Συνέντευξη Kaipa

Η άνθηση της σουηδικής progressive rock σκηνής δεν είναι πρόσφατη διαπίστωση. Στην πραγματικότητα ίσως πάει πιο πίσω και από τότε που συνήθως υπολογίζεται, ή έστω αυτό θα πρέπει να διεκδικούν οι Kaipa, ένα συγκρότημα που από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μέχρι τη δεκαετία του '80 υπηρέτησε το είδος με συνέπεια και ποιότητα που αναγνωρίστηκε αρκετά αργότερα - ίσως και με τη βοήθεια της αναγνωσιμότητας που είχε πλέον λάβει ένα βασικό μέλος τους, ο Roine Stolt. Η επανένωσή τους συνέχισε την πορεία τους από εκεί που την άφησαν με συνεχόμενες ποιοτικές δουλειές που κακώς ορισμένες φορές παραλείπονται όταν συζητάμε για τη σύγχρονη σουηδική σκηνή. Αυτήν την πορεία τους, με αφορμή τον νέο τους δίσκο, "Vittjar", συζητήσαμε με τον Hans Lundin, πληκτρά, συνθέτη και εγκέφαλό τους.

Ξεκινώντας, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να με βοηθήσεις να κάνω είναι να προφέρω σωστά το όνομα του άλμπουμ!
(Γέλια) Είναι «Βίτζιαρ» (Vittjar)!

Ωραία, θα κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Και τι σημαίνει αυτό;
Το πρόβλημα είναι ότι είναι μία λέξη που δύσκολα μεταφράζεται. Το νόημα είναι όταν οι ψαράδες πάνε για ψάρεμα εξετάζουν τι έχουν πιάσει τα δίχτυα τους (προφανώς συνήθως ψάρια). Δεν υπάρχει αντίστοιχη λέξη στα αγγλικά, αλλά στο συγκεκριμένο τραγούδι άλλαξα λίγο το νόημα και εννοώ ότι ελέγχω τα δίχτυα του δικού μου υποσυνείδητου, της ζωής μου και της μουσικής μου. Ουσιαστικά εννοώ ότι εξετάζω τον εσωτερικό μου κόσμο.

Υπάρχει δηλαδή κάποια συγκεκριμένη θεματική πίσω από το όλο άλμπουμ;
Νομίζω ότι το ομώνυμο τραγούδι και το μεγάλης διάρκειας, "Our Silent Ballroom Band", καταπιάνονται με την ίδια ιδέα. Το τι συμβαίνει στο υποσυνείδητό μου. Με εντυπωσιάζει πολύ το τι συμβαίνει στο μυαλό μου χωρίς τον έλεγχό μου. Οι μουσικές που τριγυρνάνε στο κεφάλι μου και δεν ξέρω από πού έρχονται. Οπότε κάποια στιγμή σκέφτηκα «ίσως να υπάρχει ένα σιωπηλό μουσικό συγκρότημα» εκεί μέσα.

Θα έλεγες ότι σε αυτό το νέο άλμπουμ πέτυχες το στόχο που είχες θέσει όταν το ηχογραφούσες; Πόσο ικανοποιημένος είσαι;
Κάποτε ήμουν χαρούμενος κάθε φορά που ηχογραφούσαμε ένα νέο άλμπουμ. Αυτό που τώρα σκέφτομαι είναι ότι και με αυτή τη μορφή του συγκροτήματος έχουμε καταφέρει να ξεχωρίζουμε από άλλα συγκροτήματα παρόμοιας μουσικής. Ο ήχος των Kaipa είναι ένας συνδυασμός των δικών μου συνθέσεων με την παραδοσιακή Σουηδική μουσική. Φυσικά υπάρχει και η συνεισφορά του κάθε μέλους και του δικού του τρόπου παιξίματος. Έχουμε πλέον ηχογραφήσει έξι άλμπουμ από την επανένωσή μας το 2002 και εξαιρώντας την αλλαγή του κιθαρίστα, τα μέλη δεν έχουν αλλάξει. Νομίζω λοιπόν ότι πλέον σήμερα ξέρω όταν γράφω ένα τραγούδι πώς οι υπόλοιποι μουσικοί θα αντιδράσουν σε αυτό. Ουσιαστικά εκείνη την ώρα το «ακούω» κιόλας στην τελική του μορφή. Και αυτοί με τη σειρά του όταν τους το παρουσιάζω ξέρουν τι θέλω και ποιες είναι οι ιδέες μου. Καταλαβαινόμαστε πολύ καλά και αυτό κάνει πολύ εύκολη τη διαδικασία των ηχογραφήσεων.

Υπάρχει κάποιο ποσοστό στο οποίο τα τραγούδια σου πήγαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις που ίσως δε φανταζόσουν με τη συνεισφορά των άλλων μελών;
Πάντα συμβαίνει αυτό. Έχω τη βασική ιδέα, συνήθως, και φτιάχνω ένα demo όπου τραγουδάω και παίζω τα πάντα εγώ. Εννοείται ότι οι υπόλοιποι ακούνε αυτό που τους δίνω αλλά το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει πάντα πολύ πολύ καλύτερο. Δεν παίζει ρόλο το πόσο πιστεύω ότι ξέρω το πώς παίζει drums ο Morgan (σ.σ.: Αgren), όταν όντως ηχογραφήσει τα μέρη του είναι πάντα καλύτερο από ότι το φανταζόμουνα. Άλλες φορές πάλι μπορεί να του πω «γιατί το κάνει αυτό», όταν προσθέτει κάτι στο τραγούδι, δηλαδή η πρώτη μου αντίδραση θα είναι ότι κάνει κάτι λάθος. Συνήθως όμως τελικά προκύπτει ότι απλά δεν κατάλαβα τη δική του προσθήκη στη δική μου ιδέα και πολλές φορές θα αλλάξω εγώ το παίξιμό μου για να προσαρμοστώ στην πρότασή του που αποδεικνύεται αποτελεσματική και μετά από ένα χρόνο μπορεί να μου φαίνεται δομικό στοιχείο της σύνθεσης.

Το ανέφερες και προηγουμένως, υπάρχουν πολλά κομμάτια στο δίσκο που δεν είναι ακριβώς προσανατολισμένα προς το rock αλλά συχνά θα βρεθούν ίχνη folk ή ακόμα και reggae μουσικής. Μάλιστα συχνά αυτά είναι και τα καλύτερα του δίσκου. Είναι τελικά μία απόδειξη ότι το prog rock δεν έχει απλά να κάνει με την μουσική δεξιοτεχνία αλλά με την ικανότητα να συνδυάζεις έξυπνα και απλά, διαφορετικά μελωδικά στυλ;
Όταν το είδος ξεκίνησε, κυκλοφόρησε πραγματικά «προοδευτική» μουσική. Αλλά το να προσπαθούν τώρα τα συγκροτήματα να αντιγράψουν τις ιδέες αυτών των πρωτοπόρων δεν είναι «πρόοδος». Ξεκίνησα να παίζω στο πρώτο μου συγκρότημα το 1964 και όπως καταλαβαίνεις έκανα ένα μεγάλο ταξίδι από τα απλά τότε pop τραγούδια στις πιο πολύπλοκες συνθέσεις. Και όταν πλέον σήμερα συνθέτω, η έμπνευση έρχεται από μία τεράστια «μουσική βιβλιοθήκη» επηρεασμών και ιδεών που βρίσκεται κρυμμένη μέσα μου.  Είχαμε, για παράδειγμα, κάθε χρόνο ένα reggae φεστιβάλ στην πατρίδα μου. Πήγαινα εκεί και πάντα μου άρεσε η μουσική, οπότε ποτέ δε βρήκα να υπάρχει πρόβλημα αν αυτή παρεισφρήσει και στη μουσική των Kaipa. Θυμάμαι ότι όταν ηχογραφήσαμε τα drums είχα στο μυαλό μου τους Police, που είχαν στο φόντο πάντα αυτό το backbeat. Το είπα στον Morgan, να χρησιμοποιήσει το σετ με τον υψηλότερο τόνο και αυτό για να δώσει λίγο την αίσθηση του Stewart Copeland (σ.σ.: drummer των Police).

Πέρα από την χρήσης αυτών των διαφορετικών στοιχείων, νομίζω ότι στο δίσκο αυτό κάνει μεγάλη εντύπωση και έχει σημαντικό ρόλο και το βιολί.
Την πρώτη φορά που ζήτησα από την Elin Rubinsztein να παίξει βιολί σε κάποιο δίσκο μας, ήταν στο προηγούμενο "In The Wake Of Evolution". Με εξέπληξε πολύ και εντυπωσιάστηκα από ότι έκανε οπότε όταν έγραψα τα τραγούδια για αυτό το άλμπουμ αποφάσισα εξαρχής ότι θα περιελάμβανε βιολί στην ενορχήστρωση. Οπότε ήρθε πολύ φυσικό και φέρνει μία νέα διάσταση στη μουσική. Τόσοη Elin όσο και ο Fredrik (σ.σ.: Lindqvist - πνευστά) αναφέρονται μεν ως συμμετοχές στο άλμπουμ αλλά στην πραγματικότητα έχουν συμμετέχει ήδη ο ένας στις τρείς και η άλλη στις δύο τελευταίες μας δουλειές και αν στο μέλλον ηχογραφήσω άλλο δίσκο, και σε αυτόν θα συμμετέχουν, οπότε είναι βασικά μέλη πλέον.

Απολαμβάνοντας το ομότιτλο του δίσκου τραγούδι, που είναι στα Σουηδικά, αναρωτιόμουν αν σκέφτεστε να επιστρέψετε στην μητρική σας γλώσσα όπως οι πρώτοι σας δίσκοι. Ειδικά το prog rock κοινό θα πρέπει να ανέχεται τα συγκροτήματα να παίζουν στη μητρική τους γλώσσα.
Είχα ήδη από το "Keyholder" του 2003 την ιδέα να χρησιμοποιήσω ένα τραγούδι στα Σουηδικά. Αλλά τότε ο Roine Stolt (σ.σ.: κιθαρίστας τότε) δεν συμφωνούσε. Οπότε δεν έγινε. Αυτή τη φορά σκέφτηκα «γιατί όχι;». Βασικά δεν το έγραψα για τους Kaipa. Το έγραψα πριν μερικά χρόνια για την προσωπική μου ευχαρίστηση και για κάποιο λόγο όταν δούλευα στον νέο δίσκο συνεχώς το σκεφτόμουν. Συνειδητοποίησα λοιπόν ότι δε χρειαζόταν να αλλάξω πολλά για να το συμπεριλάβω. Χρησιμοποιεί μία διάλεκτο που συνήθως συναντάς σε παραδοσιακά σουηδικά τραγούδια και κάνει ρίμα σε κάθε φράση κάτι που το κάνει αδύνατον να μεταφραστεί στα αγγλικά. Οπότε σκέφτηκα ότι η σουηδική γλώσσα στη συγκεκριμένη περίπτωση θα έδινε και έμφαση στο σουηδική folk μουσική. Αλλά το να ηχογραφήσω ολόκληρο δίσκο στα Σουηδικά δε νομίζω ότι είναι καλή ιδέα. Αντίθετα με το τι συνέβαινε στα 70s πλέον το κυριότερο ακροατήριό μας είναι εκτός Σουηδίας.

Μιας που μιλάμε για τραγούδι, θέλω να επισημάνω ότι αμφότεροι οι τραγουδιστές του συγκροτήματος, η γυναίκα και ο άντρας, έχουν πολύ ιδιαίτερες φωνές. Πόσο συνειδητή επιλογή ήταν αυτό;
Δεν το ήξερα όταν ξεκινήσαμε την επανασύνδεση των Kaipa. Αρχικά ήταν προορισμένο για solo project και οι μόνοι δύο μουσικοί με τους οποίους το είχα συζητήσει ήταν ο Roine και o Morgan. Ήρθε φυσικό να ζητήσουμε από τον Reingold (σ.σ.: συνοδοιπόρους του Stolt στους Flower Kings) να συμμετάσχει γιατί είναι εξαιρετικός μπασίστας. Όταν λοιπόν μας προτάθηκε ο Patrik Lundström δεν τον είχα ακούσει. Απλά ήρθε και τραγούδησε και ήταν εξαιρετικός, ενώ η φωνή του ταίριαζε πολύ και με τη δική μου, που τραγουδούσα τη δεκαετία του '70. Κάνω μάλιστα ακόμα κάποια φωνητικά. Αντίστοιχα δεν είχα ακούσει ποτέ την Aleena στο παρελθόν αλλά ήξερα για ένα συγκεκριμένο τραγούδι του "Notes From The Past" ότι θέλω γυναικεία φωνητικά. Μετά την πρώτη μας ηχογράφηση ένιωσα αμέσως ότι ήθελα να τη χρησιμοποιήσω παραπάνω. Πλέον όταν σε κάποια σημεία τραγουδάμε και οι τρεις μαζί ταιριάζουμε τόσο πολύ που νομίζω ότι ακουγόμαστε σαν μία φωνή.

Μια που μιλήσαμε για τους υπόλοιπους μουσικούς, θα πρέπει να αναφερθούμε και στον κιθαρίστα Per Nilsson. Είναι εντυπωσιακό το ότι έχει ένα death metal παρελθόν αλλά και παρόν, είναι πολύ μελωδικός στο παίξιμό τους με τους Kaipa.
Νομίζω ότι δεν έχει χρειαστεί να τον καθοδηγήσω ποτέ, έχω δεχθεί κάθε νότα που έχει συνεισφέρει στο "Vittjar". Έχει πολύ μελωδική φλέβα οπότε δε χρειάζεται να κάνει shredding. Τον γνώρισα όταν ηχογραφήσαμε, νομίζω το 1999, ένα άλμπουμ με το συγκρότημα Hagen. Η ιδέα του συγκροτήματος αυτού ήταν να συνδυάσει τη Σουηδική παραδοσιακή μουσική με το hard rock. Δεν ήξερα τα άλλα μέλη του συγκροτήματος αλλά με κάλεσαν επειδή ήταν οπαδοί των Κaipa. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτή η συνεργασία ήταν που με ενέπνευσα να ξανασχηματίσω τους Kaipa. Συνειδητοποίησα λοιπόν τότε πόσο εξαιρετικός κιθαρίστας είναι και πόσο μελωδικό το παίξιμό του, πριν καν οι Scar Symmetry δημιουργηθούν. Όταν λοιπόν με τον Roine αποφασίσαμε να χωρίσουμε τους δρόμους μας, είχα ήδη μιλήσει με τον Per. Και είμαι πολύ χαρούμενος γιατί είναι ένας κιθαρίστας που μπορεί να παίξει κάθε στυλ. Στην αρχή φοβόμουνα ότι παίζει περισσότερες νότες από όσο χρειάζονταν αλλά τώρα το συνήθισα και μου αρέσει και μάλιστα στο "Our Silent Ballroom Band" εκτελεί και το μεγαλύτερο solo κιθάρας που έχει υπάρξει ποτέ σε δίσκο του συγκροτήματος αλλά και δικό του προσωπικά.

Πηγαίνοντας στο παρελθόν, όταν οι Kaipa ξεκίνησαν να παίζουν, το prog rock ήταν στην πτώση του. Η δε Σουηδία παρήγαγε μόνο τοπικούς «ήρωες». Στην επιστροφή σας και μέχρι σήμερα, το είδος έχει μία δεύτερη νιότη και η Σουηδία είναι μία διεθνής αγορά. Νιώθεις ίσως λίγο άτυχος που έχασες αυτό το διάστημα;
Είναι ενδιαφέρον ότι όταν παίξαμε τη δεκαετία του '70 είχαμε πρόβλημα στο να γίνουμε γνωστοί εκτός της χώρας. Κάναμε κάποιες προσπάθειες να μεταφράσουμε τα τραγούδια μας σε αγγλικό στίχο αλλά δεν ενδιαφέρθηκε κανένας. Κάπως έτσι το 1982 κατάλαβα ότι είχε φτάσει το τέλος του συγκροτήματος όταν και δεν υπήρχε πλέον κανένα ενδιαφέρον για το progressive rock. Αρκετά χρόνια όμως μετά αναπτύχθηκε ένα ενδιαφέρον για τις πρώτες δουλειές των Kaipa από συλλέκτες και από την Ιαπωνική αγορά. Κάπου στις αρχές του '90 η Musea τις επανεξέδωσε και το ενδιαφέρον συνέχισε να αυξάνεται. Θυμάμαι πάντως όταν εκείνη την εποχή έμαθα ότι ο Roine Stolt θα ξεκινούσε τους Flower Kings μου έκανε εντύπωση ότι θα μπορούσε να υπάρχει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους μουσική. Κανείς πάντως δεν περίμενε (ούτε και εγώ) ότι θα έπρεπε οι Kaipa να επιστρέψουν.

Παίζετε πλέον συναυλίες; Δεν σας ενδιαφέρει να αποδώσετε με τη νέα μορφή του συγκροτήματος παλιότερες συνθέσεις;
Εξαρχής είχαμε πει ότι οι Kaipa θα είναι αυστηρά ένα συγκρότημα για το στούντιο και μόνο. Είχαμε προσκλήσεις από όλον τον κόσμο αλλά αρνήθηκα πάντοτε. Ξέρεις, αν μπορούσαμε να μαζέψουμε όλον αυτόν τον κόσμο σε ένα μέρος... Αλλά πέρασα πολλά χρόνια της ζωής μου στην αρχή των Kaipa να ζω σε ένα van και να τρώω άθλιο φαγητό που θα πρέπει να έχω κάτι πολύ εξαιρετικό ως κίνητρο για να το ξανακάνω. Επιπλέον όταν συνθέτω τα τραγούδια μπορεί να έχουμε πολλά στρώματα κιθάρας και πολλά πλήκτρα που είναι δύσκολο να αναπαραχθούν ζωντανά με λίγα άτομα. Όσο για τις παλιότερες συνθέσεις μας, υπάρχει μία σκέψη να επανηχογραφήσουμε κάποιες από αυτές αλλά είναι απλώς μία ιδέα στο μυαλό μου.