Captain Beefheart & His Magic Band

Trout Mask Replica

Reprise (1969)
Από τον Μανώλη Γεωργακάκη, 20/12/2010
Πώς βαθμολογείτε το δίσκο;
Από τα ιερά της παραδοσιακά δέουσας πληρότητας της ιδανικής δισκοθήκης, το "Trout Mask Replica" είναι το πιο δυσπρόσιτο. Είναι σπάνιο επίτευγμα να πείσεις κάποιον να το ακούσει ως το τέλος.

Μια ακαταλαβίστικη συλλογή από ηχητικές εκφράσεις παράφωνης καλλιτεχνίζουσας παλαβομάρας ή ένα πραγματικό αριστούργημα, που νίκησε την εποχή του και αποτύπωσε με ακρίβεια την αναρχία ενός σπουδαίου οράματος. Αυτό το διαζευκτικό «ή» ζυγίζει έναν τόνο. Δεν είναι καθόλου λεπτή η γραμμή που χωρίζει δύο τέτοιες περιγραφές, κι ας λέει ό,τι το βολεύει το αιώνιο κλισέ. Πάντως, η ιστορία γνωρίζει. Γνωρίζει πως, για δεκαετίες, δεν ήταν πολλοί αυτοί που ζήτησαν από τον δισκοπώλη τους αυτό το άλμπουμ. Γνωρίζει επίσης ότι η φήμη του οφείλεται στην πιο εκνευριστική ιδιοσυγκρασία και στις αντικοινωνικότερες εμμονές των πιο σνομπ μουσικοκριτικών, έτσι πάτερ Lester; Όταν, όμως, από το prog και το new wave μέχρι το indie και το punk, μαζεύτηκαν δύο και τρεις γενιές αξιοσέβαστων «πνευματικών τέκνων», που αναγνώρισαν την πρωτοπορία και την επιρροή, ή πιθανόν όταν το ευρύ γούστο γαλουχήθηκε από αυτά να αντέχει, η δημοτικότητα του "Trout Mask Replica" πολλαπλασιάστηκε και μεταμορφώθηκε.

Το 1968, ο Καλιφορνέζος Don Van Vliet, ο άνθρωπος πίσω από τη μάσκα του σουρεαλιστικού «Καπετάν Βοοκάρδου», ετοιμαζόταν για έναν πραγματικά ακραίο δίσκο. Δεν ήξερε να παίζει πιάνο. Είχε μέσα στο κεφάλι του εκείνους τους ήχους και εκείνες τις ιδέες. Για να μην αναγκάζεται να περιγράφει και να σφυρίζει και κυρίως για να μην χαθούν στη μετάφραση, έκοψε το LSD, κάθισε ο ίδιος πίσω από τα ογδόντα οκτώ πλήκτρα και συνέθεσε, κάπου στο όμορφο Woodland Hills, κοντά στο Los Angeles, μέσα σε ένα νοικιασμένο σπίτι. Ήταν, λέει, πεπεισμένος ότι εκείνο το σπίτι είχε χτιστεί πάνω σε ινδιάνικο κοιμητήριο και ότι, για αυτό το λόγο, μπορούσε να μιλάει με τα πνεύματα. Δεν ξέρω τι του είπαν τα πνεύματα, αλλά η γειτονιά και οι συνεργάτες του δεινοπάθησαν. Για έξι μήνες, το εξαιρετικό πλήρωμα της μπάντας υπέστη τις παραξενιές του «Καπετάνιου». Τις χαώδεις εμπνεύσεις του ανέλαβε να αναμεταδίδει ο -αδικημένος από την πρώτη έκδοση του δίσκου- drummer John French. Λάθη αρμονίας, παραλογισμοί στους ρυθμούς, κι όμως η «Magic Band» εξουθενώθηκε στις πρόβες και έβαλε μια κάποια τάξη. Το κλίμα, όμως, δε θα το ζήλευε κανείς. Εγωκεντρικές εκρήξεις του Beefheart, ανεξέλεγκτοι τσακωμοί, αναπάντεχες μπουνιές, έξαλλοι γείτονες, μικροκλοπές λόγω πενίας, αστυνομικές παρεμβάσεις, διεστραμμένοι πειραματισμοί με το στανιό και όλως παραδόξως σχεδόν καθολική απαγόρευση του αυτοσχεδιασμού.

Από τις ηχογραφήσεις, την άνοιξη του 1969, ο άγουρος τότε ηχολήπτης Dick Kunc θυμάται ότι ήταν εντελώς ανίκανος να ξεχωρίσει μια καλή εκτέλεση από μια λανθασμένη. Το μουσικό μίγμα του "Trout Mask Replica" ήταν μοναδικό και βρισκόταν αρκετά βήματα μακριά από τη σαφήνεια των δύο προγενεστέρων άλμπουμ. Το πιο βασικό και πρωτόγονο Delta blues συναντούσε την πιο ελεύθερη jazz,  το boogie αγκομαχούσε, το folk διαστρεβλωνόταν και το avant-garde rock γεννιόταν. Κατά μία άποψη, βέβαια, ίσως «απλά» ξαναγεννιόταν, αλλά αυτό υπάγεται σε άλλο κεφάλαιο υπερανάλυσης. Το θέμα είναι ότι ο καταλληλότερος άνθρωπος για να αναλάβει την παραγωγή αυτού του θηριώδους έργου έπρεπε να είναι τουλάχιστον παρών. Κολλητός και ανταγωνιστής, ο πολύς Frank Zappa, λοιπόν, ήταν ο παραγωγός. Χρηματοδότησε και συμπαραστάθηκε στις ηχογραφήσεις, αλλά δεν είχε οποιαδήποτε άλλη ουσιώδη συμμετοχή, είτε γιατί σεβόταν την καλλιτεχνική ελευθερία του φίλου του, είτε γιατί τον θεωρούσε αγύριστο κεφάλι, κατά τας γραφάς. Ταυτόχρονα, ετοίμαζε και ο ίδιος το δικό του μνημειώδες άλμπουμ, το "Hot Rats", που κυκλοφόρησε λίγους μήνες αργότερα, στο οποίο η μόνη ανθρώπινη φωνή που ακούγεται είναι αυτή του Captain Beefheart στο καταπληκτικό "Willie The Pimp".

Πάνω στη μουσική μούρλα του "Trout Mask Replica" πάτησε η στιχουργική και ερμηνευτική παραφροσύνη του Beefheart. Η ποίηση των ήχων των λέξεων, η ψευδοαυτόματη γραφή και ο σουρεαλισμός οργιάζουν, με εξέχοντα παραδείγματα το "Neon Meate Dream Of A Octafish" και το "Old Fart At Play". Η σχιζοφρενής «λεκτική επίθεση» στον ακροατή βασιζόταν στην επιτηδευμένη blues μπάσα βραχνάδα, σε άρρυθμα μουρμουρητά και συνεπαρμένες απαγγελίες, σε κωμικά ψελλίσματα και ενίοτε καρτουνίστικα falsetto. Λέγεται ότι, κατά την ηχογράφηση, ο Beefheart δε θέλησε να φορέσει ακουστικά, με συνέπεια μια γενικότερη ρυθμική ανακρίβεια της φωνής, πέραν των ηθελημένων τσαχπινιών. Πάντως, όταν το μελετήσει κανείς γενικότερα, προκαλεί έκπληξη πόσο μικρό ήταν το μερίδιο του τυχαίου σε ένα τόσο αλλοπρόσαλλο άλμπουμ.

Ίσως να μην αλλάξει ποτέ η σχέση του "Trout Mask Replica" με τον κόσμο. Ίσως να παραμείνει κειμήλιο για λίστες, ένα άλμπουμ για μουσικοκριτικούς ή ένα άλμπουμ που ακούν αυτοί που ακούγονται. Ίσως, για πάντα, οι ώρες συζήτησης περί αυτού να είναι υπερπολλαπλάσιες των ωρών ακρόασής του. Η αλήθεια είναι ότι, αργά και ύπουλα, το άλμπουμ αυτό άλλαξε τη ροή των πραγμάτων, όσο λίγα άλλα. Ανυποψίαστος, θα ακούς νέες μουσικές, νέα ρεύματα, νέες μπάντες και μπορεί να μη μάθεις ποτέ ότι πίσω από αυτό που σου αρέσει κρύβεται ο Captain Beefheart και ο δίσκος του από το 1969.
  • SHARE
  • TWEET