Vartai: «Στο σκοτάδι γεννιέται η ελπίδα»

Προ διετίας, το ντεμπούτο των Vartai "Pro Vartus" είχε αποκαλύψει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα νέα μπάντα από το Vilnius της Λιθουανίας και το ολοκαίνουριο "The Soil Of Impossibility" έρχεται να σφραγίσει την παρουσία τους ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες νέες «φωνές» στο ευρωπαϊκό underground, στον χώρο του experimental/drone/nowave rock. Η αλήθεια είναι πως οι ταμπέλες δεν βοηθούν και πολύ: οι Vartai συγκροτούν μια ιδιόμορφη καλλιτεχνική πρόταση που είναι καλύτερο να βιωθεί, παρά να περιγραφεί.

Αντίστοιχα, «έξω από το κουτί» είναι και ο τρόπος σκέψης του συμπατριώτη μας Γιώργη Σακελλαρίου που ηγείται του σχήματος. Τον αναζητήσαμε για μια κουβέντα-πρώτη γνωριμία και η συζήτηση μας αντάμειψε πλήρως, αφού ο Γιώργης μας καθοδηγεί με μοναδικό τρόπο στα μυστικά και στο εσωτερικό σύμπαν των Vartai. Εδώ δεν υπάρχουν πράγματα βαρετά ή τετριμμένα, παρά μόνο η τελετουργία, το σκοτάδι και το φως ενός κεριού.

Μην σας φοβίζουν τα βαθιά σκοτάδια του underground, ανακαλύψτε ένα πραγματικά θαυμάσιο σχήμα!

Bandcamp

Γιώργη, σε καλωσορίζω στο Rocking.gr και σε συγχαίρω για το εξαιρετικό “The Soil Of Impossibility”. Ποια είναι τα συναισθήματα σου που οι Vartai μοιράζονται ήδη την δεύτερη τους δουλειά μέσα σε 1.5 χρόνο;

Η κυκλοφορία του "The Soil of Impossibility" σηματοδοτεί μια αρχή, είναι η αφορμή για ένα βήμα πιο πέρα. Πλέον μπορώ να προχωρήσω στην όποια επόμενη αναζήτηση αφήνοντας πίσω μου το έργο αυτόνομο ώστε να βρει τη θέση του στον κόσμο. Επομένως, σας ευχαριστώ θερμά και χαίρομαι πολύ για τη θετική σας ανταπόκριση!

Θα ήθελα να μας δώσεις μια σύντομη ιστορία των Vartai. Πότε αποφάσισες να τους δημιουργήσεις, αν ήταν δύσκολο να στήσεις ένα τέτοιο γκρουπ στο Vilnius, τα όποια ορόσημα ως σήμερα κλπ.

Η ιδέα γεννήθηκε στην πανδημία. Όπως πολύς κόσμος, πέρναγα ατέλειωτες ώρες ακίνητος μπροστά από έναν υπολογιστή. Επιπρόσθετα, για περίπου 20 χρόνια συνέθετα ηλεκτροακουστική μουσική κυρίως με τη χρήση ενός υπολογιστή. Σε εκείνη την περίεργη περίοδο λοιπόν, άκουσα το σώμα μου να ζητάει επίμονα ενεργή συμμετοχή στη μουσική δραστηριότητα – η γενική ακινησία ώθησε σε μια σωματική αντίδραση: «Σήκω από την καρέκλα και βίωσε κάτι έντονο με όλο σου το σώμα!». Αυτό σχεδόν αυτόματα με έκανε να ξαναπιάσω το όργανο της νιότης μου, την κιθάρα. Επίσης, η απομόνωση της πανδημίας και η σχεδόν αποκλειστικά μοναχική μουσική μου πορεία τόσα χρόνια ήταν ένα ακόμα στοιχείο που με έκανε να αποφασίσω πως θέλω να παίξω μουσική με άλλους. Άρχισε να με ενδιαφέρει η συμμετοχική δημιουργία και πως θα μπορούσε να λειτουργήσει. «Να στήσω μπάντα εν έτει 2021 και εν μέσω πανδημίας;», σκέφτηκα. «Είναι τόσο τρελή η ιδέα που βγάζει νόημα!»

Το Vilnius είναι γεμάτο από ικανότατους μουσικούς. Ρώτησα φίλες και φίλους, «στρατολόγησα» και κόσμο μέσω της Μουσικής Ακαδημίας όπου διδάσκω και σύντομα είχα στήσει το κουιντέτο ακριβώς όπως το είχα οραματιστεί: δυο κιθάρες, μπάσο, τύμπανα αλλά και με το παραδοσιακό Λιθουανικό έγχορδο kanklės να δίνει το δικό του χαρακτήρα στον ήχο. Στην αρχή υπήρχε μια περιέργεια, μια αναζήτηση για το πως μπορούμε να επικοινωνήσουμε και τι θέλουμε να μοιραστούμε μουσικά και όχι μόνο. Με τον καιρό, όλα αυτά τα ερωτήματα όχι μόνο δεν βρίσκουν απαντήσεις αλλά, αντίθετα, εντείνονται. Το βρίσκω πολύ υγιές αυτό, υποδεικνύει πως εξακολουθεί να υπάρχει κίνητρο και ώθηση. Γενικά οι VARTAI έχουν αρκετά σκαμπανεβάσματα, καλές και δημιουργικές περιόδους, συναισθηματικό δέσιμο αλλά και προστριβές, αλλαγές μελών και μπόλικη (και ανεπιθύμητη) αδράνεια.

Πού εντοπίζεις την εξέλιξη σας στο “The Soil Of Impossibility” σε σχέση με το ντεμπούτο, ποια είναι τα νέα στοιχεία που φέρνει στο τραπέζι;

Η ειδοποιός διαφορά είναι πως το "Pro Vartus‘‘ είναι κατά βάση ένα φιλμ ενώ το "The Soil of Impossibility" ένα άλμπουμ με σκοπό την ακρόαση και μόνο. Επίσης, το φιλμ ως ντεμπούτο έχει μια πιο ωμή ενέργεια και, τολμώ να πω, μια εφηβική σχεδόν ορμή. Ηχογραφήθηκε ζωντανά επομένως έπαιξε μεγάλο ρόλο το δέσιμο του συγκροτήματος και η καταγραφή της στιγμής. Το άλμπουμ είναι σαφώς ένα πιο «στουντιακό» έργο. Μην έχοντας κάποιους περιορισμούς που επέβαλε η φόρμα του φιλμ, έδωσα περισσότερη έμφαση στις δημιουργικές δυνατότητες της πολυκάναλης ηχογράφησης και περισσότερο «έχτισα» τα κομμάτια συρράβοντας ηχητικά στοιχεία ποικίλων προελεύσεων. Αν το "Pro Vartus‘‘ επικεντρώνεται πιο πολύ στην εκτέλεση, το "The Soil of Impossibility" δίνει βάρος στη σύνθεση και στα πιο λεπτομερή ηχοχρώματα.

Κατά την γνώμη μου, έχουμε να κάνουμε με επιβλητική κι εξερευνητική rock μουσική που έχει αρκετές αισθητικές συγγένειες με το σύμπαν των Swans. Καταρχάς, αποδέχεσαι τον παραλληλισμό; Και κατά δεύτερον, πως θα περιέγραφες εσύ τους Vartai - ποιες είναι οι βασικές σας ηχητικές αναζητήσεις/αναφορές/επιρροές;

Swans, ναι αμέ, γιατί όχι; Μάλιστα στην αρχή όταν ήθελα να εξηγήσω σε υποψήφιους μουσικούς τι έχω κατά νου, εκτός από τους Swans ανέφερα και τους Sonic Youth αλλά και τους Einstürzende Neubauten. Εννοείται πως οι επιρροές επεκτείνονται πολύ πιο πέρα. Καταρχάς, κάθε μέλος των VARTAI έχει προσωπικές επιρροές οι οποίες αναπόφευκτα παρεισφρέουν στον ήχο μας. Τώρα που το σκέφτομαι, δεν νομίζω να υπάρχει συγκρότημα ή μουσικός ως κοινός σύνδεσμος και για τους πέντε μας.

Ανάμεσα σε πολλές άλλες, μια προσωπική μουσική αφετηρία για τους VARTAI ήταν τελετουργικές μουσικές από το Θιβέτ. Ήθελα να κάνω κάτι παρόμοιο αλλά με «ροκ» όργανα. Όπως και να ‘χει, όσο περνάει ο χρόνος οι επιρροές και αναφορές μου είναι κυρίως έξω-μουσικές. Πάντα επιστρέφω στα βιβλία του Emil Cioran, με έχει αγγίξει βαθιά η σκέψη του Paul Auster ή το «Περί Μυστικής Θεολογίας» του Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Θα με σαγηνέψει επίσης ένας πίνακας του Caspar David Friedrich. Τέλος, πρόσφατα διάβασα για τη Χριστιανή μυστικίστρια του 13^ου αιώνα, την Angela από το Folingio που περνούσε τον περισσότερο χρόνο της ουρλιάζοντας – πολύ την εκτιμάω την Angela.

Εκεί είναι το ενδιαφέρον, στην προοπτική της αποτυχίας αντί για την επανάληψη της ίδιας «συνταγής»

Το βιολί, το λιθουανικό kanklés και η φλογέρα, είναι στοιχεία που μοιάζουν να επεκτείνουν το ηχητικό σας σύμπαν, ενώ κοιτάτε λίγο και προς την avant-folk ταυτόχρονα. Πιστεύεις πως αυτή η επέκταση θα συνεχιστεί;

Δεν ξέρω, για να είμαι ειλικρινής. Για τους VARTAI η αναζήτηση δεν έχει να κάνει με τα συγκεκριμένα όργανα, που βασικά παίζει η Toma Čepaitė, αλλά με τι επιθυμεί η Toma ως μουσικός να προσθέσει στον ήχο. Με άλλα λόγια, δεν μας νοιάζει το βιολί αλλά η ίδια η Toma. Αν έρθει στην επόμενη πρόβα πχ. με ένα synthesizer ή μια κιθάρα καθώς και μια ιδέα για το πως θα τα εντάξει στο παίξιμό μας, τότε θα προχωρήσουμε έτσι, αδιαφορώντας για το αν θα χάσουμε το avant-folk στοιχείο που τώρα χαρακτηρίζει εν μέρει τον ήχο μας. Προφανώς το αν θα λειτουργήσει αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να το ξέρουμε εκ των προτέρων. Και εκεί είναι το ενδιαφέρον, στην προοπτική της αποτυχίας αντί για την επανάληψη της ίδιας «συνταγής».

Μεγάλη ώθηση, συγκίνηση και νόημα για αυτό που κάνω έχει τις ρίζες του στα Αναστενάρια

Πίσω από τα spoken word και τα λιτά σου φωνητικά, αισθάνομαι πως κρύβεται μια θεατρικότητα που με κάνει να φαντάζομαι το αρχαίο ελληνικό θέατρο. Υπάρχει επίσης μια υπόνοια τελετουργίας, σχεδόν θρησκευτικής φύσης. Βρίσκεις κάποιο συσχετισμό ανάμεσα στο θέατρο και την μουσική σας;

Η τελετουργία είναι στο επίκεντρο. Πάντα. Είναι ίσως μια καλή αφορμή να μοιραστώ πως μεγάλη ώθηση, συγκίνηση και νόημα για αυτό που κάνω έχει τις ρίζες του στα Αναστενάρια, την τελετή πυροβασίας που γίνεται ακόμα στη βόρεια Ελλάδα. Έχω πάει δυο φορές (το 2008 και το 2015) και αυτό που βίωσα εκεί, ακόμα και ως απλός θεατής, είναι κάτι αξεπέραστο που πάντα θέλω να μοιραστώ με τους ακροατές μιας συναυλίας. Εννοείται οι κώδικες είναι διαφορετικοί αλλά αποβλέπω (μάταια;) σε παρόμοια τελετουργική ουσία.

Προφανώς και το θέατρο έχει το δικό του τελετουργικό πλαίσιο. Ωστόσο, η θεατρικότητα δεν με αφορά ιδιαίτερα, με την έννοια πως δεν αισθάνομαι πως παίζω κάποιο ρόλο ή υποδύομαι κάποιο «χαρακτήρα».

Οι στίχοι προσπαθούν να εκφράσουν αυτό που δεν εκφράζεται με λόγια. Είναι πάντα μια επιτυχημένη αποτυχία

Οι στίχοι σας είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντες! Ποιος είναι ο “Πατέρας” που επικαλείται ο πρωταγωνιστής στο “Father” και ποια η “Μητέρα” στο ομώνυμο; Πως θα περιέγραφες εσύ τον στιχουργικό σκελετό της τέχνης σας;

Δεν θα ήθελα να αποκαλύψω τον Πατέρα και τη Μητέρα. Άλλωστε ούτε εγώ είμαι σίγουρος ποιοι είναι. Στην ουσία, δεν γράφω εγώ τους στίχους, δεν τους δίνω φωνή, το αντίστροφο συμβαίνει: οι στίχοι, όπως και οι ήχοι, με διαπερνάνε για να φανερώσουν τη φωνή τους. Οι στίχοι προσπαθούν να εκφράσουν αυτό που δεν εκφράζεται με λόγια. Είναι πάντα μια επιτυχημένη αποτυχία.

Λάτρεψα τον στίχο που μεταφράζεται ως “είμαι το παιδί που ποτέ δεν μεγάλωσε αλλά απότομα γέρασε”. Θεωρείς πως είναι ένας προσωπικός στίχος ή πως πίσω του κρύβεται κάτι πολιτικό, κάτι που ίσως εκφράζει γενικότερα τις υπάρχουσες γενιές;

Σε συνέχεια της προηγούμενης απάντησης: δεν έχω ιδέα! Δεν το γράφω σαν εξυπνάδα, είναι όντως έτσι. Παρόλα αυτά, ελπίζω όσες και όσοι το ακούσουν να το ερμηνεύσουν όπως θέλουν, ευελπιστώ σε ένα διάλογο (όχι με εμένα, αλλά με τους στίχους).

Στο σκοτάδι ευδοκιμεί το άγνωστο και το μυστήριο, είναι εκεί που γεννιέται η ελπίδα

Η μουσική σας είναι ξεκάθαρα σκοτεινή, όπως σκοτεινοί είναι εν πολλοίς και οι καιροί που ζούμε, το κοινωνικό-πολιτικό σκηνικό κλπ. Θα ήθελες περισσότερο οι Vartai να εκφράζουν μια απόδραση από τον κόσμο, μια κάθαρση της καθημερινότητας ή μια σύνδεση με την ζοφερή πραγματικότητα;

Τίποτα από αυτά. Ασφαλώς και υπάρχει το σκοτάδι στους VARTAI αλλά το αντιλαμβάνομαι θετικά. Στο σκοτάδι ευδοκιμεί το άγνωστο και το μυστήριο, είναι εκεί που γεννιέται η ελπίδα. Και αυτό δεν είναι απόδραση από την πραγματικότητα (δεν με αφορά το λεγόμενο escapism) αλλά μια επέκταση της, μια μεγαλύτερη ή μικρότερη μετατόπιση, μια μεταμόρφωση, αν προτιμάτε. Εν τέλει, δεν υπάρχει τίποτα πιο πραγματικό από την ενθουσιώδη ακρόαση ενός μουσικού έργου.

Οι κρυπτικοί στίχοι, τα γεωμετρικά σχήματα του ντεμπούτου, το αφαιρετικό εξώφυλλο του “The Soil Of Impossibility”... στο μυαλό μου όλα υπονοούν έναν συγκερασμό επιστήμης κι αινιγματικών συμβολισμών. Ρωτάω ευθέως, υπάρχουν ψήγματα αποκρυφισμού ή μαγείας στην τέχνη των Vartai;

Όχι! Δεν υπάρχουν συμβολισμοί στα εξώφυλλα μας. Είναι ιδιαιτέρως απλά σχέδια που έκανα μόνος μου θεωρώντας πως δένουν καλά με τη μουσική. Γενικά οι VARTAI δεν υπονοούν, δεν παραπέμπουν σε κάτι άλλο. Οι στίχοι και οι ήχοι μας έχουν μια αυτόνομη οντολογική σημασία.

Ξέρω ότι έπαιζες experimental rock από όταν ήσουν ακόμα στην Ελλάδα. Ποιες είναι οι διαφορές για έναν εναλλακτικό/πειραματικό δημιουργό ανάμεσα σε Ελλάδα και Λιθουανία; Πως είναι η σχετική σκηνή στο Vilnius;

Δεν μπορώ να απαντήσω με σαφήνεια γιατί χάθηκα από την Ελληνική σκηνή πριν πολλά χρόνια και μέχρι να βρεθώ μόνιμα στη Λιθουανία πέρασαν και άλλα. Έχω μια εικόνα της Ελλάδας μέχρι περίπου το 2012-2013 που σημαίνει πως φυσικά και έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα.

Σε κάθε περίπτωση, μπορώ να παραθέσω δυο λεπτομέρειες που ίσως έχουν ενδιαφέρον. Αρχικά από την πρώτη μου συναυλία στο Vilnius το 2010, όπου έπαιξα με ένα λαπτοπ σε έναν underground πανκ χώρο. Μου είχε κάνει εντύπωση το εντελώς ετερόκλητο ακροατήριο. Δεν υπήρχαν αισθητικοί φραγμοί ή ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές, κάτι που τότε στην Αθήνα ήταν παγιωμένο, θα έλεγα.

Το δεύτερο στοιχείο είναι πως σήμερα στη Λιθουανία υπάρχει μια σεβαστή υποστήριξη σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Επομένως, είναι πολύ συνηθισμένο συγκροτήματα που ετοιμάζονται να κυκλοφορήσουν το ντεμπούτο τους να λάβουν χρηματοδότηση, έστω και μερική, από κάποιον κρατικό φορέα ή πολιτισμική επιτροπή που διοργανώνει ετήσιους διαγωνισμούς. Φυσικά εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να γίνουν τα συγκροτήματα εξαρτώμενα από τον κάθε φορέα αλλά αυτή είναι μια εντελώς διαφορετική συζήτηση.

VARTAI είναι στην ουσία η φλόγα ενός κεριού που ίσως φωτίσει μια απόμακρη γωνία στην ψυχή κάποιων ανθρώπων

Ποια είναι τα σχέδια, οι καλλιτεχνικοί στόχοι και τα όνειρα σου για την πορεία των Vartai;

Δεν έχω κανένα! Δεν θέτουμε στόχους «καριέρας» και αδιαφορούμε για την όποια αναγνώριση ή φήμη. Μην παρεξηγηθώ, σαφώς μας ενδιαφέρει να μοιραστούμε τη μουσική μας αλλά, για να παραφράσω τον Glenn Branca, δεν περιμένουμε το ακροατήριο να έρθει σε εμάς, το αναζητούμε εμείς. Έναν προς έναν, μια προς μια, με τους δικούς μας όρους που, καλώς ή κακώς, δεν έχουν κανένα σχέδιο ή πλάνο.

Εν κατακλείδι, VARTAI είναι στην ουσία η φλόγα ενός κεριού που ίσως φωτίσει μια απόμακρη γωνία στην ψυχή κάποιων ανθρώπων. Εμείς ως κουιντέτο είμαστε το υλικό, το κερί που λιώνει. Στο τέλος δεν θα μείνει κάτι από εμάς ωστόσο το αχνό φως που δημιουργήθηκε από το λιώσιμο μας ίσως δώσει κάποιο πρόσκαιρο νόημα στην καθόλα παράλογη συνθήκη που λέγεται ζωή.

Γιώργη, σε ευχαριστώ θερμά κι εύχομαι κάθε επιτυχία για την μπάντα και τις δραστηριότητες σου! Ο τελευταίος λόγος είναι δικός σου.

Θέλω να σας ευχαριστήσω εκ νέου για τη συζήτηση και τη θετική ανταπόκριση! Ελπίζω πως επικοινωνήσαμε όχι μόνο μεταξύ μας αλλά και με τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες του Rocking.gr. Πιστεύω ακράδαντα πως αυτή η επικοινωνία, αν και δεν περιλαμβάνει ήχους, είναι ένα σημαντικό κομμάτι της μουσικής δραστηριότητας. Είναι ένας διάλογος, μια άλλη οπτική που δεν αντικαθιστά τη μουσική εμπειρία, αλλά προσθέτει κάτι διαφορετικό στην εξερεύνηση της.

Φωτογραφίες: Tomas Terekas