους. Πρόκειται για το απόλυτο μέτρο, όχι γιατί ο άνθρωπος μπορεί να το νικήσει αλλά γιατί η αναμέτρηση μαζί του νοηματοδοτεί όλη την ανθρώπινη ύπαρξη, την επιμονή, το θάρρος, τη ζωή την ίδια. [Α.Κ]

4. Το επιμύθιο

Ahab: Έχοντας ως μουσική υπόκρουση εξαιρετικό funeral doom metal, οι Ahab, επικεντρώνονται στον τρόμο. Η κληρονομιά του έργου του Μέλβιλ, πέρα από τις αλληγορίες και τα ζητήματα που αντιπροσωπεύουν οι ανθρώπινες προσωπικότητες, έχει αφήσει και ένα στίγμα στη λογοτεχνία του τρόμου, ειδικά για τον άγνωστο βυθό και τα πλάσματά του. Αυτή η Lovecraft-ική πτυχή, είναι πιο έντονη στην προσέγγιση του "The Call of The Wretched Sea" από ότι οι γνήσιες ναυτικές του προεκτάσεις, παρά τη φωτεινή εξαίρεση του "The Hunt". Εδώ, η συμβολή της μπάντας στη διαμόρφωση της εξέλιξης της πλοκής, παραδόξως βρίσκεται πιο κοντά στο ύφος του "Moby Dick" σε σχέση με το δίπολο που αναπτύσσεται στον υπόλοιπο δίσκο.

Old Thunder ye once was called,
Fulfill the prophecy
All but one shall be entombed
In the deep gulf of doom
Beware the white demon
Beware the blasphemous end

Ο σεβασμός προς το έργο και η άρνηση τους για μια πιο χαλαρή σύνδεση, όπως συμβαίνει στους Mastodon, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Ο θάνατος, παρά τις υπόνοιες περί θεϊκής τιμωρίας του βλάσφημου Ahab, είναι ο τελικός νικητής. Το "The Call Of The Wretched Sea" είναι soundtrack της μανιακής καταδίωξης της λευκής φάλαινας, άρα και του αγώνα αποδοχής της θνητής και παράλογης φύσης του, από τον καταραμένο καπετάνιο Ahab, που οικοδομείται γύρω από τον τρόμο και τη μαύρη οργή, και μια από τις ελάχιστες, αυστηρές συμπλεύσεις λογοτεχνίας και heavy metal. Στον πάτο, κανείς δεν θα σε ακούσει να φωνάζεις. "Giant billows bear a mighty whiteness. Screams from the lookout: Whale ahead! I Want this whale, I want it dead". [A.Z.]

Mastodon: Είναι μάλλον προφανές ότι η προσέγγιση των Mastodon στρέφεται προς το ίδιο το βίωμα και στην ανάδειξη του στοιχείου της περιπέτειας που συμβολίζει η θάλασσα. Περίπου σαν ρομαντικός πίνακας του Delacroix, το "Leviathan" μεταφέρει τον ακροατή στην καρδιά της δράσης, αδιαφορεί για τη αφηγηματικότητα και τον ρεαλισμό, επιθυμώντας να εστιάσει και να χρωματίσει με τρόπο σχεδόν μυθικό, το πάθος και την ένταση της ωκεάνιας χίμαιρας.

There's magic in the water that attracts all men
Across hills and down streams
The turning of the tide
Outlook
Future bright
Selfish
Beauty shines

Είναι όμως ταυτόχρονα εντυπωσιακό το πως αχνοφαίνονται τα ανθρώπινα πράγματα. Χρησιμοποιώντας ανθρώπινα σύμβολα, ο άνθρωπος γίνεται εξίσου μυθικός με τη φύση. Τουλάχιστον εκείνος ο Ahab που κρύβουμε μέσα μας, εκείνος που γυρίζει με αδιαφορία την πλάτη του στην υστεροφημία ή στη λογική και παραδίνεται ολοκληρωτικά στην τρέλα, στο σκοτάδι και στο όνειρο. Παρά λοιπόν τη φαινομενικά αφηρημένη σχέση του "Leviathan" με το "Moby Dick", πρόκειται για ένα έργο που διατηρεί το βλέμμα του κοντά σε αυτό του βιβλίου, κρατώντας ανοιχτό χώρο για τα ίδια υπαρξιακά ερωτήματα και την ίδια (συγκαλυμμένα;) ανθρωποκεντρική ματιά. Οι ερμηνείες παραμένουν ανοιχτές για το αν είσαι φιλεύσπλαχνος, λογικός, τρελός ή κτήνος, για το αν όλα αυτά είναι τελικά το ίδιο ακριβώς πράγμα και για το αν Άνθρωπος και Φύση είναι φτιαγμένοι από το ίδιο ακριβώς υλικό. Στο τέλος, η καρδιά που χτυπάει, μοιάζει να είναι το μόνο που έχει σημασία. Όποια καρδιά κι αν είναι αυτή. [Α.Κ]

Ego non baptizo te in nomine patris, sed in nomine diaboli!