To Enter Pagan #4: Ο φόβος, το μέλλον, η ευθύνη

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, όταν προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Πράγματι, η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες και προβληματισμοί, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρα. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε τόσο να υμνήσει τον κόσμο γύρω του, όσο και να τον κατανοήσει. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτή τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, πέρα από διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες.

Στην τέταρτη μετενσάρκωση της στήλης, ο φόβος για ένα καταστροφικό μέλλον όσον αφορά την επιβίωση μας, συναντά ένα σενάριο που δεν μας περιλαμβάνει, οι προφητικές κραυγές για δράση συναντούν μια δυστοπική αλληγορία και το "Jonah's Ark" των Skyclad το "Collective: The Shape Of He To Come" των Botanist.

Skyclad - "Jonah's Ark"
(Noise, 1993)

The ones that have the answers
are they who pipe the dancers
Earth Mother, the Sun and the Furious Host

Σε μια στήλη που ονομάζεται "To Enter Pagan", οι Βρετανοί Skyclad και η ανάλυση κάποιου από τα έργα τους ήταν από τις πλέον αναπόφευκτες και προφανείς επιλογές: για την ακρίβεια, κρατηθήκαμε με νύχια και με δόντια μέχρι την τέταρτη έκδοση μας. Το παγανιστικό προφίλ της μπάντας και η στιχουργική αίγλη της πένας του Martin Walkyier εξάλλου, δημιούργησαν μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στην μπάντα και την έννοια της λέξης Παγανισμός στις συνειδήσεις του metal κοινού των αρχών της δεκαετίας του 1990. Η τελική δυσκολία ήταν στο ποιο εκ των κλασικών Skyclad άλμπουμ θα επιλέγαμε. Κι ενώ τα δυο πρώτα τους άλμπουμ ("The Wayward Sons of Mother Earth" και "Burnt Offerings For The Bone Idol") αποτελούν εξαίρετα δείγματα μιας πολεμικής - νεοπαγανιστικής ρητορικής, ο αριστουργηματικός τρίτος τους δίσκος "Jonah's Ark" είναι αυτός που στο σήμερα, 27 χρόνια μετά, μοιάζει ο πιο τραγικά επίκαιρος. Θα τολμήσω να ισχυριστώ ότι πρόκειται για μια δουλειά προφητικών διαστάσεων ως προς την οικολογική του φωνή.

Το επίθετο «προφητικός» δεν είναι τυχαίο. Σε μια παράξενη συμπαντική σύμπτωση, αυτό μοιάζει να ήταν ο ίδιος ο σκοπός της μπάντας. Η χρησιμοποίηση του συμβόλου του Ιωνά στον τίτλο το αποδεικνύει, όσο κι αν ο προφήτης Ιωνάς είναι ένα θρησκευτικό αρχέτυπο που δεν είναι εύκολο στην αποκωδικοποίηση του: για κάποιους αναλυτές αποτελεί προπομπό του Ιησού και της Ανάστασης, εμείς όμως θα τολμήσουμε να μείνουμε στην επιφάνεια, στην απλή ανάγνωση του αντίστοιχου μύθου. Ο Ιωνάς είναι επιφορτισμένος από τον Θεό να προειδοποιήσει τους πολίτες της Νινευής για την οργή Του, παρακούει και τιμωρείται. Η «κιβωτός του Ιωνά» είναι για τους Skyclad η ίδια ακριβώς κληρονομιά, το να προειδοποιηθούν οι συνάνθρωποι για τα δεινά που έρχονται. Για τους Skyclad όμως, ο Θεός είναι ο πλανήτης.

I watch as you live
With your heads in the sand
Unable to hear the cry of the land

Ο Walkyier ως στιχουργός είχε πάντα το απίθανο ταλέντο των πυκνών νοημάτων και την πνευματική σπίθα του να εντάσσει στους στίχους του πολλαπλές αναφορές. Παρόλα αυτά, το "Jonah's Ark" περιγράφει συγκεντρωμένα το βασικό του θέμα (αφού πρώτα έχει κηρύξει την έναρξη ένας από τους υπέρτατους ύμνους της ανθρώπινης θέλησης με τον τίτλο "Thinking Allowed") στο "Cry Of The Land". Ο Walkyier στον ρόλο του πλανήτη και σε πρώτο ενικό, αφού πρώτα αυτοπροσδιορίζει τον φυσικό του πλούτο, την αγνότητα και την ομορφιά του, στηλιτεύει τη μικρότητα και την ποταπότητα του ανθρώπινου πολιτισμού, τις κερδοσκοπικές κι ευκαιριακές πρακτικές του. Ένας πολιτισμός που με κύρια αρετή του την απληστία τελικά καταφέρνει να βάλει τιμή στο ανεκτίμητο. Η συνέπεια είναι απλή: με θαμμένους τους φόβους και το κεφάλι του στην άμμο, ο άνθρωπος δεν θα ακούσει ποτέ την κραυγή της Γης.

Just a blank expression sitting in an easy chair
The living incarnation of a world that doesn't care
Mesmerized by media lies
Now they're New and Improved by a cunning disguise
It drinks their poisoned water
And thrives off noxious air

Αν το "Cry Of The Land" διέπεται από μια ιστορικότητα και από μια φυσιογνωμία γενικής παρατήρησης, δύο τραγούδια που έπονται κατονομάζουν δύο από τους βασικούς υπεύθυνους της εν εξελίξει οικολογικής καταστροφής. Το "A Near Life Experience" θα μπορούσε να πάρει Oscar τίτλου και καλύτερου στίχου, περιγράφοντας τον τρόπο δράσης της πρωτοπορίας της Απάθειας ("The avant garde of apathy"), του συντηρητισμού δηλαδή της παραγωγής και της κεφαλαιοκρατίας. Υπονοείται η αδιαφορία του «εργοστασιάρχη» και του «διαφημιστή» (προσεκτικά επιλεγμένα οικονομικά πρότυπα) που το μόνο που φοβούνται είναι ένας πράσινος πλανήτης, υπονοείται όμως πως και η αδράνεια του πολίτη είναι ζωτικής σημασίας. Από την άλλη, στο στόχαστρο του Skyclad classic "Earth Mother, the Sun and the Furious Host" μπαίνει το σύστημα εκπαίδευσης, ως μέρος μιας σκοταδιστικής εκκλησιαστικής νοοτροπίας. Η στείρα δευτεροβάθμια και πανεπιστημιακή εκπαίδευση συντάσσεται με την ξύλινη, επιφανειακή ηθική του χριστιανισμού, συγκροτώντας δύο συνεργάτιδες δυνάμεις που απομακρύνουν τον άνθρωπο από τη φύση κι από τη ζωή των απολαύσεων και αληθινών εμπειριών.

Silhouettes of living corpses
Remnants of a transcient race
March toward the red horizon
Evanesce without a trace

Πολύ πριν οι δυστοπίες να γίνουν trendy ως κοινό θέμα και θέαμα, είναι πεποίθηση μου πως το "The Ilk Of Human Blindness" κατασκεύασε την κεντρική εικόνα του δίσκου. Μας μεταφέρει στο μεσοκαλόκαιρο του 2045 (τότε απείχε 52 χρόνια, σήμερα 25…), η ανθρωπότητα έχει καταστρέψει τον πλανήτη σχεδόν ολοσχερώς και βαδίζει στις τελευταίες της στιγμές, μέσα σε ένα καθεστώς πείνας, θανάτου και εγκλήματος. Η γλαφυρότητα των στίχων και η ποιητική εκφορά του πικρού τέλους, διαλύει οποιαδήποτε υποψία ότι το "Jonah's Ark" είναι ένα concept θεωρητικής κριτικής. Είναι ένας δίσκος προειδοποίησης και αφύπνισης.

Sometimes I believe that we're already dead
Each day on the TV our last rights are read

Υπάρχει ελπίδα; Αν ναι, έγκειται στη δύναμη των ισχυρών. Η σπαρακτική έκκληση του Walkyier προς τον κάθε «κύριο Πρόεδρο» και τον κάθε «κύριο Πρωθυπουργό» στο "It Wasn't Meant To End This Way" είναι σαφής: μόνο εκείνοι έχουν τη δύναμη και την επιρροή να αντιστρέψουν την κατάσταση στην τελευταία ώρα της ανθρωπότητας. Το άλμπουμ όμως δεν μπορεί να ελπίζει σε happy ending. Για την ακρίβεια, η προδιαγραμμένη μοίρα μας είναι ίδια με αυτή του Τιτανικού: το πλοίο μας ονομάζεται "Jonah's Ark", στο πηδάλιο είναι ο θάνατος και το μέλλον μας είναι ένα παγόβουνο.

Το "Jonah's Ark" είναι ένα άλμπουμ που συνειδητά αναλαμβάνει τον ρόλο του Προφήτη. Ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται ότι αποτελεί απλώς ένα ακόμα κεφάλαιο στη μακραίωνη ιστορία των διάφορων προφητών της ανθρωπότητας και αναγνωρίζει χωρίς ματαιοδοξία ότι θα έχει την ίδια μοίρα: θα αγνοηθεί, θα λοιδορηθεί, ίσως ακόμα και να τιμωρηθεί για τα ζητήματα που φωνάζει, δεν έχει όμως άλλη επιλογή από τα να ενώσει τη φωνή του με αυτές των υπόλοιπων προφητών του παρελθόντος και του μέλλοντος. Στο τέλος της μέρας, προειδοποιεί για τον δικό μας αφανισμό. Η Γη, η Θάλασσα και το Δέντρο λίγα πράγματα έχουν να φοβούνται.

Και κάθε μέρα που περνάει, το παγόβουνο με το οποίο βαλθήκαμε να συγκρουστούμε είναι και λίγο πιο κοντά. [Α.Κ]

When Death is the helmsman who steers Jonah's Ark
Tomorrow's an iceberg that lurks in the dark.
The band plays our song… it's the Funeral March.

Botanist - "Collective: The Shape Of He To Come"
(Avantgarde Music, 2017)

Will Mankind consume itself into oblivion
Trampling what keeps it alive
Spitting on its gift
What has been granted shall be taken away
As the Earth marshals its forces

Αν κάτι με τραβούσε ανέκαθεν προς την επιστημονική φαντασία, είναι ο τρόπος που μπορεί να αναλύσει διεξοδικά ένα κοινωνικό φαινόμενο. Μάλιστα, η «ασφάλεια» που παρέχει στον δημιουργό η εναλλακτική / μελλοντική πραγματικότητα την οποία ξεδιπλώνει, του επιτρέπει να εκφράζει μεγαλεπίβολες ή / και τρομακτικές σκέψεις του χωρίς να λογίζεται ως όπλο προπαγάνδας. Συχνά, η φαντασία, ριζική μεν, διαθέτει ερείσματα πολύ γήινα και προβλέψιμα. Μια τέτοια περίπτωση, είναι οι Αμερικανοί Botanist. Το project του Otrebor, κύριου συνθέτη και οραματιστή της μπάντας, επιδίδεται σε ένα παράδοξο είδος post black metal, τόσο στιχουργικά, όσο και μουσικά.

Flora grows from flesh
As humanity falls away
Symbolic of armageddon's rise
The shape of he to come

Αντλώντας τόνους στιχουργικής έμπνευσης από τη βοτανολογία και τη φυσιολογία, με κύριο μουσικό εκφραστή το σαντούρι, ή πιο συγκεκριμένα το κανονάκι, και με πλήρη απουσία άλλων εγχόρδων, οι Botanist συνθέτουν μουσική για το τέλος. Η απαισιοδοξία του black metal, όπως και οι συνθετικές του φόρμες, κυρίως του blackgaze, περικλείουν το φανταστικό σύμπαν που έχει κατασκευάσει ο Otrebor. Στον συγκεκριμένο δίσκο, και πρώτο με κανονική μπάντα γύρω από τον mainman, εξ' ου και το "Collective", αυτό το όραμα αποκτά την πιο τρομακτική αλλά και επίκαιρη αλληγορική του μορφή.

I exalt thee, Azalea
Procreator of the messiah
He who shall mark the floral apocalypse
The guiding light to glory
The eternal glory of the Verdant Realm

Ο βοτανολόγος πρωταγωνιστής του concept, λειτουργεί ως medium πιόνι μιας εωσφορικής οντότητας, της παντοδύναμης Azalea. Σκοπός της, να επιταχύνει την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, αφού, παρατηρώντας τον τρόπο που συνυπάρχουμε με το οικοσύστημα που μας συντηρεί, γνωρίζει πως το τέλος του, η αποκάλυψη, είναι κοντά. Στο μέλλον, ο άνθρωπος δεν θα περιλαμβάνεται στο κάδρο, και έτσι αυτή μαζί με τη στρατιά από μανδραγόρες και δαιμονικά φυτά, θα επανακτήσει τη θέση της χλωρίδας στον πλανήτη. Το "Collective: A Shape Of He To Come" είναι η πιο θρησκευτικά ευλαβής αποτύπωση της αλληγορίας. Ο κόσμος, οδεύει προς το τέλος του, και επειδή η φύση πάντα βρίσκει τον τρόπο, όσοι αντιληφθούν Αυτό Που Έπεται, μόνο να προσευχηθούν στον ερχομό του Χλοερού Μεσσία ("Verdant Messiah") μπορούν, να τον υπηρετήσουν και να σωθούν από το επικείμενο τέλος.

Cause and reaction
They would not listen
They continued their path of destruction
Unabated
Unheeding the signs
Stumbling ahead selfishly
See how they are wiped away

Οι Botanist στον δίσκο αυτό μετατρέπονται σε ένα τρελό προφήτη της καταστροφής. Τραγουδούν, με έμφαση στα καθαρά φωνητικά, για έναν κόσμο ο οποίος δεν χρειάζεται τους ανθρώπους, ένα κόσμο όπου η τυραννία τους θα τελειώσει ("And The Earth Throws Of It's Oppressors"). Ο ρομαντισμός που χαρακτηρίζει συχνά όσους αγαπούν την παρθένα φύση, εδώ εκλείπει. Ο Otrebor όμως, κατανοώντας πως η φύση συνολικά δεν διαθέτει κάποια μυστικιστική βούληση, δημιουργεί μια μεταφυσική ύπαρξη, μια απάντηση στο απτό κακό των ανθρώπων. Η θεϊκή της υπόσταση, της Αζαλέας, θα χρειαστεί αρκετούς πιστούς, δημιουργώντας μια αίρεση, ώστε να εκπληρώσουν το επίγειο αίτημα της, προετοιμάζοντας τον δρόμο για τον «πρωταθλητή» της, την πραγματική όψη του κατειλημμένου πνευματικά Βοτανολόγου, ένα φυτικό Αντίχριστο. Αυτοί, θα ζητούν σαν αντάλλαγμα τη μελλοντική σωτηρία, την εξιλέωση, "To Join The Continuum".

Αντλώντας στοιχεία τόσο από τον μονοθεϊσμό όσο και από την προαναφερθείσα επιστημονική φαντασία, ο Otrebor, προσπαθεί με τη σειρά του να προειδοποιήσει. Αν υπάρχει κάποιο επιμύθιο, είναι αυτό που αναπτύσσεται στη μέση του δίσκου, στο εννιάλεπτο "The Reconsciliation Of Nature And Man", ως ανθρώπινος προβληματισμός. Είμαστε σε θέση να αλλάξουμε πορεία; Οι ισχυροί αυτού του κόσμου, αντιλαμβάνονται όσα τίθενται υπό κρίση; Δεν έχουμε πολύ χρόνο, σε λίγο καιρό θα είναι πια αργά και τότε η Φύση θα συνεχίσει να υφίσταται χωρίς εμάς, αφού κανείς δεν μπόρεσε να τη δαμάσει μέσω κυριαρχίας, αντί συνύπαρξης.

I am meant to outlast them all
The tyrants of the slow death
I shall be the last trace
Of their doomed race

Οι ψεύτικοι θεοί, τα οικοδομήματα του παραλογισμού, η αδυσώπητη εξάπλωση, όλα θα καταρρεύσουν. Οι πόλεμοι θα εκλείψουν, και το ζοφερό μέλλον θα αρχίσει να ριζώνει. Ο άνθρωπος λοιπόν, έχει μια επιλογή, να ενωθεί είτε μέσω μιας αλλαγής ρότας, είτε με τον θάνατο του κόσμου του. Ο κυνισμός των Botanist να τονίσουν την αδιαφορία της Γης για ένα έμβιο οργανισμό, δεν είναι κάποια αφ' υψηλού δήλωση. Βρίσκεται στο ίδιο πνεύμα με τους Skyclad. Οι προφητείες ενός καταστροφικού μέλλοντος για τον άνθρωπο, ενέχουν τόσο μια διευρυμένη, από-δυτικοποιημένη οπτική, όσο και έναν επανακαθορισμό της θέσης μας στο οικοσύστημα. Μερικές φορές, ο πολιτικοποιημένος λόγος μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις το ίδιο αποτελεσματικά με μια δυστοπική αλληγορία, ακόμη και αν ο πομπός δεν είναι τόσο αισιόδοξος. [A.Z.]

Only when Humanity can see its place
Its true role in the grand scheme
Can armageddon be averted

Αυτό το κείμενο, δημοσιεύεται εν μέσω πανδημίας, κάτι που δεν υπήρχε ως παράγων κατά τη σύλληψη της ιδέας, αλλά δεν γίνεται να αγνοηθεί κατά την εκτέλεση της. Δεν είμαστε το κατάλληλο μέσο ούτε για μια πολιτική ανάλυση του ρόλου της πανδημίας στο οικοσύστημα, ούτε επιδιώκουμε να τρομοκρατήσουμε τον κόσμο με τη θεματική ενός δυσοίωνου μέλλοντος. Βέβαια, είναι θέμα χρόνου να ενταθούν οι συνδέσεις της οικολογικής καταστροφής με την αύξηση ασθενειών στα ζώα, κάτι που αυξάνει και την πιθανότητα μετάδοσης τους στους ανθρώπους. Τέτοιες μέρες, πέρα από το να μην λυγίζει η ελπίδα μέσα μας, πέρα από το να κάνουμε τα πάντα για να προστατεύσουμε εμάς και την κοινωνία, οφείλουμε στα κλεφτά να δούμε και τις εικόνες της ατμόσφαιρας πάνω από τις πληγείσες περιοχές, τα καθαρά κανάλια της Βενετίας, τα σημάδια ενός πιο όμορφου κόσμου που Είναι Να Έρθει, στον οποίο, ξεπερνώντας τις παρούσες δυσκολίες, θα μπορούσαμε να συνυπάρξουμε με τη βιοκοινότητα που μας περιβάλλει.