To Enter Pagan #12: Η θυσία, η μνήμη, η ταυτότητα

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, προσπαθώντας να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρες. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε να υμνήσει αλλά και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτήν τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες.

H δωδέκατη μετενσάρκωση της στήλης, επισκέπτεται την πολιτιστική παράδοση της Αμερικανικής Ηπείρου. Έχοντας προηγουμένως επισκεφθεί την ύπαιθρο της βορείου Αμερικής, τα φώτα στρέφονται προς την Κεντρική (Μεξικό) και Νότια (Βραζιλία) Αμερική, τον Αμαζόνιο και τους Αζτέκους. Το "Roots" των Sepultura έρχεται σε διάλογο με το "Atl Tlachinolli" των Blue Hummingbird On The Left, αναζητώντας στην παράδοση τη φωτιά και τη θυσία, τη σημασία του αυτοπροσδιορισμού έναντι στη λήθη της ιστορίας που επιφέρει ο επεκτατισμός.

Sepultura - Roots
(1996, Roadrunner)

I say we’re growing every day
Stronger in every way
I’ll take you to a place
Where we shall find our Roots

Είχε φτάσει πια η στιγμή για τους Sepultura να επιστρέψουν στη μουσική βιομηχανία αυτό ακριβώς που τους είχε «ζητηθεί». Τα στερεότυπα του μουσικού τύπου ανέφεραν πάντα τις λέξεις Αμαζόνιος και Ζούγκλα για τους βραζιλιάνους thrashers και το ανατρεπτικό έκτο τους άλμπουμ θα παρέδιδε ακριβώς αυτό, σαν να λέει περήφανα "Πρόσεχε τί εύχεσαι!". Το "Roots", χρησιμοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο τα οφέλη που διέθετε μια δημοφιλής μπάντα, είναι μια υπερπαραγωγή. Αυτό όμως δεν αναιρεί τον αυθεντικό του βλέμμα προς το πρωτόγονο, το πρωταρχικό, το άχρονο της τοπικής κουλτούρας. Και κάπως έτσι, εν έτει 1996, το mainstream και το πολυπληθές κοινό του MTV γνώρισε τη μυρωδιά του ξύλου και τις φωτιές που καίνε τα δάση μίας εκ των μεγαλύτερων Terra Incognita του πλανήτη μας.

Υπάρχουν κάποιες θεμελιώδεις παρατηρήσεις για το "Roots" που έχουν ιδιαίτερη σημασία. Καταρχήν, η γενική φιλοσοφία του δίσκου αφορά την επιστροφή στις πολιτισμικές ρίζες των ιθαγενών φυλών του Αμαζονίου και τον συνολικό εναγκαλισμό της βραζιλιάνικης παράδοσης, σε αντιπαραβολή πάντα με τα σύγχρονα πολιτικά προβλήματα της χώρας, όπως αυτά προκύπτουν από το Σιδηρούν Προσωπείο του καπιταλισμού. Κατά δεύτερον, οι ίδιοι οι Sepultura έρχονταν σε επαφή με την παράδοση τους για πρώτη φορά ενώ έφτιαχναν το άλμπουμ, συνεπώς το "Roots" στερείται ακαδημαϊσμού αλλά είναι πλήρες αυθεντικού, πρωτογέννητου ενθουσιασμού. Και τέλος, είναι γνωστό ότι ο Cavalera δεν είναι ακριβώς ποιητής. Η λεκτική ένδεια όμως ισορροπείται από την έξοχη χρήση των συμβολισμών του βραζιλιάνικου πολιτισμού, ηχητικά αλλά και οπτικά, όπως τυπώθηκε στα εκπληκτικά videoclip που συνόδευσαν τα singles του άλμπουμ.

Η «επιστροφή στη ζούγκλα», όπως την προσεγγίζουν οι Sepultura, δεν αποσκοπεί στην τόνωση της μνήμης. Αντιθέτως, υπάρχει ένα συγκεκριμένο στοιχείο το οποίο η μπάντα θέλει να αναδείξει από τη ζούγκλα: είναι οι μάχες των προγόνων, η δύναμη της φυλής και ο χαρακτήρας της αντίστασης που χαρακτήριζαν την (όπως πάντα εξιδανικευμένη) εικόνα των ένδοξων πατέρων. Αυτή είναι η έμπνευση πίσω από το "Roots", το στοιχείο που φέρνει σε πρώτο πλάνο το "Roots, Bloody Roots", όταν ο Max ωρύεται «Πιστεύω στη μοίρα μας, στο ότι δεν χρειάζεται να γίνουμε ψεύτικοι για να είμαστε ελεύθεροι». Οι μάχες που δίνονταν στη ζούγκλα πρέπει τώρα σε εκσυγχρονισμένη μορφή να δοθούν στους δρόμους και τις φτωχογειτονιές. «Ζήσε τη ζωή σου όχι όπως σου έμαθαν, κάνε ότι νιώθεις, επιβίωσε σε αυτήν τη ζούγκλα» προτρέπει γλαφυρά το άγριο "Attitude". Η ταύτιση ζούγκλας - φτωχογειτονιάς γίνεται απόλυτη στο "Ratamahatta": σκόρπιες λέξεις χωρίς νόημα συγκροτούν τον ύμνο της επιβίωσης στη favela. Η επιβίωση εξαρτάται από την ταυτότητα. Η επιβίωση είναι η ίδια η χαρά της ζωής! Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Carlinhos Brown που συμμετέχει εδώ (αλλά και συνέβαλλε στα κρουστά όλου του δίσκου) είναι ένας πολύ σπουδαίος μουσικός και τεράστιος γνώστης της βραζιλιάνικης λαογραφίας.

I got my tribe it's my own right
And I don't have to tell you why
It's been like that from the start
And you can't break it apart

Αρκετά από τα τραγούδια που έπονται στο άλμπουμ ("Breed Apart", ‘Straighthate", "Spit", "Lookaway") αφιερώνονται σε μια πολιτική φρασεολογία, υπονοούν πάντα όμως πρωτοπρόσωπα ότι το άτομο πρέπει να παραμείνει αυτόνομο, ανένταχτο στις ορέξεις των ακατανόμαστων συμφερόντων, ελεύθερο. Περίπου σχηματίζονται δύο αντίπαλες μορφές: ο «νέος» άνθρωπος του χρήματος και της εξουσίας, ο σφετεριστής και εισβολέας, έναντι του «παλιού» ανθρώπου, του ελεύθερου και αγνού γηγενή. Είναι μια ξεκάθαρη μάχη ανάμεσα στα δυο ανθρώπινα αρχέτυπα. Οι «παλιοί» έχουν το δίκιο με το μέρος τους. Παίρνουν δύναμη μέσα από την ένωση της φυλής τους ("Born Stubborn") και, ενωμένοι μπορούν να τους διώξουν από τη γη τους ("Ambush"). Τα δάση του Αμαζονίου καίγονται - όπως και οι παλιοί τρόποι ζωής - και αυτή η μάχη πρέπει να δοθεί. Κι όπως λέει χαρακτηριστικά ο στίχος «αξίζει να πεθάνουμε αν είναι να τους κερδίσουμε». Ο ακτιβιστής Chico Mendes αποτέλεσε την κύρια επιρροή αυτού του τραγουδιού.

Screaming
For more justice
Amazonia burns
Can you hear them?

Κορυφαία στιγμή όμως σε σχέση με τους συμβολισμούς όλου του άλμπουμ αποτελεί το τραγούδι "Itsári", η γνωριμία, συνεργασία και ηχογράφηση των Sepultura μαζί με τη φυλή των Xavante. Οι Xavante που δεν συνθέτουν μουσική αν δεν την έχουν ονειρευτεί, συνεργάστηκαν με τους νεαρούς Βραζιλιάνους βλέποντας με ενδιαφέρον τους σύγχρονους «απόκληρους» ως συνεχιστές της δικής τους παράδοσης. Αυτή η γνωριμία άφησε βαθιά σημάδια και στις δύο πλευρές. Όπως συχνά καταλήγουν πολλές λαογραφικές μελέτες, η ανάδειξη του τοπικού στοιχείου είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα. Κι αφού πρώτα, γνωρίσουμε τους Xavante και τον υπό απειλή κόσμο τους, μπορούμε να δούμε στο "Endangered Species" ότι το πρόβλημα είναι συνολικό και αφορά την απληστία και την αυτοκαταστροφική τάση του ανθρώπινου είδους.

Οι Xavante τραγούδησαν. Ο άνδρας από τη φυλή των Karaja στόλισε το εξώφυλλο. Η μουσική των ιθαγενών, η samba και τα κρουστά ήχησαν, οι βραζιλιάνικες πολεμικές τέχνες συμπλήρωσαν την αισθητική των τραγουδιών, οι σύγχρονοι άνθρωποι του μόχθου στις φαβέλες υμνήθηκαν, μαζί με ακτιβιστές και παλιούς μαχητές. Οι Sepultura στο "Roots" χρησιμοποίησαν ότι εργαλείο διέθεταν για να πουν ένα απλό πράγμα. Ότι έξω στον κόσμο μαίνεται μια μεγάλη μάχη κι ότι το καλύτερο μας όπλο είναι η δύναμη της ταυτότητας που διαφυλάσσεται από τη δύναμη της μνήμης. Το τοπικό θρέφει το παγκόσμιο (και τούμπαλιν) και με μόνο τη μνήμη για όπλο, η νίκη είναι εφικτή. Ο Αμαζόνιος είναι όλων μας! (Α.Κ)

I pray we don't need to change
Our ways to be saved
That's all we wanna be!

Blue Hummingbird On The Left - Atl Tlachinolli
(Iron Bonehead, 2019)

Grand solar general
Under war banners we stand
He who gave us orders
Commanding the rise of Tenochtitlan

Ο πρώτος, και μοναδικός, δίσκος ενός εκ των σχημάτων που ανήκουν στο περίφημο "Black Twilight Circle" ("Crepúsculo Negro"), επικεντρώνεται θεματικά στην πολιτιστική παράδοση της Κεντρικής Αμερικής, και συγκεκριμένα τη μυθολογία των Αζτέκων. Το όνομα της μπάντας θεωρείται νοηματική απόδοση του ονόματος του Huītzilōpōchtli, αιμοδιψούς θεότητας του πολέμου, του ήλιου και της ανθρώπινης θυσίας για τους Αζτέκους.

Ο τίτλος του δίσκου μεταφράζεται ως «καυτό νερό», σημάδι της πολεμικής ρητορικής που θα αποκαλυφθεί από το περιεχόμενό του. Οι Blue Hummingbird On The Left, εμμένοντας στην αφοσίωση του «κύκλου» τους στη μυθολογία της Κεντρικής Αμερικής, ρίχνουν το βάρος ηχητικά, αισθητικά και θεματικά στον πόλεμο και τη θυσία. Αυτές οι δύο έννοιες, εν πολλοίς αλληλένδετες, κυριαρχούν κατά μήκος των συνθέσεων του δίσκου, με τρόπο που μεταβαίνει από την ευθεία παράθεση ιστοριών, προς μια πολεμική ιαχή η οποία, εμμέσως πλην σαφώς, αποσκοπεί και στην υπενθύμιση της κατάρρευσης του πολιτισμού από την εισβολή Ισπανών κατακτητών.

As the sun rises, so shall we
And as with the sun, all that falls beneath its light
Subjugated by us shall be

Η έναρξη με το "Sun/ War Club" είναι μια δήλωση της ταυτότητας όσων θα συστρατευτούν με το ποιόν των δημιουργών του δίσκου. Πίστη στον Huītzilōpōchtli, θέσεις μάχης, και επίθεση δίχως έλεος. Το μέλλον, είναι δυσοίωνο. Η συνέχεια με το "Blood Flower", παρουσιάζει, πάλι από την άποψη της διακήρυξης της ταυτότητας και της πίστης στα ιδανικά και τις αξίες αυτού του πολιτισμού, το ζήτημα της ανθρωποθυσίας. Η πράξη, περήφανη, αποσκοπεί στην ανάληψη, στην ανιδιοτελή προσφορά στον θεό. Το εγώ πεθαίνει διαρκώς, καταστάσεις ανώτερες όπως ο θάνατος και η θυσία για την ευημερία της κοινωνίας βρίσκονται στο προσκήνιο.

When bright flowers bloom
my body provides nourishment 
for the blue hummingbird
to consume

Κατά αυτόν τον τρόπο, η δυαδικότητα της πτώσης, για τον θεό και για τον αδελφό, αναδεικνύεται με το "Precious Death". Οι Αζτέκοι παραδίδοντας το σώμα τους στην πυρά, ανυποχώρητοι, καλωσόριζαν τη μάχιμη όψη τους ως μια ανώτερη εκδοχή τους, ένα βήμα πιο κοντά στη θέωση. Το "Hail Huitzilopochtli", στη μέση του δίσκου είναι η απαραίτητη αφιέρωση στον κινητήριο μοχλό, στον θεό που γεννήθηκε έτοιμος για μάχη και αίμα. Στο σχεδόν παραληρηματικό αυτό κομμάτι, ο αυτοπροσδιορισμός των Blue Hummingbird On The Left, που με κάθε ακρόαση συνειδητοποιώ πόσο ταιριαστή είναι η περιφραστική, αλλά κυριολεκτική τιτλοδότηση της μπάντας από το αρχικό όνομα του θεού, ξεδιπλώνεται απολύτως εύστοχα με τον στίχο "He who gave us strength, to separate ourselves from other brothers".

Stepping towards burning light
Swallowed by the flames
Fires devoured my body and soul
Becoming one with war

To "Atl Tlachinolli", σε δευτερεύοντα βαθμό, επικεντρώνεται και σε παρεμφερείς πτυχές της λατρείας. Τo "Rain/Campaign" πατάει πάνω σε επιπρόσθετες θεϊκές ικανότητες του Huītzilōpōchtli, αναδεικνύοντας μέσω της περιγραφής του τελετουργικού τη σχέση του λαού αυτού με τη Γη. Ο θάνατος και η ζωή μπλέκονται ξανά, ο Huītzilōpōchtli μπορεί μέσω της βροχής να προσφέρει ζωτικά χωράφια, η θυσία, κρίνεται διαρκώς, απαραίτητη από την πλευρά των Αζτέκων. Στους στίχους του κομματιού αναφέρεται και ο Tlacaelel, ίσως ο πιο σημαντικός Cihuacoatl, πρώτος σύμβουλος του αυτοκράτορα καθώς και αξιωματικός του στρατού της Tenochtitlan, που, πέραν του ότι αποτελεί το σημερινό ιστορικό κέντρο της Πόλης του Μεξικό, εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα πόλη-κράτος υπό την οποία συσπειρώνονταν οι Αζτέκοι, οι λαοί της Mexica. Η εν λόγω οντότητα, γίνεται το επίκεντρο του ομότιτλου τραγουδιού, με τους στίχους να αποκτούν πιθανώς την πιο έντονη ποιητική τους εκφορά. Η πόλη αποκτά μαγικές ιδιότητες, οι μεταφορές με τις συνήθειες των πτηνών κυριαρχούν, και έτσι το άλμπουμ αποκτά σαφή, πνευματικό, γεωγραφικό αλλά και εθνολογικό προσδιορισμό.

Giver of life
Will you pain the sky without a cloud
To let our sun shine, light up our sky
Drive away sorrow, that is night

Οι Blue Hummingbird On The Left, δεν είναι απλά ένα συγκρότημα που αντλεί επιφανειακή έμπνευση και ιδέες από την παράδοση. Δεν φοράει απλώς μια αρματωσιά και δεν λούζεται στο αίμα για να συνάδει αισθητικά με την ηχητική επίθεση. Με το ντεμπούτο τους, ανέδειξαν σφαιρικά μέρος της κουλτούρας ενός λαού. Την ίδια στιγμή, περιχαρακωμένοι γύρω από τον θάνατο και τον πόλεμο, γύρω από το σύνολο έναντι του εγώ, γύρω από την παραδοχή πως τα έθιμά τους είναι εξίσου φυσιολογικά με τη διαδοχή του θανάτου από τη ζωή, και ας είναι θεία δώρα. Αυτή η περιχαράκωση, ως ένωση διαφορών, προσδιορίζει και το στίγμα ενός πολιτισμού, που ξεχασμένος, τσακίστηκε από τον κατακτητή, ηττήθηκε και έσβησε. "Southern Rules Supreme" και αποδέχθηκαν το τέλος περήφανα.

Mexica, within our hands we hold life closely alongside death
Tlacaélel, from within myself the gods speak through my breath
Warriors dance through, units of razor spears
Subdue and bind, those chosen for life soon to die

Αν και το μήνυμά τους δεν παίρνει παγκόσμια έκταση όπως των Sepultura, η μάχη του τότε, κυμαίνεται υπό διαφορετικούς όρους και στο σήμερα. Η Βραζιλία και το Μεξικό, δεν τρέφουμε αυταπάτες πως μπορούν να αντιμετωπιστούν, ως προς την πολιτισμική τους κληρονομιά με τους ίδιους όρους, αλλά, τόσο οι Sepultura, σε ένα πιο σύγχρονο επίπεδο, όσο και οι Blue Hummingbird On The Left, σε μια λαογραφική αναπαράσταση μιας άλλης καθημερινότητας, τοποθετούν το ζήτημα της αυτοδιάθεσης και αντίθεσης έναντι στη Λερναία Ύδρα που ονομάζεται αποικιοκρατία, ένα τέρας που μετέτρεψε πολιτισμούς σε σελίδες της ιστορίας. Τα λαογραφικά και εθνογραφικά χαρακτηριστικά που ενώνουν αυτές τις περιπτώσεις, συνοψίζονται, λιτά, στο δόγμα «ισχύς εν τη ενώσει», παρά την εμφανή τους αντίθεση ως προς την εργαλειοποίηση αυτής της κληρονομιάς. [A.Z]

Guarded by the seven snakes
Within Tenochtitlan, which we rose from the lakes
Our birth place, our home
Mexica from gods we are born