To Enter Pagan #2: Η ιστορία, ο μύθος, το νερό

Down the trail through this forest, through thicket we ride
The unseen is watching from behind each stone and pine

Στους στίχους του Quorthon καταφύγαμε, όταν προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε στους εαυτούς μας τι θέλαμε να πετύχουμε με την παρούσα στήλη. Πράγματι, η μουσική, ως τέχνη, είναι δυσθεώρητα πλούσια. Στη σημερινή εποχή, οι οικολογικές ανησυχίες και προβληματισμοί, επανέρχονται διαρκώς, όλο και πιο επίκαιρα. Σε όλο το μουσικό φάσμα, από καταγωγής πιθανώς της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος επιχειρούσε τόσο να υμνήσει τον κόσμο γύρω του, όσο και να τον κατανοήσει. Εμείς, δημιουργήσαμε μια μουσική στήλη, δανειζόμενοι το όνομα από αυτή τη σύνθεση των Primordial και αποφασίσαμε να δούμε κάποιες κυκλοφορίες με ένα άλλο πρίσμα. Η σχέση του ατόμου με τη φύση, πέρα από διαχρονική, έχει αλλάξει πολλές μορφές, άρα και η επίδραση της στην τέχνη.

Μπορεί ο πρώτιστος στόχος, όταν μιλάει κάποιος για μουσική να είναι οι συνθέσεις καθαυτές, εμείς όμως αφήσαμε τον Quorthon να μας καθοδηγήσει, αναζητώντας το αθέατο. Σε κάθε εκδοχή του "To Enter Pagan" λοιπόν, θα φέρνουμε σε διάλογο δυο δίσκους, από διαφορετικά ιδιώματα, με διαφορετική στιχουργική προσέγγιση πάνω στις προεκτάσεις της φύσης στον άνθρωπο. Εμβαθύνοντας στους στίχους και την αισθητική, αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους και επιχειρούμε να αναδείξουμε μοναδικές οπτικές πάνω σε κοινές αξίες

Στην δεύτερη μετενσάρκωση της στήλης (εδώ η πρώτη), ο μύθος συναντά την ιστορία, το βουνό την λίμνη, η συμμετοχή την παρατήρηση και το "Thrice Woven" των Wolves In The Throne Room, επικοινωνεί με το "One Hour By The Concrete Lake" των Pain Of Salvation διαμέσου ενός υδάτινου κύκλου.

 Pain Of Salvation - "One Hour By The Concrete Lake"
(InsideOut, 1999)

Το γρασίδι που ουρλιάζει

Το δεύτερο άλμπουμ των Pain Of Salvation ήρθε στην Ευρώπη σχεδόν ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του στην Ιαπωνία και αποκάλυψε ένα γκρουπ που έμελλε να γράψει την δική του χρυσή σελίδα στην ιστορία του progressive metal. Ταυτόχρονα όμως φανέρωσε τις στιχουργικές και θεματικές προθέσεις του mastermind Daniel Gildenlow και την διάθεση του να δημιουργήσει μουσικά έργα με ένα σαφές πολιτικό/κοινωνικό περιεχόμενο. Το "One Hour By The Concrete Lake" αποτελεί ένα πολυεπίπεδο concept άλμπουμ που στρέφει την κριτική του προς τον πόλεμο, τα πυρηνικά όπλα, τον φυλετικό ξεριζωμό, τον καπιταλισμό, την φτώχεια και την κατασπατάληση των φυσικών πόρων. Πηγή και προορισμός του όλου concept όμως είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και η αρμονική παρουσία του στον πλανήτη, με μια οικολογική ματιά που δεν αναζητά ουτοπίες αλλά πραγματικές λύσεις. Μία φράση αποτελεί εν πολλοίς τον υπότιτλο του άλμπουμ και λειτουργεί μεταφορικά και κυριολεκτικά, σε όλην την διάρκεια του.

My land is my home

Τη φιτιλιά για το άλμπουμ έβαλαν οι σπουδές του Daniel στην πυρηνική φυσική και η λίμνη Karachay - η τσιμεντένια λίμνη του τίτλου - μια περιοχή στην κεντρική Ρωσία. Η πάλαι ποτέ Ε.Σ.Σ.Δ χρησιμοποιούσε την (πρώην) λίμνη ως κάδο απορριμμάτων για τα πυρηνικά απόβλητα του γειτονικού εργοστασίου του Mayak, μέχρι το αναπόφευκτο μπάζωμα της. Με αυτήν την αφετηρία, ο Gildenlow σκαρφίζεται μια ιστορία στην οποία ο πρωταγωνιστής, ενώ εργάζεται στην βιομηχανία όπλων, συνειδητοποιεί σταδιακά την ενοχή/συμμετοχή του στους πολέμους και στην πυρηνική καταστροφή που συντελείται στον πλανήτη. Πριν την κατανόηση του πολέμου ως καπιταλιστικό εργαλείο στα "Inside" και "The Big Machine", ο τόνος έχει ήδη δοθεί από τις λέξεις του ακτιβιστή John Renshaw στο "Spirit Of The Land" : "Κάτσε λίγο, γιατί βιάζεσαι; Η ομορφιά είναι παντού, … κάτσε και ξεκουράσου μαζί με το πνεύμα της γης".

I failed to see the relation
between my self and world starvation

Με τις ζωογόνες μα και τραυματισμένες δυνάμεις της γης σαν σε μόνιμο θεατρικό σκηνικό, ο πρωταγωνιστής ξεκινάει ένα ταξίδι, κατά το οποίο διαπιστώνει ιδίοις όμμασι το μέγεθος της καταστροφής. Γίνεται αρχικά μάρτυρας των δεινών του πολέμου και της πείνας. Η πείνα και ο θάνατος απορρέουν άμεσα από την μόλυνση των φυσικών πόρων. Στο "Water" συνειδητοποιεί με φρίκη τον δηλητηριασμό του νερού για στρατιωτικούς/πυρηνικούς σκοπούς εν καιρώ ειρήνης, καθώς και την απίστευτα άχρηστη κατασπατάληση του νερού στον δυτικό κόσμο, κάνοντας για πρώτη φορά την σύνδεση ότι "το νερό είναι για τους λίγους διαλεχτούς, η ζωή είναι για τους λίγους διαλεχτούς, μόνο όμως αν το πιστέψουμε...εγώ όχι πια!". 

But we can't leave - this is our home!
If you like concrete alone
then don't make your high lives depend
on the past that you let go…

 Οι πιο συνταρακτικές στιγμές στην αντίθεση γης - θανάτου και του παλιού, αγνού τρόπου ζωής με τις καταστρεπτικές δυνάμεις του καπιταλισμού έρχονται στα "Home" και "Black Hills", όπου ο πρωταγωνιστής ακούει τις μαρτυρίες των ξεριζωμένων ιθαγενών σε Αμερική και Ευρώπη. Εδώ η γη (ως πατρίδα, ως σπίτι και φυσικό περιβάλλον) δεν ισοδυναμεί μόνο με την ζωή αλλά και με την μνήμη, την παράδοση και την διατήρηση του πολιτισμού. Ο καπιταλισμός κατηγορείται ευθέως για τον ευκαιριακό και βραχύπνοο χαρακτήρα του ("Έρχεσαι για την ιερή μας γη, όταν η δική σου φύση εξαφανίζεται και το σπίτι σου καίγεται"). Αυτή η αλήθεια έρχεται με μια πικρή παραδοχή: "Δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να χωρέσουν τα λάθη σας".

Λίγο πριν το τέλος του ταξιδιού, ο πρωταγωνιστής θα βρεθεί στην λίμνη Karachay, εκεί όπου μια ώρα στις ακτές της προκαλούσε σίγουρο θάνατο από την ραδιενεργή ακτινοβολία μέσα σε εβδομάδες. "Ότι απέμεινε από εμένα είναι ένας σπασμένος άνδρας σε μια σπασμένη ακτή", παραδέχεται στο "Shore Serenity". Στο καταληκτικό "Inside Out" καταλαβαίνει όμως πια ότι ο άνθρωπος διαθέτει την εσωτερική, πνευματική δύναμη να προστατέψει το σπίτι του και να μείνει μέσα του. Η επιλογή υπάρχει πάντα και είναι προσωπική: μία ώρα δίπλα στην τσιμεντένια λίμνη μπορεί να σημαίνει ήττα και θάνατο, μία ώρα όμως δίπλα στην λίμνη (ακριβώς 60 τα λεπτά του άλμπουμ…) μπορεί να σημαίνουν και αφύπνιση.

I swear there's someone inside
fighting to get outside
Just give it all an hour
by the Concrete Lake!

 Το "One Hour By The Concrete Lake" είναι ένας συγκλονιστικός δίσκος (όσο κι αν ο Gildenlow δεν το παραδέχεται) που πραγματεύεται, με νεανικό ενθουσιασμό είναι η αλήθεια, ζητήματα τεράστια που δεν γίνεται φυσικά να εξαντληθούν μέσα σε ένα άλμπουμ. Με την χρήση ακαδημαϊκών πηγών, προσωπικών εργασιών, ποιημάτων, με την βοήθεια ακτιβιστικών οργανώσεων αλλά και με περίσσιο metal θράσος, ρίχνει τελικά ένα γνήσια οικολογικό/πολιτικό βλέμμα, αφήνοντας ακόμα την ευθύνη πάνω σε εμάς τους ίδιους. Το άλμπουμ κλείνει με έναν συγκλονιστικό μονόλογο: "Τρέμω την ημέρα που τα παιδιά μου θα με ρωτήσουν Γιατί;....Τρέμω που θα πρέπει να τους πω ότι ήμασταν πολύ απασχολημένοι να οδηγάμε γρήγορα αμάξια, να βάζουμε τα παιδιά σε παιδικούς σταθμούς, τους γονείς μας σε γεροκομεία και να ακούμε τον ήχο των ταμειακών μηχανών".

We were all too busy to hear the grass screaming (Α.Κ)

Wolves In The Throne Room – "Thrice Woven"
(Artemisia, 2017)

Winter is dying
The sun is returning
The ice is receding
Rivers are flowing

The ground will be fertile
The seeds they awake
The ploughs will be charmed
The spirits rejoicing

The fires are burning
The offerings are given
The children are singing
The old ones are with us

We are becoming

Υπάρχει περίπτωση, ποτέ, η ιστορία του κόσμου, η ιστορία του ανθρώπου, να μην είναι αλληλένδετη με την φυσική ιστορία; Πόσες φορές μια κλιματική ή εδαφική αλλαγή επέφερε κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις; Οι άνω στίχοι που βγαίνουν από την μαγική χροιά του Steve Von Till (Neurosis) και υπό την ζέση μιας φωτιάς, είναι απλά, βουκολικά, η απάντηση στα προαναφερθέντα ερωτήματα. Το διαρκές γίγνεσθαι του ανθρώπου, όσο και αν ο Hegel ήθελε να το δαμάσει με τους νόμους της ιστορίας, θα εδράζεται διαρκώς στο ευρύτερο οικοσύστημά του.

Η θέση μας λοιπόν σε ένα δυναμικό πλαίσιο, δεν ήταν εκεί από καταβολής του κόσμου. Ο τελευταίος δίσκος των Wolves In The Throne Room, ξεκάθαρα προϊόν της επιρροής της βιοκοινότητας του βορειοδυτικού ρεύματος του Ειρηνικού Ωκεανού πάνω στα μέλη της μπάντας, δεν είναι κάποια πράξη αντίστασης. Σίγουρα, τα αδέρφια Weaver δεν συνθέτουν με βάση το τώρα. Τα τραγούδια αυτού του δίσκου, είναι ιστορίες. Είναι παραμύθια που ο ρόλος τους είναι πολυποίκιλος. Οι μύθοι, οι παραδόσεις, όχι της περιοχής αλλά του κόσμου όλου, είναι ένας κώδικας επικοινωνίας. Τι άλλο είναι οι μύθοι από τα πρωτόλεια εργαλεία για να κατανοήσεις ένα λαό; Τι είναι οι άνθρωποι, παρά οι δοξασίες τους;

Η διάδοση ενός μύθου από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά και από φυλή σε φυλή, είναι μια ζύμωση. Η σκανδιναβική μυθολογία, συναντά το τοπίο της Olympia και το αποτέλεσμα, αντηχεί στον ακροατή και αναγνώστη, σε διαφορετικά επίπεδα. Μουσικά, ως γνωστόν οι Wolves In The Throne Room μπλέκουν σκανδιναβικό black metal με post επιρροές, και οι ατμόσφαιρες τους πιάνουν κορυφές στον εν λόγω δίσκο. Πιάνουν όμως και έναν συντονισμό με τον ακροατή σε ένα ανώτερο βαθμό. Η προσωπικότητα των μελών διαχέεται διαμέσου συχνοτήτων, και ωσάν κάποιο παραδοσιακό τραγούδι, ταξιδεύει επικοινωνώντας την αλήθεια της. Τη στιγμή που ένας μύθος θα μεταφερθεί, παρόν παρελθόν και μέλλον συνυπάρχουν σε ένα αέναο κυκλικό χωροχρόνο. Οι Παλαιοί είναι μαζί μας, και εμείς θα είμαστε με τις επόμενες γενιές, όπως η Άνοιξη διαδέχεται τον Χειμώνα, ατέρμονα, όσο και αν η κλιματική αλλαγή επιχειρεί να σπάσει το κύκλο. Τραγουδήστε τώρα που ο θάνατος παραχωρεί την θέση του στην ζωή, οι οιωνοί είναι εδώ, το χιόνι λιώνει.

Οιωνοί είπα; Όταν δεις τα κοράκια να πετούν πάνω σου, όταν μια κουκουβάγια αντηχήσει στο δάσος, τότε θα προσπαθήσεις να μπεις στην θέση τους. Να δεις τι θέλουν εκεί, τι σημαίνει αυτό για σένα. Αναρωτήθηκες όμως τι μπορεί να σκέφτονται; Η προσωποποίηση, δεύτερος εαυτός του παραμυθιού, υφίσταται στον δίσκο με μια έμμετρη ποιητική φωνητική μελωδία της Anna Von Hausswolff στους στίχους του "Mother Owl, Father Ocean". Στίχοι στα σουηδικά, συντροφεύουν τον περιπλανώμενο καθώς αντικρίζει τον ωκεανό. Σε καταλαβαίνει, ξέρει τι σκέφτεσαι, η ουσία σας είναι αδιαίρετη. Βέβαια, μιας και όλα υπάρχουν σε τριάδες, αρχέγονη τακτική που εντοπίζεται σε προϊστορικούς λαούς, το νερό, εκτός από χιόνι που λιώνει και ωκεανός, υφίσταται και υπό την γενικότερη μορφή του, αυτή του κύκλου του.

Το κλείσιμο του δίσκου, είναι μια πνευματική εμπειρία, αφού οι στίχοι του λειτουργούν ως ευλογία προς την πορεία του ύδατος από τις λιωμένες βουνοκορφές προς τον κατήφορό τους στα βάθη του ωκεανού. Η κάθοδος, ολοκληρώνεται, σε μια αλληγορία για την αυτογνωσία, αφού, όπως μας υπενθυμίζει το "Fire Roar In The Places Of The Moon" ο θάνατος έρχεται με την πτώση. Οι ιστορίες των προγόνων μας, κρύβουν θυμικές σοφίες, και μόνο ως τέτοια μπορεί να θεωρηθεί η αναφορά στην μητέρα του Fenris μεταξύ τριων τεράτων, "Angrboda", στο τρίτο τραγούδι του δίσκου, του λύκου που προοριζόταν να αφανίσει τον κόσμο. Η χαρά μιας μάνας για την γέννηση του παιδιού της, ας είναι και φονιάς, είναι ιερή. Η γέννηση, η δημιουργία, αντιπαραβάλλεται εξαιρετικά του χαμού, της πτώσης, μιας και τέλος και αρχή δεν είναι παρά ένας ακόμη δυισμός.

Ο Fenris όμως, δεν υφίσταται μόνο ως αλληγορία της τραγωδίας της ύπαρξης, αλλά και ως αλληγορία της αίσθησης της δικαιοσύνης. Το εξώφυλλο του δίσκου, φιλοτεχνημένο από τον Ρώσο Denis Forkas, αναπαριστά την αιχμαλωσία του Λύκου. Στην προσπάθεια τους να αποτρέψουν την προδιαγεγραμμένη μοίρα τους, οι Aesir επιχείρησαν να φυλακίσουν τον λύκο. Με πανίσχυρες μαγεμένες αλυσίδες, Gleipnir, κατασκευασμένες από τους Νάνους, αξιοποιώντας 6 (2x3) ανύπαρκτα στοιχεία, ο Λύκος φυλακίστηκε. Ο Tyr, θεός της δικαιοσύνης, ενάρετος, υπέρμαχος της δίκαιης μάχης, έβαλε το χέρι του στο στόμα του Λύκου ως πειστήριο εμπιστοσύνης για να δεχθεί τις αλυσίδες. Μερικές φορές για να προστατέψεις όσους εκτιμάς λυγίζεις, υποχωρείς και ενδίδεις στο ψέμα. Ο Fenris, μόλις συνειδητοποίησε το ψέμα και την προδοσία, ανήμπορος να σπάσει τις αλυσίδες δάγκωσε το χέρι του Tyr.

Οι Wolves In The Throne Room, συνθέτουν αταβιστικά μουσική, εμπνεόμενοι από την επίδραση της φύσης πάνω τους. Μουσική που ηχεί ακριβώς αυτό που νιώθουν μέσα τους, επιχειρώντας να την μεταδώσουν και ζωντανά, κάτι που θα έχουμε την τύχη να βιώσουμε σε λίγο καιρό.

Τι θα πούμε στα παιδιά μας τελικά, απαντώντας στο ερώτημα του Gildenlow, όταν μας ρωτήσουν γιατί; Θα τα κοιτάξουμε κατάματα και θα παραδεχθούμε τα λάθη μας μιλώντας τους για τον ρόλο που έχουν αυτά να παίξουν με την σειρά τους, ή θα διαιωνίσουμε τις παραδόσεις των προγόνων μας; Φυσικά, η απάντηση δεν είναι αποκλειστική. Ο άνθρωπος, όπως υποστηρίζουν οι Pain Of Salvation μπορεί να είναι ενεργός, συμμέτοχος, αλλά μπορεί να έχει ένα πιο παθητικό και πνευματικό ρόλο, του τοποτηρητή, όπως αντιλαμβάνονται οι Wolves In The Throne Room την θέση τους.

Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνάς το παρελθόν σου, αφού αν επαναληφθεί, πιθανώς να είναι είτε τραγωδία, είτε φάρσα, όπως θα έλεγε και ένας φιλόσοφος. Ειδικά όταν αυτό είναι άρρητα συνδεδεμένο με τις παραδόσεις και τις αξίες που τίθενται υπό διαρκή διάλογο με την κοινωνία. [Α.Ζ.]

Across the green meadows
Over the river teeming with spears
To the lake of stone
Where nothing lives and nothing grows
The many worlds below
Ungulate with memory and sadness